Γυναίκα, ορθόδοξη, ελληνίδα

site analysis

Γυναίκα, ορθόδοξη, ελληνίδα

Αρχιμ. Δανιήλ Αεράκη

Είναι αλήθεια, πως γυναίκας την καρδιά διαπέρασε πρώτα το βόλι τηςαμαρτίας. Μά εξ ίσου είναι αλήθεια, πως γυναίκας η αγιασμένη ύπαρξις δέχτηκε, τή μέρα του Ευαγγελισμού, το μήνυμα της σωτηρίας και της λυτρώ­σεως.

• Είναι αλήθεια, πως μέσα στους αιώνες η γυναίκα έγινε αντικείμενο για ποικίλη εκμετάλλευσι καί σκεύος πειρασμού.

Μα εξ ίσου είναι αλήθεια, πως της γυναίκας οι χορδές συγκινούνται πε­ρισσότερο από ό,τι όμορφο καί υψηλό, ιερό και θεϊκό.

• Είναι αλήθεια, πως για πολλούς αιώνες η γυναίκα περιφρονήθηκε σαν κατώτερο πλάσμα, σαν μια δούλα.

Μα εξ ίσου είναι αλήθεια, πως Γυναίκας ήταν το πρόσωπο, που βρέθηκε αγνότερο καί καθαρότερο πάνω στη γή από τον Πλάστη καί Δημιουργό.

• Είναι αλήθεια, πως στο πρόσωπο της Παναγίας αποκαταστάθηκε η ζη­μιά της πρώτης γυναίκας. Στο πρόσωπό Της τιμήθηκαν τα δυό ιερώτερα καί θεϊκώτερα πράγματα στον κόσμο:

Η παρθενία και η μητρότητα.

• Είναι αλήθεια, πως η γυναίκα, η μάνα, πλάθει χαρακτήρες.

Αυτή κατασκευάζει τα αριστουργήματα της αγιότητας.

Αυτή εμπνέει ηρωισμό.

Αυτή γεννά τις πιό όμορφες ίδέες.

Και αν για κάθε γυναίκα του κόσμου ταιριάζη ένας θρόνος καί ένας πό­νος, για την Χριστιανή Ελληνίδα ταιριάζουν ένας ύμνος καί ένας αίνος.

Για μας παίρνει βαθύ νόημα εκείνο της Σπαρτιάτισσας μάνας, τό «Ή ταν ή επί τάς».  Ή θα γυρίσης νικητής και θα την φέρης την ασπίδα, ή να σε υ­ποδεχτώ ήρωα ξαπλωμένο πάνω σ΄αυτήν.

Η μεγάλη Μάνα του Χριστού μας, η Ευαγγελίστρα, τόξερε, πως ο Γυιός της, ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός, θα πάη να πολεμήση στό μετερίζι του Σταυρού, και θα συνέβαιναν σ΄Εκείνον και τα δυό. «Και Τον και επί Τού».

Και επί του Σταυρού θέλησε να πεθάνη.

Και τό Σταυρό σαν νικητής της Αναστάσεως σηκώνει.

• Άς περάσουν μέσα μας, στις 25 Μαρτίου, τα υψηλά μηνύματα.

• Άς ανεβούμε λίγο πιο ψηλά, ψηλότερα. Καί ακόμα ψηλότερα.

• Γι΄αυτό άλλωστε κατέβηκε ο Θεός Λόγος στα χαμηλότερα.

Η Οσία Αναστασία η Πατρικία που έμεινε έγκλειστη 28 χρόνια(+10 Μαρτίου)

site analysis

Εἰς τό ἐκδοθέν Βιβλίον μέ τίτλο « ΒΙΟΙ -ΣΥΝΑΞΑΡΙΑ ΚΑΙ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΤΗΣ ΟΣΙΑΣ ΜΗΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΚΙΑΣ » ὁ ἐπιμεληθείς ταύτην κ. Ἐμμανουήλ Βαρβούνης, Ἀναπληρωτής Καθηγητής τοῦ Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Ἄρχων τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καί τῶν παλαιφάτων Πατριαρχείων Ἀλεξανδρείας καί Ἀντιοχείας, Γραμματεύς τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ συμβουλίου τς Ἑνορίας ἡμῶν κατέγραψε πέντε συναξάρια πού περιλαμβάνονται σέ διάφορα συναξάρια καί περιγράφουν τόν βίο τῆς ΑΓΙΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΣ τῆς Πατρικίας.

