Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΙΣΤΟΡΙΚΑ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΙΣΤΟΡΙΚΑ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Τρίτη 1 Μαρτίου 2022

ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΧΕΙΜΑΡΙΩΤΟΥ: ΜΙΑ ΑΡΤΙΝΗ, Η ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΕΝΣΤΟΛΗ ΓΥΝΑΙΚΑ ΠΟΥ ΣΚΟΤΩΘΗΚΕ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΟΙΤΑΛΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ

Τρίτη 15 Φεβρουαρίου 2022

Καλλιόπη Λύκα, η θρυλική «Μάνα του Στρατιώτη» [Άρτα, 30 Ιανουαρίου 1889 - Γιάννενα, 15 Φεβρουαρίου 1982]


 kallioph lyka 01

Άξια Ελληνίδα Μάνα! Μακάρι να βρει μιμητές…ΑΘΑΝΑΤΗ!
(το κείμενο προέρχεται από το περιοδικό Προς τη Νίκη και είναι κατάλληλο και για παιδιά)
Σύζυγος ἥρωα, μητέρα ἥρωα, στοργική νοσοκόμα στό πλευρό τοῦ τραυματία! Αὐτή ἦταν ἡ Καλλιόπη Λύκα, ἡ «Μάνα τοῦ Στρατιώτη», ὅπως ὀνομάσθηκε ἀπό τό Βασιλιά Γεώργιο Β΄. Μια ζωή ἀφοσιωμένη στό Ἱερό Καθῆκον!
Συμμετεῖχε ἐνεργά σέ ὅλους τούς Ἐθνικούς Ἀγῶνες καί προσέφερε ἀνεκτίμητες ὑπηρεσίες.
Ψηλή μέ ὡραῖο παράστημα, πάντα χαμογελαστή, μιλοῦσε μέ ἐνθουσιασμό για τήν Πατρίδα,
ἀγαποῦσε ὅλο τόν κόσμο, ἀλλά ἰδιαίτερα τόν ἑλληνικό στρατό. Συχνά ἔλεγε: «Ὅπου ὑπάρχει Στρατός εἶναι ἐλεύθερη ἡ Πατρίδα!».
Γεννήθηκε στίς 30 Ἰανουαρίου 1889 στήν Ἄρτα καί μεγάλωσε σέ οἰκογένεια πολύ εὔπορη, ἐξαιρετικά φιλάνθρωπη, μέ βαθιά χριστιανική πίστη καί ἀπέραντη ἀγάπη γιά τήν Πατρίδα.
Μπαρουτοκαπνισμένος, μέ τή μορφή τοῦ ὑπολοχαγοῦ Πεζικοῦ, ὁ σύζυγός της Δημήτριος Λύκας δέν ἔλειψε ἀπό καμία μάχη. Παντοῦ ἔδειχνε τήν ἀνδρεία του.Γέμισε παράσημα καί πολεμικά μετάλλια. Παράλληλα ἡ νεαρή τότε Καλλιόπη, μέρα καί νύκτα μέσα στά Στρατιωτικά Νοσοκομεῖα ἔδειχνε τή στοργή της σε κάθε τραυματία καί στεκόταν δίπλα σέκάθε οἰκογένεια πού τήν εἶχε ἀνάγκη, ἠθικά καί ὑλικά.
Τό 1930 ὁ Συνταγματάρχης τότε Δημήτριος Λύκας ἔφυγε για τήν αἰωνιότητα… Ἡ γενναία ἠπειρώτισ σα ἀνέθρεψε μέ στοργή καί φροντίδα το μοναχογιό της Γεώργιο, ἐνῶ συνέχιζε με ἀμείωτη ἔνταση τό κοινωνικό καί φιλανθρωπικό της ἔργο.
Μέ τήν ἔναρξη τῶν Βαλκανικῶν Πολέμων ἄρχισαν νά συγκροτοῦνται ὁμάδες ἐθελοντριῶν ἀδελφῶν τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἐρυθροῦ Σταυροῦ. Ἀνάμεσά τους καί ἡ Καλλιόπη…
Κι ὅταν πάλι τό 1940 ξέσπασε ὁ πόλε μος, ἄγρυπνη καί στοργική ἀδελφή παρέμενε στό πλευρό τῶν τραυματισμένων στρατιωτῶν στά Νοσοκομεῖα καί στα Ὀρεινά Χειρουργεῖα. Τό σπίτι της τό εἶ χε κυριολεκτικά διαλύσει. Σεντόνια, πετσέτες, σκεύη φαγητοῦ, ροῦχα τά εἶχε πάει στό Στρατιωτικό Νοσοκομεῖο, για νά προσθέσει κάτι καί ἐκείνη στόν ἐξοπλισμό του. Συχνά ἔφευγε ἐπικεφαλῆς ἀποστολῶν γιά συνοδεία τραυματιῶν. Πῆγε στό Ἀργυρόκαστρο, στήν Πρεμετή, στό Λάμποβο, στό Καλαράτι καί ὅπου ἀλ λοῦ ὁ Στρατός μας πολεμοῦσε. Ἐκεῖ στό Ἀργυρόκαστρο ἦταν πού ὁ Βασιλεύς Γεώργιος Β΄ τήν ἀποκάλεσε γιά πρώτη φορά «ἡ Μάνα τοῦ Στρατιώτου». Ἀπό τότε καί μέχρι τό τέλος τῆς ζωῆς της ἔφερε μέ ὑπερηφάνεια αὐτό τόν τίτλο.
Στό ὑψηλό της ἔργο δέν ξεχώριζε κανένα, οὔτε καί τόν ἐχθρό τραυματία. Παράλληλα τῆς ἀνατέθηκαν καθήκοντα ὑπεύθυνης γιά τή «Φανέλλα τοῦ Στρατιώτου» *.
Στίς 31 Δεκεμβρίου 1940, λίγο πρίν ἀλλάξει ὁ χρόνος ἔφθασε μέσα στους τραυματίες καί ὁ γιός της, Ἀνθυπολοχαγός Γεώργιος Λύκας.Ἡ γενναία Ἑλληνίδα Μητέρα, ἀφοῦ περιποιήθηκε στοργικά τό τραῦμα τοῦ παιδιοῦ της, τό ἔστειλε νά πάρει ἀμέσως τό «φύλλο πορείας»γιά τή θέση του στό μέτωπο. Ὁ Διευθυντής τοῦ Νοσοκομείου θέλησε νά τον κρατήσει μιά μέρα ἀκόμη γιά ἰατρική παρακολούθηση. Τήν βρῆκε ὅμως ἀντίθετη καί ἀπόλυτη: «Τό κρεβάτι ἔχω να τό δώσω σέ ἄλλον πού εἶναι βαρύτερα τραυματισμένος!» εἶπε.
6 Απριλίου 1941: ἀτέλειωτες ὀρδές Γερμανῶν φθάνουν στά σύνορά μας. «Ἡ Μάνα τοῦ Στρατιώτη» τότε ἔζησε τις φρικτότερες στιγμές τῆς ζωῆς της μαζί μέ τούς πυροβολητές τῆς VIII Μεραρχίας, πού λόγω τῆς συνθηκολογήσεως ἀ ναγκάσθηκαν νά ἀποχωρισθοῦν τά πυροβόλα τους. Μέ δάκρυα στά μάτια τά στεφάνωσαν μέ ἀγριολούλουδα, τά ἀ σπάσθηκαν, ἔψαλαν τόν Ἐθνικό Ὕμνο καί τα ἀνατίναξαν, γιά νά μήν τά παραδώσουν στόν ἐχθρό. Κάποιοι δείλιασαν καί μπῆ καν στόν πειρασμό νά ἐγκαταλείψουν τή ζωή. Ἀκούστηκε ὅμως ἡ φω νή τῆς Μάνας:«Σταματῆστε! Ἡ Πατρίδα δέν πέθανε καί σᾶς ἔχει ἀνάγκη! Ἄν χαθεῖτε ἐσεῖς, ποιός θά τήν ἐλευθερώσει;». Ὁ σεβασμός πού ἔτρεφαν οἱ στρατιωτικοί στο πρόσωπο της σταμάτησε τό κακό.
Ἡ Κατοχή καί τά χρόνια πού ἀκολούθησαν ἔπεσαν βαριά στήν Πατρίδα μας. Ἡ Μά να δέν ἔμεινε μέ δεμένα χέρια οὔτε τότε, οὔτε στά δύσκολα χρόνια πού ἀκολούθησαν… Πιστή στό Καθῆκον βρισκόταν πάντα στήν πρώτη γραμμή ἐν θαρρύνοντας, παρηγορώντας, περιθάλποντας.
Στό Νεστόριο Καστοριᾶς ὁ μοναχογιός της τραυματίσθηκε ξανά. Ὅταν ἔμαθε τίς ἡρωικές του πράξεις, ἡ καρδιά της γέμισε περηφάνεια. Τόν ἀγκάλιασε και τοῦ εἶπε: «Τώρα εἶσαι παιδί μου! Θά σε φιλήσω σάν Μάνα τοῦ Στρατιώτου και αὐτό θά εἶναι τό εὖγε τῆς παλληκαροσύνης σου!». Ὁ γιός της τελικά ἐπέζησε, ἀλλά ἔμεινε τυφλός ἀπό τό ἕνα μάτι!
Δέν ἄργησε ὅμως καί ἡ σειρά της. Στις 9 Μαΐου τοῦ 1948 τραυματίσθηκε σοβαρά ἀπό νάρκη.
Ὅταν τελείωσαν ὅλα, γύρισε στό σπίτι της στά Γιάννενα. Τό βρῆκε λεηλατημένο. Παρ’ ὅλα αὐτά ἡ γενναία Καλλιό πη Λύκα δέν λύγισε. Στάθηκε ὄρθια και σάν γνήσια Ἑλληνίδα συνέχισε τό ἔργο της ὅπου ὑπῆρχε ἀνάγκη… Οἱ Γιαννιῶ τες συχνά τήν ἔβλεπαν να περιφέρεται στίς φτωχογειτονιές γιά συμπαράσταση καί γιά νά μοιράζει ὅ,τι μποροῦσε. Πολλές φορές διαθέτοντας ὅλα της τά χρήματα σέ φιλανθρωπίες, ἔφθασε στό σημεῖο νά μήν ἔχει ἡ ἴδια οὔτε νά φάει!
Τά χρόνια πέρασαν καί γέρασαν τη Μάνα. Μοναδική της παρηγοριά ἡ Παναγία, τήν ὁποία πάντα παρακαλοῦσε, ὄχι γιά τόν ἑαυτό της ἀλλά γιά τήν Ἑλλάδα, τήν Πατρίδα πού τόσο πολύ ἀγάπησεΣτίς 15 Φεβρουαρίου τοῦ 1982,πλήρης ἡμερῶν σέ ἡλικία 93 ἐτῶν, ἀνάλαφρη ἡ ψυχή της πέταξε πάνω ἀπό το Γράμμο, τήν Πίνδο, τή Βόρειο Ἤπειρο, γιά νά ἐπιστρέψει στό Θεό Δημιουρ γό, πλάι στίς ψυχές τόσων ἄλλων ἡρώων.
Μακάρι νά βρεῖ μιμητές, συνεχιστές…
Φ.
Πηγή: Περιοδικό Προς τη Νίκη, Οκτώβριος 2013

