Η Αγία Αναστασία των Μικρασιατών

site analysis

Γιώργου Καζάνα

Προέδρου Ένωσης Μικρασιατών Φοιτητών

22 Δεκεμβρίου, μνήμη της Αγίας μεγαλομάρτυρος Αναστασίας της Φαρμακολυτρίας.

Η Αγία Αναστασία τιμάται ιδιαιτέρως από τους Μικρασιάτες και αυτό καταδεικνύεται αφενός από το μεγάλο προσκύνημα στο Ναό της στη Μικρά Ασία αλλά και μετά την Καταστροφή του ’22 με τους νέους ναούς που χτίσανε στο όνομά της οι πρόσφυγες και οι απόγονοί τους. Άλλωστε το όνομα Αναστασία ήταν από τα πιο δημοφιλή των Μικρασιατών και μάλιστα με διάφορα υποκοριστικά, χαρακτηριστικά της γλώσσας τους: Σίτσα , Ανάστα , Αναστασού , Στασώ …

Η ιερή εικόνα της Αγίας Αναστασίας που έφεραν οι Μικρασιάτες πρόσφυγες από τον ομώνυμο Ναό του Χορόσκιοϊ και ευλαβικά φυλάσσεται στον Ναό της Αγίας στον Περισσό Νέας Ιωνίας Αττικής, που κτίστηκε από τους ίδιους εις ανάμνηση του Ναού στη Μικρά Ασία. Λόγω του σκούρου χρώματος του προσώπου της Αγίας στην εικόνα, την αποκαλούσαν »καρά κιζ», δηλαδή μαύρο κορίτσι ή μελαχροινούλα.

Στη Μικρα Ασία

Το χωριό Χορόσκιοϊ (Πετεινοχώρι) εντοπίζεται στην κοιλάδα του ποταμού Έρμου, 32 χλμ. βορειοανατολικά της Σμύρνης και μόλις 3,5 χλμ. βορειοδυτικά της Μαγνησίας, αποτελώντας ουσιαστικά προάστιό της.

Σύμφωνα με μια παράδοση, το όνομα του χωριού σχετίζεται με την ίδρυση του ναού της Αγίας Αναστασίας και τη λατρεία της ομώνυμης αγίας. Σύμφωνα με αυτή την παράδοση, η εύρεση της εικόνας της συνοδεύτηκε από λάλημα πετεινού.

Το Χορόσκιοϊ είχε αμιγώς χριστιανικό πληθυσμό ήδη από το 16ο αιώνα. Οι κάτοικοι του χωριού ήταν τουρκόφωνοι. Κατά το 19ο αιώνα παραδίδεται πως το χωριό είχε 1.600 κατοίκους. Ωστόσο, σε στατιστικό πίνακα του 1905 εμφανίζεται να έχει 4.500 ορθόδοξους κατοίκους. Το χωριό υπαγόταν στο βιλαέτι Αϊδινίο και εκκλησιαστικά ανήκε στη δικαιοδοσία της Μητρόπολης Εφέσου. Οι κάτοικοι του χωριού μετά το 1922 διασκορπίστηκαν σε αρκετά μέρη της Ελλάδας: στο Αραπλί Θεσσαλονίκης, στην Έδεσσα, στη Νέα Ιωνία Βόλου, την Κοκκινιά και τον Πόρο.

Ο ναός της Αγίας Αναστασίας στο χωριό Χορόσκιοϊ ήταν σημαντικό κέντρο λατρείας για τους κατοίκους του χωριού, τους ορθόδοξους των γύρω περιοχών, αλλά και για τους μουσουλμάνους της περιοχής της Μαγνησίας.

Ο Ιερός Ναός της Αγίας Αναστασίας Φαρμακολυτρίας στο χωριό Χορόσκιοϊ ήταν σημαντικό κέντρο λατρείας για τους Σμυρναίους αλλά και όλους τους Μικρασιάτες.

Ήταν χτισμένη το 1818, σύμφωνα με την επιγραφή που υπήρχε στην εξωτερική πύλη του περιβόλου της: «Αγία Αναστασία 1818 Κτήτωρ Κωνσταντίνος Αλτίνογλου». Στον περίβολο του ναού υπήρχε η θέση όπου βρέθηκε η εικόνα της Αγίας και Αγίασμα, ενώ ένα υψηλό κωδωνοστάσιο υπήρχε στην είσοδο του ναού, ο οποίος είχε σχήμα πλοίου. Ακόμα εκεί βρίσκονταν πάνω από σαράντα δωμάτια που φιλοξενούσαν πιστούς από όλο τον μικρασιατικό χώρο κατά τον εορτασμό της Αγίας στις 22 Δεκεμβρίου.

Εσωτερικά υπήρχε πλούσιος διάκοσμος με  πολυελέους, χρυσά και ασημένια καντήλια ενώ η εικόνα της θαυματουργής Αγίας ήταν καλυμμένη από πολύτιμα αναθήματα.