 Ἀκολούθως παρουσιάζουμε ἐκ τοῦ ὡς ἄνω βιβλίου:

1. Τό εἰσαγωγικόν σημείωμα τοῦ κ. ΒΑΡΒΟΥΝΗ, τό ὁποῖον μεταφρασθέν καί εἰς τά Γερμανικά ἐδημοσιεύθη εἰς τό CHURCH STUDIES ἡ ταύτισις τοῦ λειψάνου τῆς Ἁγίας μέ αὐτό τῆς Ἁγίας Πατρικίας, πού φυλάσσεται στόν Ἱερό Καθολικό Ναό τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Ἁρμενίου στήν Νάπολη τῆς Ἱταλίας, καί

2. Τόν Βίο τῆς Ἁγίας, δημοσιευθέντα στόν Νέο Συναξαριστή τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ἀπό τόν Ἱερομόναχο Μακάριο Σιμωνοπετρίτη.

1. ΜΕΤΑΞΥ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΓΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΕΩΣ 

Ἡ Ὁσία Ἀναστασία ἡ Πατρικία ἀποτελεῖ μεγάλη μορφή τοῦ γυναικείου μοναχισμοῦ τῆς Αἰγύπτου, τῆς ἐποχῆς τοῦ Ἰουστινιανοῦ ( 527 – 565 μ.Χ. )[1]. Γόνος ἀριστοκρατικῆς οἰκογενείας τῆς Κωνσταντινουπόλεως, Πατρικία ἡ ἴδια στήν αὐτοκρατορική αὐλή[2], ἔφυγε ἀπό τήν Πόλη λόγῳ τοῦ φθόνου τῆς αὐτοκράτειρας Θεοδώρας, ἵδρυσε μονή κοντά στήν Ἀλεξάνδρεια, τήν γυναικεία μονή τῆς Πατρικίας, καί, γιά νά ξεφύγει ἀπό τήν ἀναζήτηση τοῦ Ἰουστιανιανοῦ, ἀποσύρθηκε στήν αἰγυπτιακή ἔρημο. 

Προσέφυγε στόν ἀββά Δανιήλ τόν Σκητιώτη[3], ὁ ὁποῖος τήν ἔντυσε μέ ἀνδρικά μοναχικά ἐνδύματα καί τῆς ὅρισε νά ἐγκαταβιώσει μέσα σέ σπήλαιο, ὡς εὐνοῦχος Ἀναστάσιος. Ἐκεῖ, ἔγκλειστη, παρέμεινε ἡ ὁσία Ἀναστασία μέ προσευχή, μετάνοια καί νηστεία ὥς τήν κοίμησή της. Τό πραγματικό της φύλο ἀποκαλύφθηκε μετά τόν θάνατό της, ὅταν τό σκήνωμά της προετοιμαζόταν, ἀπό ὑποτακτικούς τοῦ ἀββά Δανιήλ, γιά τήν κηδεία καί τήν ταφή της. 

Αὐτά γράφουν τά ἁγιολογικά κείμενα πού δημοσιεύονται στήν συνέχεια. Θά πρέπει ἐδῶ νά ἐπισημανθεῖ ὅτι ἡ μεγάλη διάδοση τῶν κειμένων αὐτῶν σέ βυζαντινά χειρόγραφα, ἀλλά καί ἡ ἀναφορά τοῦ συναξαρίου τῆς ἁγίας στό Συναξάριο τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως[4]ὑποδηλώνουν διάδοση καί ἑδραίωση τῆς τιμῆς τῆς ἁγίας κατά τήν βυζαντινή περίοδο. 