 

Άξια Ελληνίδα Μάνα! Μακάρι να βρει μιμητές…ΑΘΑΝΑΤΗ!
(το κείμενο προέρχεται από το περιοδικό Προς τη Νίκη και είναι κατάλληλο και για παιδιά)
Σύζυγος ἥρωα, μητέρα ἥρωα, στοργική νοσοκόμα στό πλευρό τοῦ τραυματία! Αὐτή ἦταν ἡ Καλλιόπη Λύκα, ἡ «Μάνα τοῦ Στρατιώτη», ὅπως ὀνομάσθηκε ἀπό τό Βασιλιά Γεώργιο Β΄. Μια ζωή ἀφοσιωμένη στό Ἱερό Καθῆκον!
Συμμετεῖχε ἐνεργά σέ ὅλους τούς Ἐθνικούς Ἀγῶνες καί προσέφερε ἀνεκτίμητες ὑπηρεσίες.
Ψηλή μέ ὡραῖο παράστημα, πάντα χαμογελαστή, μιλοῦσε μέ ἐνθουσιασμό για τήν Πατρίδα,
ἀγαποῦσε ὅλο τόν κόσμο, ἀλλά ἰδιαίτερα τόν ἑλληνικό στρατό. Συ χνά ἔλεγε:«Ὅπου ὑπάρχει Στρατός εἶναι ἐλεύθερη ἡ Πατρίδα!».
Γεννήθηκε στίς 30 Ἰανουαρίου 1889 στήν Ἄρτα καί μεγάλωσε σέ οἰκογένεια πολύ εὔπορη, ἐξαιρετικά φιλάνθρωπη, μέ βαθιά χριστιανική πίστη καί ἀπέραντη ἀγάπη γιά τήν Πατρίδα.
Μπαρουτοκαπνισμένος, μέ τή μορφή τοῦ ὑπολοχαγοῦ Πεζικοῦ, ὁ σύζυγός της Δημήτριος Λύκας δέν ἔλειψε ἀπό καμία μάχη. Παντοῦ ἔδειχνε τήν ἀνδρεία του.Γέμισε παράσημα καί πολεμικά μετάλλια. Παράλληλα ἡ νεαρή τότε Καλλιόπη, μέρα καί νύκτα μέσα στά Στρατιωτικά Νοσοκομεῖα ἔδειχνε τή στοργή της σε κάθε τραυματία καί στεκόταν δίπλα σέκάθε οἰκογένεια πού τήν εἶχε ἀνάγκη, ἠθικά καί ὑλικά.
Τό 1930 ὁ Συνταγματάρχης τότε Δημήτριος Λύκας ἔφυγε για τήν αἰωνιότητα… Ἡ γενναία ἠπειρώτισ σα ἀνέθρεψε μέ στοργή καί φροντίδα το μοναχογιό της Γεώργιο, ἐνῶ συνέχιζε με ἀμείωτη ἔνταση τό κοινωνικό καί φιλανθρωπικό της ἔργο.
Μέ τήν ἔναρξη τῶν Βαλκανικῶν Πολέμων ἄρχισαν νά συγκροτοῦνται ὁμάδες ἐθελοντριῶν ἀδελφῶν τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἐρυθροῦ Σταυροῦ. Ἀνάμεσά τους καί ἡ Καλλιόπη…
Κι ὅταν πάλι τό 1940 ξέσπασε ὁ πόλε μος, ἄγρυπνη καί στοργική ἀδελφή παρέμενε στό πλευρό τῶν τραυματισμένων στρατιωτῶν στά Νοσοκομεῖα καί στα Ὀρεινά Χειρουργεῖα. Τό σπίτι της τό εἶ χε κυριολεκτικά διαλύσει. Σεντόνια, πετσέτες, σκεύη φαγητοῦ, ροῦχα τά εἶχε πάει στό Στρατιωτικό Νοσοκομεῖο, για νά προσθέσει κάτι καί ἐκείνη στόν ἐξοπλισμό του. Συχνά ἔφευγε ἐπικεφαλῆς ἀποστολῶν γιά συνοδεία τραυματιῶν. Πῆγε στό Ἀργυρόκαστρο, στήν Πρεμετή, στό Λάμποβο, στό Καλαράτι καί ὅπου ἀλ λοῦ ὁ Στρατός μας πολεμοῦσε. Ἐκεῖ στό Ἀργυρόκαστρο ἦταν πού ὁ Βασιλεύς Γεώργιος Β΄ τήν ἀποκάλεσε γιά πρώτη φορά «ἡ Μάνα τοῦ Στρατιώτου». Ἀπό τότε καί μέχρι τό τέλος τῆς ζωῆς της ἔφερε μέ ὑπερηφάνεια αὐτό τόν τίτλο.
Στό ὑψηλό της ἔργο δέν ξεχώριζε κανένα, οὔτε καί τόν ἐχθρό τραυματία. Παράλληλα τῆς ἀνατέθηκαν καθήκοντα ὑπεύθυνης γιά τή «Φανέλλα τοῦ Στρατιώτου» *.
Στίς 31 Δεκεμβρίου 1940, λίγο πρίν ἀλλάξει ὁ χρόνος ἔφθασε μέσα στους τραυματίες καί ὁ γιός της, Ἀνθυπολοχαγός Γεώργιος Λύκας. Ἡ γενναία Ἑλληνίδα Μητέρα, ἀφοῦ περιποιήθηκε στοργικά τό τραῦμα τοῦ παιδιοῦ της, τό ἔστειλε νά πάρει ἀμέσως τό «φύλλο πορείας»γιά τή θέση του στό μέτωπο. Ὁ Διευθυ ντής τοῦ Νοσοκομείου θέλησε νά τον κρατήσει μιά μέρα ἀκόμη γιά ἰατρική παρακολούθηση. Τήν βρῆκε ὅμως ἀντίθετη καί ἀπόλυτη: «Τό κρεβάτι ἔχω να τό δώσω σέ ἄλλον πού εἶναι βαρύτερα τραυματισμένος!» εἶπε.
