Oι τρεις αξιοθαυμαστες νεανιδες της Θεσσαλονικης που μαρτυρησαν για τον Χριστο

site analysis

ΑΓΑΠΗ, ΕΙΡΗΝΗ, ΧΙΟΝΙΑ, 

νεάνιδες τῆς Θεσσαλονίκης, 

ποὺ ἐμαρτύρησαν 

ἐπὶ Διοκλητιανοῦ († 304) 

16 ᾿Απριλίου.

Απο αυθεντικα ιστορικα πρακτικα. 

Γιὰ τὸ μαρτύριο τῶν τριῶν αὐτῶν κοριτσιῶν σώζεται τὸ κείμενο τοῦσυγχρόνου τους Μαρτυρολογίου, ποὺ ἀποτε­λέ­­σθη­κε ἀπὸ τὰ πρακτικὰμιᾆς σύνθετης δίκης μὲ τὴν προσ­θήκη ἑνὸς συντόμου διαφωτιστικοῦγενικοῦ προλόγου, ὀλίγων στί­χων στὴν κάθε μία ἀπὸ τὶς ἐπαναληπτικὲς δίκες γιὰ τὴν Εἰ­ρήνη καὶ ἑνὸς πολὺ συντόμου ἐπιλόγου. 

Φαίνεται ὅτι ἐπρόκειτο περὶ ἐπεισοδίου στὸ ὁποῖο ἀρ­χικῶς ἦσανἐμπεπλεγμένες δύο ὁμάδες νέων χριστιανῶν, ποὺ προφανῶς συνέπεσε νὰ συλληφθοῦν ταυτοχρόνως καὶ συναν­τή­θηκαν μεταξύ τους ἴσως τυχαίως στὸ γραφεῖο τῆς ἀστυ­νο­μίας καὶ μέχρις ἑνὸς σημείου συμπορεύθηκανÿ στὴν πρώ­τη ὁμά­δα ἀνῆκαν οἱ τρεῖς νέες ποὺ ἀποτελοῦν ἀντι­κείμενοτούτου τοῦ ἄρθρου, στὴ δεύτερη ἀνῆκαν τέσσερις ἀνήλικοι νέοι, οἱ᾿Αγάθων, Κασία, Φιλίππα, Εὐτυχία. ῾Ο πρό­λογος ἀνα­φέρεται μόνο στὶς τρεῖς νέες, οἱ ὁποῖες σὲ σημεῖα τοῦ κει­μένου ὀνο­μάζονται ἀδελφές, ἐνῶτὰ μέλη τῆς δεύτε­ρης ὁμά­δας παρου­σιάζονται μόνο στὴν πρώτη δίκη καὶ ἡπαρα­πέρα τύχη τους ἀγνοεῖται. 

῾Η διήγησις προϋποθέτει τόσο τὸ πρῶτο διάταγμα τοῦ Διοκλητιανοῦ κατὰτῶν Χριστιανῶν, ποὺ ἀπαγόρευε τὴ χρῆ­σι καὶ κατοχὴ χριστιανικῶν βιβλίων (τοῦ Φεβρου­αρίου 303), ὅσο καὶ τὸ τέταρτο ποὺ διέτασσε τὴν προσ­φορὰ θυ­σιῶν στὰ εἴδωλα ἢ τουλάχιστο τὴν βρῶσι εἰδωλο­θύτου ἐπὶποινῆ θα­νάτου σὲ περίπτωση ἀρνήσεως (ἀρχῶν τοῦ 304). ᾿Αφοῦ δὲ στὸνἐπί­λογο σαφῶς ὁρίζεται χρόνος τελέσεως τοῦ μαρ­τυ­ρίου ἡ ἐνάτη ὑπατεία τοῦ Διοκλητιανοῦ καὶ ἡ ὀγδόη τοῦ Μαξιμιανοῦ, καὶ συγκεκριμένως ἡπρώτη ᾿Απριλίου, εὑρισκό­μαστε στὸ ἔτος 304. 

 