Ἐνδιαφέρουσα εἶναι ἡ πιθανή σχέση τῆς ὁσίας Ἀναστασίας μέ τήν ἁγία Πατρικία τῆς Κωνσταντινουπόλεως, τῆς ὁποίας τά λείψανα φυλάγονται καί τιμῶνται ἰδιαιτέρως στήν Νάπολη τῆς Ἰταλίας, ἀπό τήν Ρωμαιοκαθολική Ἐκκλησία.

 Τό συναξάρι τῆς ἁγίας, πού ἑορτάζεται στίς 25 Αὐγούστου, παραθέτει συνοπτικά ὁ Antonio Borreli[5], ἀπό τό κείμενο τοῦ ὁποίου δημοσιεύεται στή συνέχεια σέ ἑλληνική μετάφραση[6]: 

« Ἡ ἁγία Πατρικία, καταγομένη ἀπό τόν μεγάλο αὐτοκράτορα Κωνσταντῖνο, γεννήθηκε στήν Κωνσταντινούπολη, ἔλαβε αὐλική παιδεία ἀπό τήν τροφό Ἀγλαΐα καί ἔδωσε ὄρκους ἀγνείας σέ νεαρή ἡλικία. Γιά νά μείνει μάλιστα πιστή ἔφυγε ἀπό τήν πόλη ἐπειδή ὁ αὐτοκράτορας Κωνστάντιος Β’ ( 668 – 685 μ.Χ. ), συγγενής της, τῆς εἶχε προτείνει γάμο.

Ἐκείνη ἔφτασε στή Ρώμη μαζί μέ τήν Ἀγλαΐα καί μέ ἄλλες θεραπαινίδες καί κοντά στόν Πάπα Liberio ἔλαβε τό μοναχικό πέπλο. Ὅταν πέθανε ὁ πατέρας της, ἡ Πατρικία γύρισε στήν Κωνσταντινούπολη καί παραιτουμένη ἀπό κάθε ἀπαίτηση γιά τήν αὐτοκρατορική κορώνα, μοίρασε τήν περιουσία της στούς φτωχούς καί πῆγε γιά προσκύνηση στήν Ἁγία Γῆ. Μά μιά φοβερή καταιγίδα τήν ἔκανε νά ναυαγήσει στίς ἀκτές τῆς Νάπολης καί ἀκριβῶς στήν νησίδα Μεγαρίδα ( Φρούριο τοῦ Αὐγοῦ, Castel dell’ Ovo ) ἐκεῖ ἦταν μιά μικρή ἔρημος, ὅπου δυστυχῶς μετά ἀπό μιά ἀσθένεια πέθανε.

Ἡ νεκρώσιμος τελετή, κατόπιν οὐράνιας ἀποκάλυψης στήν τροφό Ἀγλαΐα, ἔγινε μέ τρόπο ἐπίσημο, μέ τή συμμετοχή τοῦ ἐπισκόπου, τοῦ δούκα τῆς πόλης καί μεγάλου πλήθους. Τό κάρο τό ἔσερναν δύο ταῦροι χωρίς καθοδήγηση σταματᾶ μπροστά στό μοναστήρι τῆς Caponapoli τῶν βασιλειανῶν πατέρων, πού ἦταν ἀφιερωμένο στούς ἁγίους Νίκανδρο καί Μαρκιανό, τό ὁποῖο ἡ Πατρικία σέ ἕνα σταθμό της στή Νάπολη, σέ προηγούμενο ταξίδι στή Ρώμη, εἶχε ὑποδείξει ὡς τόπο πού θά ἀναπαυόταν τό σῶμα της. Ἐκεῖ παρέμεινε τό λείψανο μέ τίς συναδελφές πού τήν εἶχαν ἀκολουθήσει καί ἀπό αὐτήν θά καλούνταν στό μέλλον, πατρικιανές, δηλαδή οἱ ἀδελφές τῆς Ἁγίας Πατρικίας. Τό μοναστήρι, ὅταν μετακινήθηκαν ἀπό ἐκεῖ οἱ βασιλειανοί μοναχοί σέ ἐκεῖνο τοῦ ἁγίου Σεβαστιανοῦ, διατηρήθηκε ἀπό τίς ἀδελφές, πού ἀκολούθησαν τόν κανόνα τοῦ ἁγίου Βενεδίκτου, καί γιά αἰῶνες εἶχε μιά λαμπρή παρουσία. 