6 Απριλίου 1941: ἀτέλειωτες ὀρδές Γερμανῶν φθάνουν στά σύνορά μας. «Ἡ Μάνα τοῦ Στρατιώτη» τότε ἔζησε τις φρικτότερες στιγμές τῆς ζωῆς της μαζί μέ τούς πυροβολητές τῆς VIII Μεραρχίας, πού λόγω τῆς συνθηκολογήσεως ἀ ναγκάσθηκαν νά ἀποχωρισθοῦν τά πυροβόλα τους. Μέ δάκρυα στά μάτια τά στεφάνωσαν μέ ἀγριολούλουδα, τά ἀ σπάσθηκαν, ἔψαλαν τόν Ἐθνικό Ὕμνο καί τα ἀνατίναξαν, γιά νά μήν τά παραδώσουν στόν ἐχθρό. Κάποιοι δείλιασαν καί μπῆ καν στόν πειρασμό νά ἐγκαταλείψουν τή ζωή. Ἀκούστηκε ὅμως ἡ φω νή τῆς Μάνας: «Σταματῆστε! Ἡ Πατρίδα δέν πέθανε καί σᾶς ἔχει ἀνάγκη! Ἄν χαθεῖτε ἐσεῖς, ποιός θά τήν ἐλευθερώσει;». Ὁ σεβασμός πού ἔτρεφαν οἱ στρατιωτικοί στο πρόσωπο της σταμάτησε τό κακό.
Ἡ Κατοχή καί τά χρόνια πού ἀκολούθησαν ἔπεσαν βαριά στήν Πατρίδα μας. Ἡ Μά να δέν ἔμεινε μέ δεμένα χέρια οὔτε τότε, οὔτε στά δύσκολα χρόνια πού ἀκολούθησαν… Πιστή στό Καθῆκον βρισκόταν πάντα στήν πρώτη γραμμή ἐν θαρρύνοντας, παρηγορώντας, περιθάλποντας.
Στό Νεστόριο Καστοριᾶς ὁ μοναχογιός της τραυματίσθηκε ξανά. Ὅταν ἔμαθε τίς ἡρωικές του πράξεις, ἡ καρδιά της γέμισε περηφάνεια. Τόν ἀγκάλιασε και τοῦ εἶπε:«Τώρα εἶσαι παιδί μου! Θά σε φιλήσω σάν Μάνα τοῦ Στρατιώτου και αὐτό θά εἶναι τό εὖγε τῆς παλληκαροσύνης σου!». Ὁ γιός της τελικά ἐπέζησε, ἀλλά ἔμεινε τυφλός ἀπό τό ἕνα μάτι!
Δέν ἄργησε ὅμως καί ἡ σειρά της. Στις 9 Μαΐου τοῦ 1948 τραυματίσθηκε σοβαρά ἀπό νάρκη.
Ὅταν τελείωσαν ὅλα, γύρισε στό σπίτι της στά Γιάννενα. Τό βρῆκε λεηλατημένο. Παρ’ ὅλα αὐτά ἡ γενναία Καλλιό πη Λύκα δέν λύγισε. Στάθηκε ὄρθια και σάν γνήσια Ἑλληνίδα συνέχισε τό ἔργο της ὅπου ὑπῆρχε ἀνάγκη… Οἱ Γιαννιῶ τες συχνά τήν ἔβλεπαν να περιφέρεται στίς φτωχογειτονιές γιά συμπαράσταση καί γιά νά μοιράζει ὅ,τι μποροῦσε. Πολλές φορές διαθέτοντας ὅλα της τά χρήματα σέ φιλανθρωπίες, ἔφθασε στό σημεῖο νά μήν ἔχει ἡ ἴδια οὔτε νά φάει!
Τά χρόνια πέρασαν καί γέρασαν τη Μάνα. Μοναδική της παρηγοριά ἡ Παναγία, τήν ὁποία πάντα παρακαλοῦσε, ὄχι γιά τόν ἑαυτό της ἀλλά γιά τήν Ἑλλάδα, τήν Πατρίδα πού τόσο πολύ ἀγάπησε. Στίς 15 Φεβρουαρίου τοῦ 1982,πλήρης ἡμερῶν σέ ἡλικία 93 ἐτῶν, ἀνάλαφρη ἡ ψυχή της πέταξε πάνω ἀπό το Γράμμο, τήν Πίνδο, τή Βόρειο Ἤπειρο, γιά νά ἐπιστρέψει στό Θεό Δημιουρ γό, πλάι στίς ψυχές τόσων ἄλλων ἡρώων.
Μακάρι νά βρεῖ μιμητές, συνεχιστές…
Φ.
––––––––το άγαλμα της Μάνας του Στρατιώτη στο Γ Σώμα Στρατού, στην Θεσσαλονίκη
*Ἡ “Φανέλα τοῦ Στρατιώτου” ἱδρύθηκε τό 1939 ἀπό μία ὁμάδα Ἀθηναίων κυριῶν καί δεσποινίδων μέ σκοπό τή συγκέντρωση ρουχισμοῦ γιά τόν μαχόμενο Ἑλληνικό Στρατό στά ἑλληνοαλβανικά σύνορα. Τά ἀποτελέσματα αὐτῆς τῆς προσπάθειας ἀπέδωσαν καρπούς. Τουλάχιστον 107.500 δέματα εἶχαν σταλεῖ στούς μαχόμενους στρατιῶτες μας. Ἡ δράση τοῦ σωματείου σταμάτησε περί τά τέλη 1948 καί ἀρχές 1949.
το κείμενο από το περιοδικό Προς τη Νίκη, Οκτώβριος 2013
άρθρο με περισσότερα στοιχεία για την Καλλιόπη Λύκα εδώ
Η εν λόγω φωτογραφία κοινοποιείται για πρώτη φορά δημόσια ,και είναι από τις σπάνιες φωτογραφίες όπου βλέπουμε την θρυλική ‘’Μάνα του Στρατιώτη’’ ,Καλλιόπη Λύκα !!!….. Χριστούγεννα στην Κόνιτσα το 1949 .Η εν λόγω θρυλική ‘’Μάνα του Στρατιώτη’’ Καλλιόπη Λύκα επισκέπτεται τμήμα του Εθνικού μας Στρατού, και τους μοιράζει δώρα. Η φωτογραφία ανήκει στον τότε στρατιώτη Λεωνίδα Ξυπολιτά, ο οποίος υπηρέτησε από την 3-2-1949 (εμπόλεμη περίοδο στην περιοχή της Κόνιτσας!!!),έως την 22-1-1952 ,με την ειδικότητα του ‘’Ημιονηγού’’  Πηγή :http://www.historicalcollector.gr
.
 