 ᾿Απὸ τὴν ἔκθεσι μαρτυρεῖται ὅτι οἱ τρεῖς ἀδελφές, πιθανῶς ἐνεργὰ μέλη μιᾆς ἀδελφότητος νέων χριστιανῶν μὲ πλουσία βιβλιοθήκη, ἔφυγαν εὐθὺς μετὰ τὴν ἔκρηξι τοῦ διωγ­μοῦ, σὲ ὑψηλὸ ὄρος πλησίον τῆς Θεσσαλονίκης, πιθα­νῶς τὸν Χορτιάτη, ἀφοῦ ἔκρυψαν στὸ σπίτι τους τὰ βιβλία. ῾Η Εἰ­ρήνη σ᾿ ἐρώτησι τοῦ δικαστοῦ ἀπαντᾆ ὅτι ὁ πατέρας τους δὲν ἐγνώ­ριζε τὴνὕπαρξι τῶν βιβλίων, ἀλλὰ δὲν καθί­σταται σαφές, ἂν ὁ ἴδιος ἦταν εἰδωλολάτρης ἢ χριστιανός. Τὸ ἑπό­μενο ἔτος οἱ τρεῖς κόρες συνελήφθηκαν, ἐπάνω στὸ βουνὸ ἢ στὴν πόλι ὅπου εἶχαν ἐπιστρέψει, ταυτοχρόνως περίπου μὲ τὰ μέλη τῆς ἄλλης ὁμάδος κι ἐστάλθηκαν ἀπὸτὸν ἀστυνό­μο -τὸν βενεφικιάριο- Κάσσαν­δρο στὸν διοικητὴ τῆς πόλε­ως μὲ ἀναφορὰ του περὶ τῆς ἀρνήσεώς των νὰ φάγουν εἰ­δωλόθυτα. 

“Πρὸς σὲ τὸν κύριό μου, ὁ ἀστυνόμος Κάσσανδρος. Γνώριζε, κύριε, ὅτι ὁ᾿Αγάθων, ἡ Εἰρήνη, ἡ ᾿Αγάπη, ἡ Χιόνη, ἡ Κασία, ἡ Φιλίππα καὶ ἡ Εὐτυχία δὲν θέλουν νὰ φάγουν εἰδωλόθυταÿ γι᾿ αὐτὸ τοὺς ἀναφέρω στὴνἐντιμότη­τά σου”. 

Καὶ ἀρχίζει ἡ διαδικασία μὲ τὶς ἐρωταποκρίσεις. ῾Η περιγραφὴ τῆςἀνακρίσεως, ποὺ ἔχει ἐξαχθεῖ ἀπὸ τὰ πρα­κτι­κὰ μὲ ἐλαφρὲς προσθαφαιρέσεις ἀπὸ τὸν συντάκτη, ἂν καὶ εἶναι ἐντελῶς τυπική, περικλείει ὅλο τὸ μεγαλεῖο τῶν νεαρῶν τούτων χριστιανικῶν ψυχῶν. ῾Οδιοικητὴς Δουλκί­τι­ος ξεκινᾆ μὲ τὴν γενικὴ παρατήρησι πρὸς ὅλους. 

“Τί μανία εἶναι αὐτή, νὰ μὴ ὑπακούετε στὴ διαταγὴ τῶν θεοφιλεστάτων βασιλέων καὶ καισάρων μας;”. 

Στὴν ἐρώτησι, γιατὶ δὲν τρώγουν εἰδωλόθυτα παίρνει ἀπὸ τὴν ᾿Αγάπη τὴνἀπάντησι: 

“῎Εχω πιστεύσει στὸν ζῶντα Θεὸ καὶ δὲν θέλω νὰ ἀπο­­λέσω τὴν συνείδησί μου”. 

῾Ο Δουλκίτιος συνεχίζει τὶς ἐρωτήσεις πρὸς τὶς ἄλλες κόρες, γιὰ τὸν λόγο ποὺ δὲν ὑπακούουν στὶς διαταγές, γιὰ νὰ πάρῃ τὶς ἀπαντήσεις κατὰ σειρὰἀπὸ τὴν Εἰρήνη καὶ τὴ Χιόνη: 

“Γιὰ τὸν φόβο τοῦ Θεοῦ”. 

“῎Εχω πιστεύσει στὸν ζῶντα Θεὸ καὶ δὲν πράττω τοῦτο”. 

῾Ο διοικητὴς ἐξέδωσε ἀπόφασι, ποὺ ἀναγνώσθηκε στὸ ἀκροατήριο, διὰτῆς ὁποίας καταδικάζονταν σὲ θάνατο ἐπά­νω στὴν πυρὰ οἱ δύο μεγαλύτερες ἀδελφές. 

“Γιὰ τὴν ᾿Αγάπη καὶ τὴ Χιόνη, ἐπειδὴ μὲ ἀσεβῆ διά­νοια ἔπραξαν ἐνάντια πρὸς τὸ θεῖο θέσπισμα τῶν αὐθεντῶν μας αὐγούστων καὶ καισάρων,ἀκολουθώντας ἀκόμα τὴν ἀνά­­ξια καὶ σάπια καὶ μισητὴ ἀπὸ ὅλους τοὺςεὐσεβεῖς θρη­σκεία τῶν Χριστιανῶν, διέταξα νὰ παραδοθοῦν στὴν πυρά”. 