Ἐξαιτίας ἱστορικῶν καί πολιτικῶν γεγονότων τό 1864 τά λείψανα μεταφέρθηκαν στό μοναστήρι τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τῶν Ἀρμενίων. Περιτυλιγμένα μέ κερί διατηροῦνται σέ μιά λήκυθο ἀπό ἀσήμι καί χρυσό καί διακοσμημένη μέ πολύτιμα πετράδια, στό παρεκκλήσι πού βρίσκεται δίπλα στή μνημειακή ἐκκλησία τοῦ μοναστηριοῦ. Πολύς κόσμος ἔτρεχε πάντα νά τήν λατρεύσει, ἔκπληκτος γιά τό θαῦμα τῆς ἀνάβλυσης τοῦ αἴματος καί τοῦ μύρου ( manna ). Τό μύρο ἀνέβλυζε ὅπως στούς ἄλλους τάφους τῶν ἁγίων, ἀπό τό μνῆμα. Ἡ μεγάλη ποσότητα βγῆκε μία χρονιά στίς 13 Σεπτεμβρίου ἀνάμεσα στά ἔτη 1190 καί 1214. Τό αἴμα ἀντιθέτως ἀνέβλυσε θαυμαστά ἀπό ἕνα φατνίο δοντιοῦ πού ἕνας ρωμαῖος ἱππότης, ἀπό ὑπερβολική λατρεία πρός τήν ἁγία, εἶχε ξεριζώσει ἀπό τό σῶμα της, κάποιους αιῶνες μετά τό θάνατό της.

Τό δόντι καί τό αἴμα διατηροῦνται σέ μία λειψανοθήκη μεγάλης ἀξίας. Στούς αἰῶνες πού πέρασαν ἡ ἀνάβλυση τοῦ αἴματος γινόταν μέ μέτρο καί σέ διαφορετικούς χρόνους. Σήμερα, μετά ἀπό προσευχή, ἀναβλύζει πλούσιο στά τοιχώματα τῆς φιάλης. Τοῦτο τό θαῦμα εἶναι λιγότερο γνωστό ἀπό τό ἄλλο πού συμβαίνει ἐπίσης στή Νάπολη, ἐκεῖνο δηλαδή τοῦ ἁγίου Ἰανουαρίου ( Σάν Τζενάρο ), κύριου προστάτη τῆς πόλης. Ἡ ἁγία Πατρικία εἶναι ἡ συν-προστάτης τῆς Νάπολης. Ἡ γιορτή της εἶναι στίς 25 Αὐγούστου ». 

Τό συναξάρι τοποθετεῖ τή νεότητα τῆς ἁγίας στά χρόνια τοῦ αὐτοκράτορα Κωνσταντίου, οἱ χρονολογίες ὅμως 668 – 685, συμπίπτουν μέ τήν βασιλεία τοῦ Κωνσταντίνου Δ’ τοῦ Πογωνάτου[7], καί ὄχι μέ τά χρόνια πού βασίλευε ὁ Κωνστάντιος ( 337 – 361 μ.Χ. )[8]. Ἐρχόμαστε λοιπόν πιό κοντά στόν Ἰουστινιανό, παρά στόν Μ. Κωνσταντῖνο, συγγενής τοῦ ὁποίου θεωρεῖται ἡ ἁγία Πατρικία. 