διόρθωση (1-5-2014): μετά από επικοινωνία (δείτε στα σχόλια) που είχαμε με τον κ. Στυλιανό Πολίτη , συγγραφέα του σχετικού άρθρου για την Καλλιόπη Λύκα, επισημαίνουμε ότι :
 
Η γυναίκα με τα χακί που εικονίζεται στην φωτογραφία Νο 62 του Ιστορικού συλλέκτη Βεροίας δεν είναι η Καλλιόπη Λύκα αλλά η άλλη Μάνα του Στρατού, διότι υπήρχε και άλλη μια ηρωική γυναίκα ισάξια της Καλλιόπης Λύκα με τον ίδιο τίτλο! Είχε έδρα της στην Αθήνα, ίσως στο ΓΕΣ και την θυμάμαι το 1968 σε επίσκεψη της στην Εδεσσα. Όπως και η Λύκα ήταν συμπολεμίστρια του πατέρα μου και μας είχε επισκεφθεί στο σπίτι μας! Ήταν πολύ μεγάλη σε ηλικία τότε. Αναζητώ στοιχεία για να γράψω και γι’ αυτήν! Την είχα δεί μόνο μια φορά ενώ την Καλλιόπη Λύκα την ήξερα πολύ καλά γιατί την έβλεπα πολύ συχνά στα Γιάννενα και στην Κόνιτσα που υπηρετούσε ο πατέρας μου για περισσότερο από τέσσερα χρόνια. Νομίζω ότι την έλεγαν Θεοδωροπούλου και ήταν φιλόλογος.
Αντιναύαρχος ε.α. Δρ. Στυλιανός Πολίτης

Τράπεζα Ιδεών

Παρασκευή 12 Νοεμβρίου 2021

Γυναίκες Φιλέλληνες: μεγάλη η βοήθειά των στον αγώνα της παλιγγενεσίας

 -- Γράφει ο κ. Παναγιώτης Μυργιώτης, Μαθηματικός

Η μακροχρόνια σκλαβιά των Ελλήνων σε ένα βάρβαρο δυνάστη, απολίτιστο και αιμοχαρή συγκίνησαν την παγκόσμια κοινή γνώμη. Διαπίστωνε ο τότε κόσμος ότι οι Έλληνες ζούσαν υπόδουλοι και χωρίς στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα, αυτοί οι οποίοι τόσα πολλά υψηλά ιδεώδη και αξίες είχαν προσφέρει στο παγκόσμιο γίγνεσθαι. Έβλεπαν οι περιηγητές που επισκέπτονταν την υπόδουλη Ελλάδα να στενάζει κάτω από ένα απάνθρωπο δυνάστη. Να κρέμεται πάνω από το κεφάλι του κάθε Έλληνα η κοφτερή χατζάρα του Tούρκου. Εύλογο ήταν να δημιουργηθεί ένα κύμα συμπάθειας και αγάπης προς τον σκλαβωμένο ελληνισμό. Ένα αντίδωρο σεβασμού για την ανεκτίμητη προσφορά του ελληνικού γένους προς την ανθρωπότητα. Το κύμα αγάπης και θαυμασμού των ξένων προς το Ελληνικό πνεύμα μπορεί να γεννήθηκε τα μαύρα χρόνια της σκλαβιάς, αλλά υπάρχει ακόμη και σήμερα. Είναι χρήσιμο που υπάρχει, όμως πρέπει και εμείς πρώτοι να σεβαστούμε την πολύτιμη κληρονομιά. Το θέμα μας είναι βέβαια άλλο. Ο φιλελληνισμός και ειδικότερα στα χρόνια προετοιμασίας και στα χρόνια της παλιγγενεσίας.

Ο φιλελληνισμός ένωσε πολλούς ανθρώπους διαφορετικών εθνοτήτων, άνδρες και γυναίκες. Χαρακτηριστική περίπτωση ήταν αυτή  με τους φιλέλληνες εθελοντές. Γάλλοι, Γερμανοί, Πολωνοί, Ιταλοί, Άγγλοι, Ελβετοί, κλπ.  ήρθαν και πολέμησαν μαζί στην Ελλάδα, οι ίδιοι αυτοί άνθρωποι είχαν βρεθεί σε αντιμαχόμενες παρατάξεις στα πεδία μαχών της Ευρώπης.

Η θέση και ο ρόλος της γυναίκας στην κοινωνία την περίοδο αυτή είναι σαφώς περιορισμένη και ο φιλελληνισμός έδωσε την ευκαιρία η γυναίκα να διεκδικήσει τον ρόλο της. Στην Ευρώπη δεσπόζει η Ιερά Συμμαχία που αντιτίθεται σθεναρά σε κάθε απελευθερωτική προσπάθεια. Οι φιλέλληνες αψηφούν τους κινδύνους και αγωνίζονται για το ελληνικό γένος.

         Θα εστιάσω την γραφή, στον γυναικείο φιλελληνισμό. Υπερεθνικός υπήρξε ο γυναικείος φιλελληνισμός όπως θα σκιαγραφήσουμε  παρακάτω. Οι Ελληνίδες όταν μάθαιναν την ύπαρξη φιλελληνικής εστίας απευθύνονταν εκεί για να ζητήσουν βοήθεια, όπως έπραξαν 31 γυναίκες το 1825 με επικεφαλής την λαμπρή λόγια Ευανθία Καΐρη (1799–1866). Στην έκκληση αυτή προς τις «φίλες της Ελλάδος» στην Αμερική για να ευχαριστήσουν για την ύπαρξη γυναικών και ανδρών που κατανοούν τα δεινά τους και δεν κλείνουν τα μάτια τους όπως πολλοί ευρωπαίοι. Η γνωστή αγωνίστρια Μαντώ Μαυρογέννους στέλνει επιστολή στο Παρίσι και απευθυνόμενη σε φιλελληνίδες τις προτρέπει «να στραφούν προς τις βαθύτερες αλήθειες που διέπουν την ανθρωπότητα», και να επηρεάσουν τους άνδρες της Γαλλίας. Μέσω του Βρετανού αξιωματικού και Φιλέλληνα, Blaquiere, στέλνει επίσης επιστολή στις Αγγλίδες Φιλελληνίδες, και ζητά την παρέμβασή τους για την δημιουργία ασύλου για τις γυναίκες και τα ορφανά παιδιά στην Εύβοια.

         Οι γυναίκες της δύσεως οι οποίες συγκινήθηκαν και βοήθησαν με κάθε τρόπο την ελληνική παλιγγενεσία είναι πάρα πολλές. Ο Ιστορικός δεν τις κατέγραψε όλες. Είναι φυσικό και λογικό, έτσι γίνεται. Περνούν στις σελίδες της Ιστορίας οι πιο  σημαντικές. Θα αναφερθούμε σε όσες εντοπίσαμε στα σχετικά ιστορικά κείμενα. Πολλές γυναίκες φιλέλληνες βοήθησαν κατά την προεπαναστατική περίοδο και εξοικείωσαν τις κοινωνίες στις οποίες ζούσαν με την ιδέα της απελευθερώσεως του ελληνικού γένους από την μακρόχρονη βάναυση σκλαβιά. Μία κυρία της υψηλής γαλλικής κοινωνίας, πασίγνωστη για την δυναμική της προσωπικότητα και τις φιλελεύθερες ιδέες της, ήταν η Madame de Staël (1766-1817), Γαλλίδα λογοτέχνις και φιλελληνίδα, η οποία συνδέθηκε με τον Λόρδο Βύρωνα.