Στὴν ἀπόφασι αὐτὴ προστίθεται ὅτι ὁ ᾿Αγάθων καὶ οἱ τέσσερις ἄλλες κόρες, λόγω τοῦ νεαροῦ τῆς ἡλικίας των, δὲν καταδικάσθηκαν σὲ θάνατο, διότι κατὰ τὸ ρωμαϊκὸ δίκαιο δὲν μποροῦσε νὰ ἐπιβληθῆ τέτοια ποινὴ σὲἀνηλί­κους, δηλαδὴ σὲ πρόσωπα κάτω τῶν 18 ἐτῶν. Καταδι­κάσθηκαν λοιπὸν νὰ ἐγκλεισθοῦν στὸ δεσμωτήριο. 

Τὴν ἑπομένη ἡμέρα ἀπὸ τὴν τελείωσι τῶν δύο κο­ρι­τσιῶν στὴν πυρά, ἡΕἰρήνη προσήχθηκε πάλι στὸ δικα­στή­ριο. Εἶχε ἀνακαλυφθῆ στὸ σπίτι τους ὁλόκληρη βιβλιο­θήκη χριστιανικῶν ἔργων ποὺ ἀνῆκαν σ᾿ αὐτές. Στὴνέα δίκη ὁ Δουλκίτιος προσπαθεῖ νὰ εὕρη ἐνήλικες συνενόχους, ἀλλὰ ἡνεαρὴ κόρη ἐκφεύγει μὲ ἀφελῆ δεξιοτεχνία τὴν εὐθεῖα ἀπάν­τησι. 

- Ποιὸς σὲ συνεβούλευσε νὰ φυλάξης ἕως σήμερα αὐτὰ τὰ δέρματα καὶ τὰκείμενα; 

- ῾Ο Θεὸς ὁ παντοκράτωρ, ποὺ ἐζήτησε νὰ τὸν ἀγα­ποῦμε μέχρι θανάτου.

- Ποιὸς ἐγνώριζε ὅτι αὐτὰ εὑρίσκονταν στὸ σπίτι ποὺ κατοικοῦσες; 

- Κανένας ἄλλος δὲν βλέπει παρὰ μόνο ὁ Θεὸς ὁ παντοκράτωρ ποὺγνωρίζει τὰ πάντα. 

- Τὸ περασμένο ἔτος ποῦ ἐκρυφθήκατε; 

- ῞Οπου θέλησε ὁ Θεός, στὰ βουνά, στὴν ὕπαιθρο. 

- Σὲ ποιὸν ἐπήγατε; 

- Στὴν ὕπαιθρο, ἀπὸ βουνὸ σὲ βουνό. 

- Ποιοὶ σᾆς ἔδιναν ψωμί; 

- ῾Ο Θεὸς ποὺ τὸ δίνει σὲ ὅλους. 

Τὸ ἦθος αὐτῶν τῶν χριστιανικῶν παιδιῶν ἦταν ἀδα­μάντινο. ῎Οχι μόνο τὴχριστιανική τους πίστι δὲν ἦσαν δια­τεθει­μένα ν᾿ ἀπαρνηθοῦν, ἀλλ᾿ οὔτε τοὺς διδασκάλους των δὲν ἦσαν πρόθυμοι νὰ φανερώσουν οὔτε αὐτοὺς ποὺ τοὺς περι­έθαλψαν, ἂν καὶ ἐγνώριζαν ὅτι τέτοια προδοσία θὰ ἐλάφρυ­νε σοβαρὰ τὴ θέσι τους. 

Τὰ ἐπίδικα κείμενα περιέχονταν χειρογράφως σὲ ποι­κίλης μορφῆς γραφικὲςὕλεςÿ διφθέρες, βιβλία, πινακίδες, κω­δικέλλους, σελίδες. ῞Ολα αὐτὰἐκάηκαν δημοσία, ἐνῶ ἡ Εἰ­ρήνη γιὰ σωφρονισμὸ καταδικάσθηκε νὰἐγκλεισθῆ σὲ πορ­νεῖο, παίρνοντας ἡμερησίως ἕνα μόνο ἄρτο ἀπὸ τὸδιοικη­τήριο. Κανεὶς ὅμως δὲν ἐδέχθηκε νὰ θίξη τὴν εὐγενῆ κόρη καὶ ὅτανὁ διοικητὴς ἔμαθε τοῦτο, τὴν ἀνακάλεσε γιὰ τρίτη κατὰ σειρὰ δίκη, κατόπιν τῆς ὁποίας εὑρῆκε τὴν τύχη τῶν ἀδελφῶν της. 