Κατά τά λοιπά, τά δύο συναξάρια παρουσιάζουν πολλές καί ἐντυπωσιακές ὁμοιότητες: εὐγενής καί ἀριστοκρατική καταγωγή, ἀναχώρηση ἀπό τήν Πόλη γιά νά ἀποφευχθοῦν προτάσεις γάμου τοῦ αὐτοκράτορα ἤ ζήλεια τῆς αὐτοκράτειρας, μοναστική ζωή, διαβίωση στήν ἔρημο. Παραλλήλως, τό συναξάρι τῆς ἁγίας Πατρικίας ἀναφέρεται σέ περιγραφές πού προδίδουν κάποια σύγχυση: ἐνῶ ἡ ἁγία πηγαίνει πρός τούς ἁγίους τόπους ναυαγεῖ στήν ἀντίθετη κατεύθυνση, στή Νάπολη. Ἄν καί δέν ἀναφέρεται ρητῶς, ἡ ἁγία θεωρεῖται ἱδρύτρια μονῆς καί γυναικείου μοναστικοῦ τάγματος. Τό λείψανό της ἀνακαλύπτεται καί κηδεύεται μέ θαυματουργικό τρόπο. Τέλος, στό συναξάρι τῆς ἁγίας Πατρικίας εἶναι ἐνσωματωμένα, προφανῶς ἐκ τῶν ὑστέρων, πολλά μυθικά ἁγιολογικά μοτίβα, πού ἀνήκουν στήν κατηγορία τῶν λεγομένων « ἁγιολογικῶν μύθων »[9]: οὐράνιες ἀποκαλύψεις πού φανερώνουν τήν θεία θέληση, ζῶα πού μέ θεϊκή καθοδήγηση ὑποδεικνύουν τόν τόπο ὅπου θά ἀναπαυθοῦν τά λείψανα τῆς ἁγίας[10], ἀνάβλυση αἴματος καί μύρου ἀπό ἅγια λείψανα, ὡς ἀπόδειξη τῆς ζωντανῆς παρουσίας τῆς ἁγίας[11], θαυμαστά συμβάντα πού συνοδεύουν τήν ἀποκοπή τμήματος τοῦ λειψάνου, μετά ἀπό αὐθαίρετη, ἀλλά εὐλαβῶν προθέσεων, πρωτοβουλία κάποιου πιστοῦ[12]. 

Πιθανότατα τά λείψανα τῆς ἁγίας βρέθηκαν στή Νάπολη, ἴσως κατά τήν λεηλασία ἁγίων λειψάνων καί τήν μεταφορά τους στήν Δύση, μετά τήν Δ’ Σταυροφορία, καί ἐκεῖ, χωρίς γνώση τῶν ἀκριβῶν περιστατικῶν ἀλλά καί τοῦ ἴδιου τοῦ ὀνόματος τῆς ἁγίας, ἀπό τό ὁποῖο εἶχε διατηρηθεῖ στή μνήμη τῶν ἁρπαγῶν μόνο ὁ τίτλος τῆς ( Πατρικία: Patrizia di Constantinopoli ), μέ βάση προφορικές καί ἀσαφεῖς ἐνδείξεις, πλάστηκε ὁ νόθος αὐτός « βίος ». Γι’ αὐτό ἄλλωστε τήν ἁγία Πατρικία δέν τήν περιλαμβάνει, στό ἁγιολόγιό του, οὔτε ὁ Fr. Halkin, ὁ περίφημος Βολλανδιστής ἁγιολόγος, ὁ ὁποῖος ὡστόσο ἀναφέρεται ἐκτενῶς στήν ἁγία Ἀναστασία τήν Πατρικία[13].

Ἄρα ἡ ἁγία Πατρικία τῆς Νάπολης εἶναι μᾶλλον ἡ ἁγία Ἀναστασία ἡ Πατρικία, παραποιημένη ἱστορικά καί ἁγιολογικά μέ μία διαδικασία συμφυρμῶν, πού εἶναι μᾶλλον συνήθης στήν ἁγιολογία μας. Τά ἱερά λείψανα τῆς Νάπολης πιθανότατα ἀνήκουν στήν ἁγία Ἀναστασία τήν Πατρικία, καί εὐχῆς ἔργον θά ἦταν τμῆμα τους νά ἐπαναπατρισθεῖ ἐκεῖ ὅπου ἀνήκει, στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, καί μάλιστα στόν ἐνοριακό ναό τῆς ἁγίας Ἀναστασίας τῆς Πατρικίας, στήν Ἱερά Μητρόπολη Περιστερίου. 