Δύο, άλλες, εμβληματικές φυσιογνωμίες είναι η ελληνοκύπρια Ελισάβετ Σάντη Λουμάκη - Chenier και η Ρωξάνδρα Στούρτζα. Η Λουμάκη κατοικούσε στο Παρίσι, ήταν λογοτέχνις και στο σπίτι της ιδρύθηκε η μυστική προεπαναστατική οργάνωση Ελληνόγλωσσο Ξενοδοχείο με στόχο την απελευθέρωση της Ελλάδος. Εκεί εκπαιδεύτηκε ο Αθανάσιος Τσακάλωφ, ένας από τους τρεις ιδρυτές της Φιλικής Εταιρείας. Στρατολογούσε ανθρώπους και έστελνε μυστικά όπλα στην Ελλάδα. Αντίστοιχο ρόλο με αυτόν της Λουμάκη έπαιξε 10 χρόνια αργότερα η  Ελισάβετ Υψηλάντη, μητέρα των Αλέξανδρου και Δημητρίου Υψηλάντη. Η Ρωξάνδρα Στούρτζα (1786-1844). Ήταν κυρία επί των Τιμών της τσαρίνας Ελισάβετ (1779-1826). Στη Βιέννη γνωρίσθηκε με τον Άνθιμο Γαζή και τον μητροπολίτη Ουγγροβλαχίας Ιγνάτιο και αποφάσισαν να συνιδρύσουν την κεκαλυμμένα φιλο-επαναστατική «Φιλόμουσο Εταιρεία». Επιχείρησε δε με διάφορες πρωτοβουλίες να κινητοποιήσει τη διεθνή κοινή γνώμη υπέρ της ελληνικής υπόθεσης. Μετά την έκρηξη της Ελληνικής Επανάστασης, περιέθαλπε στη Ρωσία τους κατατρεγμένους Έλληνες που έφθαναν στην Οδησσό. Η θαρραλέα φιλελληνίδα από την Βαλτική, Barbara Julie de Krüdener (1764–1824) συνδέεται φιλικά με τον Αλέξανδρο Α΄ και τον επηρεάζει να βοηθήσει στην σύσταση της Ιεράς συμμαχίας και όταν αντιλήφθηκε το λάθος της προσπαθεί επίμονα μια δημόσια δήλωση του Αλεξάνδρου υπέρ των Ελλήνων, πράγμα που την οδήγησε στην εξορία της. Η σύζυγος του Αλεξάνδρου, τσαρίνα Ελισάβετ, δεν αποτέλεσε τη μόνη περίπτωση μέλους βασιλικής οικογενείας που δραστηριοποιήθηκε υπέρ των Ελλήνων. Η Caroline von Braunschweig-Wolfenbüttel (1768 – 1821), σύζυγος του βασιλέα Γεωργίου Δ΄ του Ηνωμένου Βασιλείου, υπήρξε φιλελληνίδα και στήριζε ένθερμα τη Φιλόμουσο Εταιρεία και τους σκοπούς της. Εντυπωσιακή είναι ακόμη η δράση της πριγκίπισσας Sophia Albertina της Σουηδίας (1753 – 1829), αδελφής του Σουηδού βασιλέα. Με την έναρξη της Ελληνικής Επαναστάσεως ίδρυσε γυναικείο φιλελληνικό κομιτάτο, μετατρέποντας τα ανάκτορα σε κέντρο του φιλελληνισμού. Ακόμη και η πριγκίπισσα της Ορλεάνης Louise Marie Thérèse Charlotte Isabelle d’Orléans (1812-1850) και όλος ο βασιλικός οίκος, είχαν ταχθεί υπέρ των Ελλήνων.

Οι κυρίες της αριστοκρατίας στην Ευρώπη βοήθησαν ποικιλοτρόπως την ελληνική υπόθεση. Γαλουχημένες με την κλασική παιδεία, είδαν τους σύγχρονους Έλληνες ως άξιους απογόνους του Λεωνίδα και του Μιλτιάδη. Στο σαλόνι της Δανής καλλιτέχνιδος Karen Margrethe «Kamma» Rahbek (1775-1829) τα λογοτεχνικά ενδιαφέροντα της Δανικής κοινωνίας διασταυρώθηκαν με συζητήσεις για τον φιλελληνισμό.

Το ίδιο παράδειγμα ακολούθησαν πολλές ευγενείς και καλλιεργημένες κυρίες που δέσποζαν στην κοσμική ζωή των πρωτευουσών της Ευρώπης. Μετέτρεψαν τα σαλόνια τους σε χώρο συνάντησης φιλελλήνων, και πρωτοστατούσαν σε διάφορες φιλανθρωπικές δραστηριότητες. Έτσι, η Anna Eynard – Lullin (1793-1868), Ελβετή ζωγράφος και φιλάνθρωπος, αναδείχθηκε θερμή φιλελληνίδα. Στη Γενεύη ίδρυσε φιλελληνικό κομιτάτο γυναικών.

Οι Φιλελληνίδες αναζητούσαν κάποια πρότυπα Ελληνίδας ηρωίδας στη Ελληνική Επανάσταση, και τα βρήκαν κυρίως στο πρόσωπο δύο εμβληματικών Ελληνίδων. Η πρώτη ήταν η δυναμική και μαχητική αγωνίστρια Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα (1771-1825). Ήταν μία εύπορη γυναίκα που είχε γνωρίσει πολλές δυσκολίες. Η δεύτερη ήταν η Μαντώ Μαυρογένους (1796-1840), την οποία χαρακτήριζε η παιδεία

Ο φιλελληνισμός καθίσταται πλέον κυρίαρχη «τάση» στην Ευρώπη και οι φιλελληνίδες διοργανώνουν ομιλίες, εράνους και αποστολές ιματισμού στην Ελλάδα. H ιδιαίτερα δραστήρια Γαλλίδα Φιλελληνίδα Madame Delcombre, ήταν επικεφαλής του φιλελληνικού κομιτάτου στο Παρίσι. Μία άλλη, διάσημη κυρία της Ευρωπαϊκής αριστοκρατίας, είναι η Madame de Récamier (1777 – 1849). Επίσης μέλος του φιλελληνικού κομιτάτου στο Παρίσι. Η Récamier συγκέντρωσε και εξέδωσε τις μακροσκελείς επιστολές, στις οποίες ο Voutier περιγράφει τα ήθη και τα έθιμα των Ελλήνων, ιστορικούς τόπους και σκηνές από μάχες, υπό τον τίτλο «Γράμματα για την Ελλάδα». Η Récamier υπήρξε μία δραστήρια προσωπικότητα σε ό,τι αφορά στο φιλελληνικό κίνημα. Η αγάπη της για την Ελλάδα και τους Έλληνες πυροδοτήθηκε από τη σχέση της με τον ρομαντικό συγγραφέα, πολιτικό και φιλέλληνα François-René de Chateaubriand (1768-1848). Η Recamier στήριξε την Ελληνική Επανάσταση με μεγάλες χρηματικές προσφορές από δικούς της πόρους, καθώς και από έσοδα εράνων.

Στη Γαλλία, ο φιλελληνισμός και η «ελληνομανία» φθάνει σε τέτοιο βαθμό, ώστε να επηρεάζει τη μόδα: εμπνευσμένες από την ηρωική Μπουμπουλίνα είναι οι «Robes de dame a la Bobeline». Η δημόσια εκδήλωση φιλελληνικών αισθημάτων ήταν, σε έναν βαθμό, τεκμήριο του επιπέδου της καλλιέργειας ή της ευαισθησίας μίας γυναίκας ή ενός άνδρα της εποχής. Μία τέτοια φωτεινή περίπτωση είναι η Πολωνή πατριώτισσα Emilia Sczaniecka (1804-1896), που έδρασε στην πόλη Poznan. Υπήρξε η « Μπουμπουλίνα της Πολωνίας». Η εξαγορά Ελλήνων από σκλαβοπάζαρα, και οι υιοθεσίες ορφανών παιδιών από την Ελλάδα, ήταν άλλα δύο δύσκολα πεδία δράσης για τα οποία ενδιαφέρθηκαν οι φιλελληνίδες.