Τὸ Μαρτυρολόγιο αὐτὸ προέρχεται ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦ ἐπεισοδίου καὶ οἱπαραθέσεις ἀπὸ τὴν Α¢ πρὸς Θεσσα­λο­νι­κεῖς ἐπιστολὴ τοῦ Παύλουὀφείλονται στὴν δικαιολογη­μένη προσπάθεια τοῦ συντάκτη νὰ δείξη ὅτι οἱτρεῖς κόρες ἀπο­τελοῦν μιὰ νέα δόξα γιὰ τὴ Θεσσαλονίκη, ποὺ ἦταν ἤδη δο­ξασμένη ἀπὸ τὴν περίσσεια πίστι καὶ ἀγάπη τῶν χριστιανῶν τῆςἐποχῆς τοῦ ἀποστόλου. 

Τὰ ὀστᾆ τῶν τριῶν κοριτσιῶν ποὺ ἀπέμειναν ἀπὸ τὴν πυρὰ εἶναι προφανὲς ὅτι συνελέγηκαν ἀπὸ μέλη τῆς χρι­στια­νικῆς κοινότητος.᾿Ετάφηκαν σὲ κάποιο σημεῖο δυτι­κῶς τῆς πόλεως, σὲ μικρὴ ἀπόστασιἀπὸ τὰ τείχη, ὅπου ἀνεγέρ­θηκε ἕνας ναΐσκος στὴν ἀρχή, ποὺ ἀργότεραἔγινε μεγαλύ­τερος. Στὶς Διηγήσεις τῶν θαυμάτων τοῦ ῾Αγίου Δημητρίου (Α 12, 9) ἀναφέρεται τὸ “σεβάσμιον τέμενος” τῶν τριῶν ἁγί­ων μαρτύ­ρων Χιόνης, Εἰρήνης καὶ ᾿Αγάπης, ἀλλὰ ἴχνη του δὲν ἔχουν εὑρεθῆ. 

Σύμφωνα μὲ αὐτὸ τὸ γνήσιο Μαρτυρολόγιο ἡ Εἰρήνη ἐμαρτύρησε τὴν 1᾿Απριλίου καὶ οἱ ἀδελφές της μερικὲς ἡμέ­ρες ἐνωρίτερα. Μὲ βάσι αὐτὴτὴν ἡμερομηνία τὰ ἀρχαῖα Μαρτυρολόγια τοποθετοῦν τὴ μνήμη τους σὲκάποια ἀπὸ τὶς πρῶτες ἡμέρες τοῦ ᾿Απριλίου, ἀπὸ 1 ἕως 7, χωρὶς γενι­κὴσυμφωνία. Τὸ ἰσχῦον ὅμως ἑλληνικὸ συναξάριο τὴν το­ποθετεῖ στὶς 16᾿Απριλίου καὶ στὶς 22 Δεκεμβρίου σὲ συν­δυασμὸ μὲ τῆς ᾿Αναστασίας τῆςΦαρμακολυτρίας καὶ τοῦ Χρυσογόνου καὶ μάλιστα στὴν ᾿Ακυηλία. Αὐτὴ ἡπαράδοσις, ποὺ ἀκολουθεῖται καὶ ἀπὸ τὸ λατινικὸ Passio, εἶναι τελείως ξένη πρὸς τὰ πράγ­ματα. ῾Η βενεδικτίνη μονα­χὴ Ροσβίτα, κατὰ τὸν 10ο αἰῶνα, ἐχρησιμοποίησε τὸ ἐπει­σόδιο τῶν τρι­ῶν ἀδελφῶν ὡς θέμα τῆς κωμωδίας της Dulcitius, γραμμέ­νης λατινικά, ὅπου παρουσιά­ζει τὴν ἀρετὴτῶν ἱερῶν παρ­θένων νὰ θριαμβεύη ἐπὶ τοῦ κυ­βερνήτη, σὲ ἀντίθεσι πρὸς τὴ διαγωγὴ τῶν διεφθαρμένων γυ­ναίων τῆς παγανικῆς λατινι­κῆς κωμωδίας. 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: P. Franchi de’ Cavalieri, “Nuove note agio­grafiche. Il testo greco originale degli Alti delle SS. Agape, Irene e Chione”, Studi e Testi 9 (1902) 1-19. Musurillo, H., The Acts of the Christian Martyrs, Oxford 1972, xlii-xliii, σσ. 280-292. Χρή­στου, Π. Κ., Τὰ μαρτύ­ρια τῶν ἀρχαίων Χριστιανῶν, Θεσσαλονίκη 1978, σσ. 78-79, 304-327. AASS Aprilis I, Venezia 1937, σσ. 235-250. Rosvi­ta, Dulcitius, PL 137, 993-1002. Synaxarium Con­stantinopolitanum, στ. 605-606. Knopf, R., Kruger, G., Ausgewahlte Martyrerakten, 19293, óó. 95-100. Delehaye, H., Les passions de Mar­tyrs, 145-143. N. di Gri­goli, “Agape, Chione e Irene”, BS 1 (1961) 303-304. 

Π.Χ