῾Η ῾Αγία Παρθενομάρτυς Οὔρσουλα καὶ αἱ σὺν αὐτῇ Παρθενομάρτυρες ἐν Κολωνίᾳ τῆς Γερμανίας*( Μνήμη: 21η ᾿Οκτωβρίου)

site analysis

᾿Απὸ τὸ ᾿Ορθόδοξο ῾Αγιολόγιο τῆς Γερμανίας

Μεγαλυνάριον**

῎Ηνθισας ἐκ ρίζης βασιλικῆς,

κλέος παρθενίας

καὶ Μαρτύρων ἡ καλλονή,

μαθητριῶν προστάτις,

μὴ παύσῃ τοῦ πρεσβεύειν

ὑπὲρ τῶν σὲ τιμώντων,

῾Αγία Οὔρσουλα.

ΚΑΤΑ ΤΗΝ πρώτη χιλιετία τοῦ Χριστιανισμοῦ, οἱ Βασιλικὲς Οἰκογένειες τῆς Μεγάλης Βρετανίας, μὲ τὴν Χάρι τοῦ Θεοῦ, ἐστόλισαν τὴν ᾿Εκκλησία τοῦ Χριστοῦ μὲ 50 καὶ πλέον ῞Αγιες Βασιλίσσες καὶ

Πριγκίπισσες, Μάρτυρες καὶ ῞Οσιες ᾿Ασκήτριες.

Μία ἀπὸ αὐτὲς εἶναι ἡ ῾Αγία Παρθένος Οὔρσουλα, ἡ ὁποία ἐδοξάσθη μὲ μαρτυρικὸ τέλος στὴν πόλι Κολωνία τῆς Γερμανίας καὶ τιμᾶται ὡς ἡ ἰδιαιτέρα προστάτις τῆς πόλεως αὐτῆς, ὡς καὶ τῶν νέων

μαθητριῶν1, ἐπίσης καὶ τῶν Πανεπιστημίων τῶν Παρισίων, τῆς Σορβόνης, τῆς Coïmbres (Πορτογαλλία) καὶ τῆς Βιέννης.

ΔΕΝ ΔΙΑΣΩΖΟΝΤΑΙ πολλὲς ἱστορικὲς μαρτυρίες περὶ τῆς ῾Αγίας

Οὐρσούλης καὶ τῆς παρθε-

νικῆς συνοδίας αὐτῆς.

Μία ἐπιγραφὴ (τέλος Δʹ,

ἀρχὴ Εʹ αἰ.) στὴν Κολωνία

μαρτυρεῖ, ὅτι ὁ γερουσιαστὴς

Κλημάτιος (senator Clematius)

ἀνακαίνισε τὴν Βασιλικὴ

τῶν ἐν Κολωνίᾳ μαρτυρη-

σάντων Παρθένων, χωρὶς

ὅμως νὰ ἀναφέρη ὀνόματα,

χρονολογία ἢ ἄλλες πληρο-

φορίες2.

῾Ο ῾Ιερὸς Ναός, στὸν ὁ-

ποῖο κεῖται ἀκόμη καὶ σήμερα

τὸ τίμιο Λείψανο τῆς ῾Αγίας,

φέρει τὸ ὄνομα τῆς ῾Αγίας

Οὐρσούλης τοὐλάχιστον ἀπὸ

τοῦ Ηʹ αἰ.