 Η πλέον γνωστή περίπτωση φιλελληνίδας λογοτέχνιδος δεν είναι άλλη παρά η λαμπρή Mary Shelley (1797-1851) από την Αγγλία, σύντροφος του Percy. Η Shelley επέδρασε καθοριστικά στη διαμόρφωση του φιλελληνισμού του στενού της φίλου, Λόρδου Βύρωνα (1788-1824).

Η ελληνική περίπτωση έδωσε έμπνευση σε πολλές γυναίκες δημιουργούς για τα έργα τους και τη δράση τους. Η Αγγλίδα ιστορικός, συγγραφέας και ποιήτρια, Agnes Strickland (1796 –1874), έγραψε το ποίημα «Δημήτριος», εμπνευσμένη από την αγάπη της προς τους Έλληνες. Από την Γαλλία, η ποιήτρια Amable Tastu (1798–1885) έγραψε ένα ποίημα για τα Ψαρρά, ενώ η ποιήτρια Delphine Gay ή de Girardin (1804-1855) προσέφερε χρηματικά ποσά σε φιλελληνικούς εράνους. Στην Γερμανία, από τις πρώτες γυναίκες που τοποθετήθηκαν ανοικτά υπέρ των Ελλήνων ήταν η συγγραφέας Amalia von Imhoff-Helvig (1776-1831). Έγραψε και δημοσίευσε φιλελληνικά ποιήματα ήδη από την αρχή της Επανάστασης. Η συγγραφέας Friederike Brun (1765-1835) δημοσίευσε φιλελληνικά ποιήματα ήδη το 1821.

Η «Γερμανίδα Σαπφώ», Louise Brachmann (1777-1822),  έγραψε και δημοσίευσε φιλελληνικά ποιήματα υπό τον τίτλο «Griechenland».

Το 1824, η βαρόνη Julie Charlotte Dorothea Therese von Richthofen (1785-1840), έγραψε το φιλελληνικό έργο «Helas und Helianor» (Ο Έλας και ο Ελιανώρ). Στο έργο «Graf Branzka» (Ο βαρόνος Μπράντσκα) που συνέγραψε η Wilhelmine von Alben το 1829, γίνονται αναφορές στον Αλέξανδρο Υψηλάντη και την εξέγερση στην Ελλάδα. Η Γερμανίδα συνθέτις, συγγραφέας και παιδαγωγός Johanna Κinkel (1810 - 1858), που συμμετείχε στην επανάσταση του 1848 στην χώρα της, συνέθεσε το φιλελληνικό έργο «Hymne auf den Tod des Marco Botzaris» (Άσμα για τον θάνατο του Μάρκου Μπότσαρη, 1843).

Τα πρώτα χρόνια ζωής του νέου ελληνικού κράτους, οι φιλέλληνες άνδρες και γυναίκες επιχείρησαν να στηρίξουν τις προσπάθειες δημιουργίας ορισμένων απαραιτήτων δομών για τη λειτουργία του. Αν και συχνά δίδεται έμφαση στο φαινόμενο του φιλελληνισμού όπως εκδηλώθηκε κατά την δεκαετία του 1820, αξίζει να επισημανθεί ακόμη μία φορά, ότι η συμβολή του υπήρξε διαχρονική. Εκδηλώσεις φιλελληνισμού διατρέχουν ολόκληρο τον 19ο και 20ο αιώνα, καθορίζοντας τις ιστορικές εξελίξεις. Όπως διαπιστώνεται από την παραπάνω, σύντομη αναδρομή, η παρουσία των γυναικών στο φιλελληνικό κίνημα δεν είναι απλά συνοδευτική, αλλά ουσιαστικότατη.

Οι παραπάνω γενναίες γυναίκες και φιλελληνίδες προσέφεραν σπουδαίο έργο για την πατρίδα μας. Ήλθαν σε αντιπαράθεση με πρόσωπα που διέθεταν πολιτική ισχύ, και αποδείχθηκαν ισάξιες συνοδοιπόροι των αρρένων φιλελλήνων. Άσκησαν σημαντική επιρροή σε άνδρες και γυναίκες, επηρεάζοντας τον ρου της Ιστορίας και των πολιτικών εξελίξεων, σε μία εποχή που οι γυναίκες στον δυτικό κόσμο δεν είχαν κατακτήσει ούτε το δικαίωμα ψήφου, ούτε καν ισότιμη συμμετοχή στην κοινωνία με τους άνδρες. Συνδέθηκαν με γυναίκες από άλλες χώρες και ενθάρρυναν, ηθικά και υλικά, τις αγωνιστικές προσπάθειες των Ελλήνων και των Ελληνίδων. Με τις σκέψεις και τις δράσεις τους προσέφεραν ανακούφιση, φροντίδα και ελπίδα στους Έλληνες. Μερίμνησαν για την εκπαίδευση και την φροντίδα των κορασίδων στην Ελλάδα, και μέσω υιοθεσιών προσέφεραν μία δεύτερη ζωή σε πολλά Ελληνόπουλα, που ο πόλεμος τους στέρησε τους γονείς και το μέλλον τους.

Μυργιώτης  Παναγιώτης

Μαθηματικός

Πηγές – Βιβλιογραφία

·       Κανελλόπουλος, Παναγιώτης, Λόρδος Βύρων, Εκδόσεις Διον. Γιαλλέλης, Αθήνα 1983.

·       Λάσκαρι, Σ.Θ., Ο Φιλελληνισμός εν Γερμανία κατά την Ελληνικήν Επανάστασιν, Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, Εν Αθήναις, (χ.χ.).

·       Μαράς, Κωνσταντίνος, Η Ελλάδα της Ευρώπης. Ο φιλελληνισμός ως πρώιμη μορφή ευρωπαικής ενσωμάτωσης. Εκδόσεις Γαβριηλίδης, Αθήνα 2015.

·       Ξηραδάκη, Κούλα, ΦΙΛΕΛΛΗΝΙΔΕΣ Ι: Η ΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΦΙΛΕΛΛΗΝΙΔΩΝ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ.

ΠΗΓΗ.ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΦΩΝΗ

Πέμπτη 28 Οκτωβρίου 2021

Γυναίκες της Πίνδου. Γυναίκες θρύλος. Μανάδες της Λευτεριάς


 
Ο ξαφνικός ήχος της καμπάνας τους κάνει όλους να τρέξουν στην εκκλησία.
– Τα παιδιά μας, ο στρατός μας χρειάζεται βοήθεια!
Αψηφώντας όλες το κρύο, το χιόνι, τον εχθρό ενώνονται με την ίδια πίστη στην καρδιά.
Γυναίκες της Πίνδου, Αθάνατες Ελληνίδες.
Γνωρίζοντας τα μονοπάτια, φόρεσαν τα γουρουνοτσάρουχα στα πόδια για να μην γλιστρούν, ζαλώθηκαν στην πλάτη τα πολεμοφόδια και άρχισαν να ανεβαίνουν. Σκαρφαλωμένες στις αετοράχες της Πίνδου, στο παγωμένο χιόνι, γυναίκες μαυροντυμένες με το φορτίο στην πλάτη, να πέφτουν, να σηκώνονται, ποτέ να μην λυγίζουν, μόνο να αντιστέκονται σαν τα στοιχειά της φύσης. Ατελείωτες φιγούρες νέων και παιδιών να κρέμονται θαρρείς στις ράχες, φάλαγγες βοήθειας, ηρωισμού και τόλμης που δόξασαν την Ελλάδα.
Οι μαύρες οι μαντίλες τους να ρίχνονται από τον αέρα σαν τα πουλιά στο χιόνι. Με τα μαλλιά τους ξέπλεκα παρηγοριά να δίνουνε σε κάθε λαβωμένο.
 