Στον περίβολο του ναού υπήρχαν επίσης κτίρια στα οποία στεγάζονταν: εξατάξια αστική σχολή αρρένων με 5 δασκάλους και 120 μαθητές, τετρατάξια σχολή θηλέων με 3 δασκάλες και 90 μαθήτριες, και το νηπιαγωγείο με 150 παιδιά. Οι ετήσιοι προϋπολογισμοί του αρρεναγωγείου και του παρθεναγωγείου ανέρχονταν σε 25 και σε 20 τουρκικές λίρες αντίστοιχα. Τα ιδρύματα αυτά συντηρούνταν ως επί το πλείστον χάρη στα εισοδήματα από την περιουσία του ναού.

Η εκκλησία της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας του Χορόσκιοϊ πανηγύριζε στις 22 Δεκεμβρίου (ημέρα εορτής της αγίας), την Κυριακή του Θωμά και την Πεντηκοστή.  Το πανηγύρι της Αγίας το Δεκέμβριο συγκέντρωνε πιστούς από ολόκληρη τη Μικρά Ασία και συμμετείχαν πολλοί έμποροι με τα προϊόντα τους. Θεωρούνταν ότι η αγία Αναστασία η Φαρμακολύτρια θεράπευε με θαυματουργό τρόπο ψυχικές ή πνευματικές διαταραχές. Οι ασθενείς παρέμεναν στα κελιά που προορίζονταν για τους προσκυνητές μαζί με τους δικούς τους ανθρώπους για διάστημα 40 ή περισσότερων ημερών, μέχρι να γίνει το θαύμα που επιθυμούσαν ή μέχρι να εκπληρώσουν το τάμα τους. Οι θεραπευτικές πρακτικές αυτές θύμιζαν αντίστοιχες των αρχαίων Ασκληπιείων.

Στη γιορτή της αγίας Αναστασίας τα σπίτια στο χωριό είχαν το καθιερωμένο λαδερό φαγητό για τη μεγάλη μέρα: ρεβιθοντολμάδες, δηλαδή ξερές μελιτζάνες γεμιστές με ρύζι και ρεβίθια αλεσμένα.

Σχετικά με τα θαύματα της αγίας Αναστασίας υπήρχε και η παράδοση πως κάποτε μουσουλμάνοι ληστές περικύκλωσαν το Χορόσκιοϊ, αλλά λόγω της επέμβασης της αγίας, δεν μπόρεσαν να βρουν το δρόμο για να μπουν στο χωριό.

Στον κυριως ελλαδικό κορμό

Κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή ο ναός καταστράφηκε ολοσχερώς. Οι πρόσφυγες συνέχισαν την τιμή προς την Αγία Αναστασία στους τόπους όπου εγκαταστάθηκαν μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή.

Οι Μικρασιάτες έκτισαν στον Περισσό της Νέας Ιωνίας Αττικής νέο ναό της Αγίας Αναστασίας σε ανάμνηση του ομώνυμου Ναού του Χορόσκιοϊ της Μικράς Ασίας. Εκεί φυλάσσεται η ιερή εικόνα της Αγίας που έφεραν μαζί τους ως κειμήλιο.

Στον Περισσό της Νέας Ιωνίας Αττικής ανεγέρθηκε ναός της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολυτρίας εις ανάμνηση του Ναού στη Μικρά Ασία και εκεί ευλαβικά φυλάσσεται η ιερή εικόνα της που έφεραν οι Μικρασιάτες πρόσφυγες από το ομώνυμο Ναό του Χορόσκιοϊ. Λόγω του σκούρου χρώματος του προσώπου της Αγίας στην εικόνα, οι Τούρκοι που ευλαβούνταν και αυτοί την Αγία, την αποκαλούσαν »καρά κιζ», δηλαδή μαύρο κορίτσι ή μελαχροινούλα. Διασώζεται η μαρτυρία για την επίκληση ενός τυφλού μουσουλμάνου, που στάθηκε στο κατώφλι του νάρθηκα στο ναό της αγίας στη Μικρά Ασία, φωνάζοντας: «Καρά Κιζ, σουγιού βέρινιζ» (»Δώστε μου νερό από τη Μαύρη Κόρη»). Ζητούσε δηλαδή αγίασμα της Αγίας, για να βρέξει και να γιατρέψει μ’αυτό τα σβησμένα του μάτια.

Στον Ιερό Ναό Αγίου Γεωργίου Νικαίας Αττικής υπάρχει παρεκκλήσιο της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολυτρίας και πραγματοποιείται στη μνήμη της Ιερά Πανήγυρις από τους απογόνους των προσφύγων Μικρασιατών.

Στη Θεσσαλονίκη υπάρχουν δυο ναοί της Αγίας: 1) Ο Ιερός Ναός Αγίας Αναστασίας & Αγίων Θεοδώρων Συκεών (στην προσφυγική περιοχή της Νέας Βάρνας – Καλλιθέας Συκεών) και 2) ο Ιερός Ναός Αγίας Αναστασίας Νέας Κηφισιάς που εγκαινιάστηκε το 2013 στην περιοχή όπου επίσης εγκαταστάθηκαν Μικρασιάτες μετά την Καταστροφή του 1922 και σήμερα αποτελεί μια ανεπτυγμένη συνοικία της Θεσσαλονίκης.

Ο Ιερός Ναός Αγίας Αναστασίας Νέας Κηφισιάς Θεσσαλονίκης που εγκαινιάστηκε το 2013 στην περιοχή όπου επίσης εγκαταστάθηκαν Μικρασιάτες μετά την Καταστροφή του 1922.