῾Ο Βίος τὴς ῾Αγίας Οὐρσούλης εἶναι γνωστὸς στὴν ἐποχή μας

ἀπὸ μία πολὺ διαδεδομένη παράδοσι στὶς μεταγενέστερες διηγήσεις

τοῦ Θʹ αἰ. καὶ ἑξῆς. Σὲ πολλὰ σημεῖα, οἱ διηγήσεις αὐτὲς εἶναι ἐπη-

ρεασμένες ἀπὸ τὴν λαϊκὴ εὐσέβεια τοῦ Μεσαίωνος, ἡ δὲ ποικιλία

καὶ οἱ διαφωνίες αὐτῶν καθιστοῦν δύσκολα τὰ τελικὰ συμπεράσματα

ἐν σχέσει μὲ τὰ ἱστορικὰ στοιχεῖα τοῦ Βίου. ᾿Εν τούτοις, φαίνεται ὅτι

πηγάζουν ἀπὸ πυρῆνα τῆς τοπικῆς ἐκκλησιαστικῆς μνήμης, ἐφ᾿ ὅσον

ἔχουν ἀρκετὰ κοινὰ σημεῖα καὶ ἐπιβεβαιώνονται ἀπὸ ἄλλες, ἔστω

καὶ ἀσθενεῖς, ἱστορικὲς μαρτυρίες, ἐκτὸς βεβαίως ἀπὸ τὸ ἀνέκαθεν

εὐσεβὲς βίωμα τῆς προστασίας, παρουσίας καὶ παρρησίας τῆς ῾Αγίας

ἐκ μέρους τῶν πιστῶν.

* * *

ΚΑΤΑ τὴν Παράδοσι, ἡ ῾Αγία Οὔρσουλα ἦταν θυγάτηρ Βασιλέως

ἑνὸς κρατιδίου τῆς Μεγάλης Βρετανίας, πιθανὸν ἐκ τῶν Κελτῶν,

῾Η Λειψανοθήκη τῆς ῾Αγίας Οὐρσούλης στὸν

ὁμώνυμο ῾Ιερὸ Ναὸ ἐν Κολωνίᾳ τῆς Γερμανίας.

– 3 –

στὴν περιφέρεια τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας. ῾Η ῾Αγία ἦταν γόνος

χριστιανῶν γονέων, ἐκ νεαρᾶς δὲ ἡλικίας ἐστόλισε τὴν φυσική της

καλλονὴ μὲ τὶς θεάρεστες ἀρετὲς καὶ ἐπιθυμοῦσε νὰ ἀφιερώση τὴν

παρθενία της στὸν Κύριο ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστό.

Μὲ μία μεγάλη συνοδία χριστιανῶν παρθένων, μεταξὺ τῶν ὁποίων

ἡ Οὔρσουλα διεκρίνετο γιὰ τὴν βασιλικὴ καταγωγὴ καὶ τὶς ἀρετές

της, ἡ Πριγκίπισσα ἀνεχώρησε ἀπὸ τὴν Βρετανία.

Μία ἀπὸ τὶς παραδόσεις ἀναφέρει, ὅτι ὁ στρατηγὸς τῆς Βρετανίας

Φλάβιος Κλήμης Μάξιμος, ὅταν ἀπεφάσισε νὰ ἀνατρέψη τὸν Αὐτο-

κράτορα τῆς Δύσεως Γρατιανὸ (383), ἐξεστράτευσε στὴν Γαλλία.

Τότε ὑπεσχέθη στοὺς στρατιῶτες, προκειμένου νὰ τὸν βοηθήσουν,

ὅτι θὰ τοὺς ἔδιδε συζύγους, γῆ καὶ λάφυρα.

Πρὸς τοῦτο, συγκέντρωσε μεγάλο ἀριθμὸ νέων παρθένων στὴν

Μεγάλη Βρετανία γιὰ νὰ τὶς μεταφέρη στὴν Βρετάνη τῆς Γαλλίας.

Μία δυνατὴ ὅμως θύελλα ἐμπόδισε τὰ πλοῖα τῶν παρθένων νὰ

ἀγκυροβολήσουν στὴν ἀκτὴ τῆς Βρετάνης καὶ αὐτὰ ὡδηγήθησαν

βορειότερα, στὶς ἐκβολὲς τοῦ Ρήνου. Τότε, ἡ συνοδία τῶν εὐλαβῶν

παρθένων ἀνέπλευσε τὸν ποταμὸ ὣς τὴν Κολωνία, ἡ ὁποία ἐπο-

λιορκεῖτο ἐκείνη τὴν ἐποχὴ ἀπὸ ὁρδὲς βαρβάρων3.