Γυναίκες της Πίνδου αγρότισσες των Ηπειρωτικών βουνών, από το Πωγώνι, τη Φούρκα, τον Πεντάλοφο, το Επταχώρι, την Βούρμπιανη, την Αγία Παρασκευή, χωριά της Δυτικής Μακεδονίας, που αψήφησαν τον κίνδυνο και προκαλώντας την αντοχή τους έφθαναν με βοήθειες από τρόφιμα και ρούχα εκεί που ούτε καν τα μουλάρια δεν μπορούσαν ν’ ανεβούν.
 
Γυναίκες που όρθωσαν το ανάστημά τους και την ψυχή τους και έδωσαν τον δικό τους αγώνα, ακούραστες, περήφανες, βοηθώντας με την συμμετοχή τους στην νίκη του Ελληνικού στρατού.
Γυναίκες της Πίνδου. Γυναίκες θρύλος. Μανάδες της Λευτεριάς.
 
Τώρα στις ίδιες τις πλαγιές που ανθίζουν τα κρίνα των παλληκαριών μας αντηχεί και η ανυπέρβλητη δύναμη των Γυναικών της Πίνδου που πήραν τον θάνατο αγκαλιά και δόξασαν τις κακοτράχαλες κορφές της Πατρίδας μας.
 

Ἑλένη Ἰωαννίδου, ἡ Πολύτεκνη μάνα «σύμβολο τῆς Ἑλληνίδας μητέρας τοῦ Ἔπους τοῦ 1940»



Ἑλένη Ἰωαννίδου, ἡ Πολύτεκνη  μάνα «σύμβολο τῆς Ἑλληνίδας μητέρας τοῦ Ἔπους τοῦ 1940» 

Ἑλένη Ἰωάννου Ἰωαννίδου. Ἡ Ἑλληνίδα μάνα ποὺ ἔχασε τὸ παιδί της στὸν πόλεμο, τηλεγραφεῖ στὸν πρωθυπουργὸ Ἀλέξανδρο Κορυζή, ὡς ἄλλη Σπαρτιάτισσα, ἕνα νέο «ἢ τὰν ἢ ἐπὶ τᾶς».

Πρὸς τὸν Πρόεδρον τῆς Κυβερνήσεως
Κύριον Ἀλέξανδρον Κορυζήν

Ὁ υἱός μου, Εὐάγγελος Ἰ. Ἰωαννίδης, ἀπωλέσθη εἰς τὰς ἐπιχειρήσεις τῆς Κλεισούρας.
Παρήγγειλα εἰς τοὺς τέσσαρας ἤδη ὑπηρετοῦντας υἱούς μου: Χρῆστον, Κώσταν, Γεώργιον καὶ Νίκον Ἰ. Ἰωαννίδην, νὰ ἐκδικηθῶσιν τὸν θάνατον τοῦ ἀδελφοῦ των.

Κρατῶ εἰς ἐφεδρείαν ἄλλους τέσσαρας: Πάνον, Ἀθανάσιον, Γρηγόριον καὶ Μενέλαον Ἰ. Ἰωαννίδη, κλάσεων 1917 καὶ νεωτέρων.

Παρακαλῶ κληθῶσιν ὀνομαστικῶς καὶ οὗτοι, εἰς πάσαν περίπτωσιν ἀνάγκης τῆς Πατρίδος ἢ τυχὸν ἀπωλείας ἑτέρου τέκνου μου πρὸς ἐκδίκησιν ἐχθροῦ.
Γνωρίσατε Βασιλέα μας ὅτι ὕστατον ἐπιφώνημα θέλει εἶναι:
ΖΗΤΩ Η ΠΑΤΡΙΣ

Ἑλένη Ἰωάννου Ἰωαννίδου
Κυπαρισσία, 2 Φεβρουαρίου 1941

Τὸ ἄγαλμα τῆς Ἑλένης Ἰωαννίδου στὴν Κυπαρισσία

Ἡ βάση τοῦ ἀγάλματος

Ἡ Ἑλένη Ἰωαννίδου τιμήθηκε ἀπὸ τὴν Τοπικὴ Ἕνωση Δήμων καὶ Κοινοτήτων Ἀττικής καὶ τὸν Δῆμο Κυπαρισσίας, σὲ διήμερο ἐκδηλώσεων (28-29 Μαρτίου 2009) στὴν Κυπαρισσία ὑπὸ τὴν αἰγίδα τῆς Βουλῆς τῶν Ἑλλήνων, ὅπου ἀνακηρύχθηκε «σύμβολο τῆς Ἑλληνίδας μητέρας τοῦ Ἔπους τοῦ 1940» καὶ ἔγιναν τὰ ἀποκαλυπτήρια τοῦ ἀγάλματός της.

Δευτέρα 4 Οκτωβρίου 2021

Σωτηρία Αλιμπέρτη: Η πρώτη γυναίκα ιστορικός της Επανάστασης



Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

            Μεταξύ των πολλών ανδρών που έζησαν κατά και κοντά στην Επανάσταση του 1821 και έγραψαν ιστορικά μελετήματα και απομνημονεύματα υπήρξε και μία γυναίκα, η Σωτηρία Αλιμπέρτη (1847 – 1929), η οποία έγραψε ένα εξαιρετικό ιστορικό πόνημα για τις ηρωίδες του Ξεσηκωμού υπέρ της ελευθερίας του Έθνους. Το 484 σελίδων βιβλίο της, με τίτλο «Αι ηρωίδες της Ελληνικής Επαναστάσεως» (Τύποις Στεφ. Ν. Ταρουσόπουλου)  κυκλοφορήθηκε το 1933, τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατό της.

Στην εισαγωγή του βιβλίου γράφεται ότι το έργο της Σωτηρίας Ι. Αλιμπέρτη περί των Ηρωίδων της Ελληνικής Επαναστάσεως «αποτελεί το λαμπρότερον Μνημείον των Γυναικών, αι οποίαι μετά των Ανδρών εθεμελίωσαν ελληνικήν πατρίδα, οικογένειαν, κοινωνίαν». Στη συνέχεια τονίζεται: «Πρώτη η ενθουσιώδης συγγραφεύς ορμωμένη όχι μόνον εξ απλού ιστορικού ενδιαφέροντος, αλλ΄ εξ υψηλού αισθήματος εθνικού απεφάσισε να ασχοληθή ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΩΣ με τας ηρωίδας, να ερευνήση μετ΄ ΑΚΡΙΒΕΙΑΣ τα περί αυτών και να τας αναστήση, με την πνοήν και την φλόγα του ενθουσιασμού της...».

Το πόσο επιμελημένη είναι η ερευνητική εργασία της Αλιμπέρτη για τις Ηρωίδες της Επαναστάσεως εξάγεται από το ότι ανέτρεξε στις ιστορικές πηγές προς εξακρίβωση των γεγονότων και από την πλούσια βιβλιογραφία της, ελληνική και ξένη. Το έργο της αποτελεί αληθή ιστορία του υπέρ ελευθερίας εθνικού αγώνος, με κέντρο τις ηρωίδες και τη δράση τους.

Η Σωτηρία Αλιμπέρτη γεννήθηκε στην Αθήνα το 1847 από εύπορη οικογένεια. Πατέρας της ήταν ο αγωνιστής και βουλευτής Κλεομένης (Οικονόμου), εκ των σπουδαίων ρητόρων της Βουλής. Ο Κλεομένης απέθανε στην ακμή της ηλικίας του, το 1852, δηλητηριασθείς από πολιτικούς του αντιπάλους. Εκτός από την Σωτηρία άφησε σε νεαρή ηλικία δύο αγόρια, τον Άγη, που διετέλεσε νομάρχης και τον στρατηγό Κλεομένη Κλεομένους, που ήταν εκ των ελευθερωτών της Θεσσαλονίκης, στις 26 Οκτωβρίου 1912.