Τέλος εἶναι ἄξιο μνημόνευσης ὅτι ἡ ἁγία Ἀναστασία συνδέει τούς δύο πρώτους θρόνους τῆς ὀρθόδοξης Ἀνατολῆς, τό πρωτόθρονο Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο μέ τήν δευτερόθρονο ἀποστολική καθέδρα τοῦ ἁγίου Μάρκου, ἀφοῦ γεννήθηκε καί ἔζησε στήν Κωνσταντινούπολη, ἀλλά μόνασε, ἀσκήτευσε καί ἐκοιμήθη ὁσιακά στήν Αἴγυπτο. Ἀνήκει, λοιπόν, τόσο στό κωνσταντινουπολίτικο ὅσο καί στό αἰγυπτιακό ἁγιολόγιο, καί εἶναι ὁπωσδήποτε ἰδιαίτερης σημασίας τό γεγονός ὅτι ὁ ἐνοριακός της ναός βρίσκεται στήν Ἱερά Μητρόπολη Περιστερίου, πού ἔχει πνευματικές σχέσεις μέ τόν Οἰκουμενικό Θρόνο, διά τοῦ μητροπολίτου της κ. Χρυσοστόμου, ἀποφοίτου τῆς Ἱερᾶς Θεολογικῆς Σχολῆς τῆς Χάλκης, καί μέ τήν τῶν Ἀλεξανδρέων Ἐκκλησία, μέσῳ μιᾶς σειρᾶς κληρικῶν της πού ὑπηρετοῦν, ἀκόμη καί ὡς ἐπίσκοποι πλέον, στίς ἐπαρχίες τοῦ παλαιφάτου Πατριαρχείου Ἀλεξανδρείας.

2. ΒΙΟΣ ΑΓΙΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΚΙΑΣ

Ἡ Ἁγία Ἀναστασία ζοῦσε στήν Κωνσταντινούπολη ἐπί βασιλείας Ἰουστινιανοῦ ( 527 – 565 μ.Χ. ). Καταγόταν ἀπό πλούσια οἰκογένεια εὐγενῶν καί ὁ αὐτοκράτορας τήν τιμοῦσε ὡς πρώτη πατρικία τοῦ παλατιοῦ. Μήν δίνοντας, ὡστόσο, σημασία στήν ἐπίγεια δόξα, φύλαγε ἡ μακαρία στήν καρδία της τόν φόβο τοῦ Θεοῦ καί φρόντιζε μέ ζῆλο νά τηρεῖ τίς ἐντολές του. Ὁ δαίμονας ὅμως, ἄσπονδος ἐχθρός ὅσων ἐπιθυμοῦν τόν ἐνάρετο βίο, παίρνοντας ἀφορμή τήν εὔνοια τοῦ αὐτοκράτορα πρός αὐτήν ἔσπειρε αἰσθήματα ζηλοφθονίας στήν ψυχή τῆς αὐτοκράτειρας. Ὅταν ἡ Ἀναστασία πληροφορήθηκε ὅτι ὑπήρξε αἰτία σκανδάλου, ἐκμεταλλευομένη τό γεγονός ἀποχώρησε ἀπό τήν αὐλή λέγοντας: « Σώζου, ψυχή μου, ὥστε νά λυτρωθεῖ ἡ αὐτοκράτειρα ἀπό τήν παράλογη ζήλεια, ἐσύ δέ νά ἐτοιμαστεῖς γιά τήν Βασιλεία τῶν οὐρανῶν ». Κράτησε μικρό μέρος τῆς περιουσίας της, μοίρασε τά ὑπόλοιπα στούς πτωχούς καί ἀναχώρησε γιά τήν Ἀλεξάνδρεια. Ἐκεῖ, κοντά στήν πόλη ἵδρυσε γυναικεία μονή, σέ τόπο ὀνομαζόμενο Πέμπτον, ἡ ὁποία ἀργότερα ὀνομάσθηκε Μονή τῆς Πατρικίας. 