Οἱ βάρβαροι ὥρμησαν στὴν ὁμάδα τῶν χριστιανῶν παρθένων,

γιὰ νὰ ἱκανοποιήσουν τὰ χυδαῖα τους πάθη. Οἱ κόρες ὅμως ἀντι-

στάθηκαν μὲ σθένος, μὲ ἀποτέλεσμα ἡ Οὔρσουλα καὶ αἱ σὺν αὐτῇ

παρθένοι νὰ λάβουν μαρτυρικὸ τέλος ἀπὸ τὰ βέλη τῶν βαρβάρων.

Μετὰ τὴν σφαγὴ αὐτή, οἱ βάρβαροι ἔξαφνα ἐγκατέλειψαν τὴν

πόλι, ἔντρομοι ἀπὸ ἕναν μυστηριώδη φόβο, ὅτι δῆθεν

μία τεράστια στρατιὰ ἑτοιμαζόταν νὰ τοὺς ἐπιτεθῆ.

῎Εκτοτε, ἡ Κολωνία, λυτρωθεῖσα χάρις στὴν θυσία

τῆς ῾Αγίας Οὐρσούλης καὶ τῶν σὺν αὐτῇ Παρθένων4,

τιμᾶ τὴν Βρετανὴ Πριγκίπισσα ὡς Πολιοῦχο.

(*) Πηγές:

α) Acta Sanctorum, Octobrii IX, pp. 73-210, Bruxelles 1858.

β) Mgr. Paul Guérin, Les Petits Bollamdistes, Vies des Saints, t. 12, pp.496-497,

Paris 1876.

γ) Donald Attwater, The Penguin Dictionary of Saints, 1965, λῆμμα: «St. Ursula».

δ) Στὸ Διαδίκτυο: The Catholic Encyclopedia, Online Edition, λῆμμα: «St. Ursula

and the Eleven Thousand Virgins».

ε) Γεωργίου ᾿Εμμανουὴλ Πιπεράκι, ῾Η ἐν ᾿Ορθοδοξία ῾Ηνωμένη Εὐρώπη, σελ. 66-

68: «῾Αγία Οὔρσουλα τῆς Γερμανίας», ἐκδόσεις «῾Επτάλοφος», ᾿Αθήνα 1997.

– 4 –

ϛ) Νέος Συναξαριστὴς τῆς ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας, ὑπὸ ῾Ιερομονάχου Μακαρίου

Σιμωνοπετρίτου, τ. Βʹ, ᾿Οκτώβριος, σελ. 261, ἐκδόσεις «῎Ινδικτος», ᾿Αθῆναι 2004.

(**) Γ. Ε. Πιπεράκι, ἔνθ᾿ ἀνωτ. σελ. 66.

1. ῾Η ῾Αγία Παρθενομάρτυς Οὔρσουλα θεωρεῖται, ὅπως ἀναφέρεται καὶ στὸ

Μεγαλυνάριον αὐτῆς, «μαθητριῶν προστάτις».

῍Αν καὶ ἡ ῾Αγία ἔχη ἀφαιρεθῆ ἀπὸ τὸ ἐπίσημο ρωμαιο-καθολικὸ ἑορτολόγιο,

σήμερα δραστηριοποιεῖται διεθνῶς τὸ γυναικεῖο μοναστικὸ Τάγμα τῆς ῾Αγίας

Οὐρσούλης, τὸ ὁποῖο ἱδρύθηκε τὸ 1535 ἀπὸ τὴν ἰταλίδα μοναχὴ ῎Ανζελα Μερίτζι.

Τὸ Τάγμα αὐτὸ ἔχει ἱδρύσει σχολεῖα γιὰ κορίτσια σὲ πολλὲς χῶρες τοῦ κόσμου,

ὡς καὶ στὴν ῾Ελλάδα (᾿Αθήνα, Τῆνο, Νάξο κ.ἀ.), στὴν δὲ Τῆνο ὑπάρχει καὶ παπικὸ

Μοναστήρι τῶν Οὐρσουλίνων.