Η Σωτηρία Κλεομένους αφού περάτωσε τις σπουδές της στην Ελλάδα, τις συνέχισε στην Ιταλία, όπου στην Φλωρεντία και στη Ρώμη σπούδασε φιλολογία και καλές τέχνες. Το 1875 επέστρεψε στην Αθήνα και μετά  πήγε στην Κωνσταντινούπολη, όπου ανέλαβε υποδιευθύντρια στο Ζάππειο Παρθεναγωγείο. Στην Βασιλεύουσα γνώρισε τον γενικό γραμματέα του «Φιλολογικού Συλλόγου Κωνσταντινουπόλεως» και αθόρυβο εργάτη των εθνικών συμφερόντων Ιωάννη Αλιμπέρτη και παντρεύτηκαν το 1882. Έως τον θάνατό του, το 1902, ήσαν ένα αρμονικό ζευγάρι, με σπουδαία εθνική δράση, στην Ελλάδα και στις ελληνικές κοινότητες του εξωτερικού. Η Σωτηρία Αλιμπέρτη ως γενικός γραμματέας του Συλλόγου της «Εργάνης Αθηνάς» έδωσε μεγάλη ώθηση στην γυναικεία βιοτεχνία, ιδίως την υφαντική, την ταπητουργία και την πλεκτική.

Μετά την απώλεια του συζύγου η Σωτηρία επί δέκα περίπου χρόνια απομακρύνθηκε από την κοινωνική της δράση. Την ξανάρχισε το 1911 με την μετονομασθείσα «Εργάνη» σε «Πανελλήνιο Σύλλογο Γυναικών». Εκτός από διεθνείς εράνους που διενήργησε στο εξωτερικό, οργάνωσε στην Αθήνα γραφείο  για τον εφοδιασμό με χρήματα και ρουχισμό όσων επανήρχοντο από τους Βαλκανικούς πολέμους στρατιώτες. Τον Απρίλιο του 1914 διοργάνωσε εορτή στο Θέατρο του Διονύσου, τα έσοδα της οποίας προσφέρθηκαν σε γυναικόπαιδα της Ηπείρου. Το εθνικό και κοινωνικό έργο του Συλλόγου, ψυχή του οποίου ήταν η  Σωτηρία, συνεχίστηκαν, λόγω των γεγονότων κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τη Μικρασιατική Εκστρατεία.

Παράλληλα με το εθνικό και κοινωνικό της έργο ασχολείτο με την έρευνά της για τις ηρωίδες της Επανάστασης και με άλλες μελέτες, όπως με την βιογραφία της Βασίλισσας Αμαλίας, την οποία έγραψε με πληροφορίες γυναικών φίλων της, που ήσαν στην αυλή της Βασίλισσας. Το έργο της «Αι ηρωίδες της Ελληνικής Επαναστάσεως» αρχίζει με την διαπίστωση ότι οι ελληνίδες γαλούχησαν τις γενιές των ηρώων και  διατήρησαν άσβεστο δια μέσου των αιώνων το θρησκευτικό συναίσθημα, το εθνικό φρόνημα και το μίσος κατά της τυραννίας. Γράφει σχετικά εμπνεόμενη από το δημοτικό τραγούδι: «Κατάρα νάχετε παιδιά, μη λιώσουν τα κορμιά σας. Όσο να ζήτε, την Τουρκιά να μην την προσκυνάτε. Αυτή είναι η εντολή που δίνει στα παιδιά της η μάνα των Λαζαίων (Σελ. 29). Και προσθέτει το γραφέν από τον ρωσογάλλο κοινωνιολόγο Ζακ Νοβίκοφ (Κωνσταντινούπολη 1849-Παρίσι 1912), ότι η γυναίκα ήταν η πρώτη δημιουργός του μεγαλείου της Ελληνικής πατρίδας. (Σελ. 31).

Στο ιστορικό βιβλίο της η Αλιμπέρτη αναφέρεται στις ηρωίδες του Σουλίου Μόσχω Τζαβέλλα, Χάιδω Σέχου, Δέσπω Μπότση, Ελένη Μπότσαρη. Επίσης στο Ζάλλογγο, στις ηρωίδες του Μεσολογγίου, στις ηρωίδες της θαλάσσης και των νησιών ( Μπουμπουλίνα, Βισβίζη, Μαυρογένους κ.α. ), σε αυτές της Πελοποννήσου, της Μακεδονίας, της Ρούμελης... Το βιβλίο κοσμείται από πλούσια εικονογραφία, με δυσεύρετες ιστορικές εικόνες, μεταξύ των οποίων και η προσωπογραφία του Θεοδώρου Κολοκοτρώνη ως αρματωλού.

Η αξία του βιβλίου της Σωτηρίας Αλιμπέρτη έγκειται ότι εκτός από τις γνωστές ηρωίδες ανακάλυψε και άγνωστες, όπως η Βενετή της Χαλκίδας, η Ροζάκαινα της Μάνης, η Χρυσή, σύζυγος του ήρωα Μάρκου Μπότσαρη, η Κοντύλη και η Καραντάνη από τις Μεσολογγίτισσες. Από τις λιγότερο γνωστές ιστορίες αναφέρονται δύο. Κατά τη σφαγή της Χίου οι δύο νεαρές, καλλιεργημένες  και όμορφες κόρες οικογενείας εκ των πρώτων της νήσου συνελήφθησαν αιχμάλωτες και σύρθηκαν στο κατάλυμα Τούρκου αξιωματικού, που  θέλησε να καταστήσει δική του τη μεγαλύτερη από τις αδελφές. Αυτή αντιστάθηκε και ο Τούρκος της έδωσε διορία να επιλέξει, ή θα υποκύψει στις ορέξεις του ή θα την σκοτώσει, και έπεσε στον ύπνο. Η Ελληνίδα κοπέλα, ως νέα Ιουδίθ, επωφελήθηκε της ευκαιρίας, έσυρε από τη θήκη το σπαθί του και το κάρφωσε στο στήθος του. Ύστερα αντιλαμβανόμενη τί την περιμένει κρεμάστηκε και την ακολούθησε η νεότερη αδελφή της.

Η άλλη περίπτωση είναι της παπαδιάς της Κουρκουμέλη. Όταν ο Ιμπραήμ πολιόρκησε το Αιτωλικό, πριν από την Έξοδο του Μεσολογγίου, και η κατάσταση σε αυτό έγινε αφόρητη οι πρόκριτοι αποφάσισαν να συνθηκολογήσουν. Ο Ιμπραήμ επέτρεψε στους κατοίκους του υπό όρους να αποχωρήσουν. Υπολόγιζε ότι αν έβλεπαν οι Μεσολογγίτες το πώς φέρθηκε στους κατοίκους του Αιτωλικού θα έκαμαν το ίδιο... Οι κάτοικοι περνούσαν ανάμεσα σε Τούρκους. Όταν πέρασε η πανέμορφη  Παπαδιά Κουρκουμέλη την κράτησαν και την πήγαν πεσκέσι στον Ιμπραήμ. Αυτός προχώρησε να την αγκαλιάσει και την ακούμπησε με την χρυσοποίκιλτη λαβή του χατζαριού του. Η κοπέλα άρπαξε το σπαθί και του είπε ότι αν πάει να την αγκαλιάσει θα το καρφώσει στο στήθος του, γιατί ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΔΕΣ ΔΕΝ ΠΑΡΑΔΙΔΟΝΤΑΙ. Ο Ιμπραήμ της απάντησε ότι μπορεί να φωνάξει τη φρουρά του και αυτή θα την κανονίσει. Η νεαρή Ελληνίδα τότε του απάντησε ότι δεν θα προφτάσουν και βύθισε το σπαθί στο στήθος της.-