2. ῾Η λατινικὴ ἐπιγραφὴ αὐτὴ τοῦ Κληματίου εἶναι ἡ ἑξῆς, μετὰ τὴν ὁποία παραθέτουμε

μία κατὰ προσέγγισιν ἑρμηνεία, διότι τὸ κείμενο σὲ μερικὰ σημεῖα εἶναι δεκτικὸ

διαφόρων ἑρμηνειῶν:

DIVINIS FLAMMEIS VISIONIB[VS] FREQVENTER

ADMONIT[VS] ET VIRTVTIS MAGNÆ MAI

IESTATIS MARTYRII CAELESTIVM VIRGIN[VM]

IMMINENTIVM EX PARTIB[VS] ORIENTIS

EXSIBITVS PRO VOTO CLEMATIVS V[IR] C[LARISSIMVS] DE

PROPRIO IN LOCO SVO HANC BASILICA[M]

VOTO QVOD DEBEBAT A FVNDAMENTIS

RESTITVIT SI QVIS AVTEM SVPER TANTAM

MAIIESTATEM HVIIVS BASILICÆ VBI SANC

TAE VIRGINES PRO NOMINE. XPI. SAN

GVINEM SVVM FVDERVNT CORPVS ALICVIIVS

DEPOSVERIT EXCEPTIS VIRGINIB[VS] SCIAT SE

SEMPITERNIS TARTARI IGNIB[VS] PVNIENDVM

Θείαις πυρίναις ὁράσεσι πυκνῶς

ὑπομιμνησκόμενος καὶ [ἐκ τῆς] μεγάλης ἀρετῆς [καὶ τῆς] μεγαλο-

πρεπείας [τοῦ] Μαρτυρίου τῶν οὐρανίων Παρθένων

προσεγγιζουσῶν ἐκ τῶν τῆς ᾿Ανατολῆς τόπων

ὁρμώμενος, ὡς ἀνάθημα, Κλημάτιος, ἀνὴρ λαμπρώτατος,

ἰδίαις δαπάναις ἐν ἰδίῳ τόπῳ ταύτην τὴν Βασιλικήν,

συμφώνως τῷ τάματι αὐτοῦ, ἐκ θεμελίων

ἀνεστήλωσε. Καὶ εἴ τις, παρὰ τὴν τοσαύτην

μεγαλοπρέπειαν τῆς Βασιλικῆς ταύτης, ἔνθα αἱ

ἅγιαι Παρθένοι ὑπὲρ τοῦ ὀνόματος τοῦ Χριστοῦ τὸ

αἷμα αὐτῶν ἐξέχεαν, καταθέσῃ

τὸ σῶμα ἄλλου τινός, ἐκτὸς τῶν Παρθένων, γιγνωσκέτω ἑαυτὸν

ἄξιον τοῦ τιμωρηθῆναι ἐν τῷ αἰωνίῳ πυρὶ τοῦ ταρτάρου.

3. ῾Η παράδοσις, ὅτι οἱ βάρβαροι αὐτοὶ ἦσαν οἱ Οὗννοι, εἶναι μᾶλλον ἀναχρονισμός,

έφ᾿ ὅσον ἡ ἄκρως καταστραφικὴ εἰσβολὴ τῶν Οὕννων στὴν περιοχὴ αὐτὴ ἔγινε

περιίπου στὰ μέσα τοῦ Εʹ αἰ. μ.Χ.

4. Σύμφωνα μὲ διάφορες ἐκδοχὲς τῆς παραδόσεως, οἱ Παρθενομάρτυρες τῆς

συνοδίας ἦσαν 11.000, ἐνῶ ἀρχαιότερα, πρὸ τοῦ Θʹ αἰ., ἡ ἀναφορὰ ἦταν σὲ

πολλὲς χιλιάδες.