Μερικά χρόνια ἀργότερα, ἀφ’ ὅτου ἐκοιμήθη ἡ αὐτοκράτειρα Θεοδώρα ( 548 μ.Χ. ), ὁ αὐτοκράτορας ἀναζήτησε παντοῦ τήν ὄμορφη καί ἐνάρετη Ἀναστασία γιά νά τήν παντρευτεῖ. Μόλις ἐκείνη τό πληροφορήθηκε ἐγκατέλειψε τήν μονή καί μετέβη νύκτα στήν Σκήτη, στόν ἀββᾶ Δανιήλ, γιά νά τοῦ ἐκθέσει τό πρόβλημα. Ὁ Γέροντας τήν ἔντυσε τότε μέ ἀντρικά ἐνδύματα, τῆς ἔδωσε τό ὄνομα Ἀναστάσιος καί τήν ἐγκατέστησε σέ σπήλαιο μακριά ἀπό τήν Σκήτη, βάζοντάς της κανόνα κανόνα νά ζήσει ἐκεῖ μέ νηστεία καί προσευχή χωρίς οὔτε νά ἐξέλθει οὔτε νά δεχθεῖ κανένα. Μία φορά τήν ἑβδομάδα ἕνας μαθητής του πήγαινε καί τῆς ἄφηνε μιά στάμνα νερό στήν εἴσοδο τοῦ σπηλαίου καί ἀποσυρόταν σιωπηλά μέ μιά μετάνοια. 

Ἐπί εἴκοσι ὀκτώ ὁλόκληρα ἔτη ἔζησε μέ αὐτόν τόν τρόπο ἡ γενναία καί ἀνδρεία ψυχή, τηρώντας μέ ἀκρίβεια τόν κανόνα τοῦ Γέροντα. Ὑπερνικώντας τήν φυσική ἀδυναμία καί τούς μαλθακούς τρόπους τῆς αὐλῆς ἀγωνιζόταν νυχθημερόν κατά τῆς πείνας, τῆς δίψας, τοῦ ὕπνου καί προπαντός κατά τῶν σκοτεινῶν δαιμόνων πού τῆς ὑπέβαλλαν νά ἀφήσει τήν ἡσυχία. Ἔγινε ἔτσι μέ τήν προσκαρτερία της σκεῦος ἐκλογῆς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί εἰδοποιημένη γιά τήν ἐπικείμενη ἐκδημία της ἔγραψε πάνω σέ κεραμίδι στόν ἀββᾶ Δανιήλ νά φέρει τά σύνεργα γιά τόν ἐνταφιασμό της. Ὁ γέροντας, ὁ ὁποῖος εἰδοποιήθηκε μές στή νύκτα μέ θεῖο ὅραμα, ἔστειλε τόν ὑποτακτικό του στήν σπηλιά. Μόλις διάβασε τό μήνυμά της ἔσπευσε νά παραυρεθεῖ στίς τελευταῖες στιγμές της καί ἔπεσε στά πόδια της ζητώντας της νά μεσιτεύσει παρά Κυρίου γιά τόν ἴδιο καί τούς μαθητές του. Ἀφοῦ κοινώνησε τῶν ἀχράντων Μυστηρίων, ἡ ἁγία χαιρέτησε τούς ἀγγέλους πού παρουσιάστηκαν στό πλευρό της καί μέ τό πρόσωπο ὁλόφωτο παρέδωσε τήν ψυχή της στόν Κύριο. Ἐπιστρέφοντας στήν Σκήτη ὁ ἀββᾶς Δανιήλ ἀποκάλυψε στούς μαθητές του ὅτι ὁ εὐνοῦχος Ἀναστάσιος ἦταν ἡ ξακουστή πατρικία, πού ἀναζητοῦσε ὁ αὐτοκράτορας Ἰουστιανιανός γιά νά τήν νυμφευθεῖ. 

( Ἱερομονάχου Μακάριου Σιμωνοπετρίτη, Νέος Συναξαριστής τῆς Ὀρθοδόξου ἑκκλησίας. Διασκευή ἐκ τοῦ γαλλικοῦ:Σωτήρης Γουνελᾶς 7, Μάρτιος. Ἁθῆναι 2006, ἐκδ. Ἴνδικτος, σ. 103 – 105 )

[1] Αἰκ. Χριστοφιλοπούλου, Βυζαντινή Ἱστορία 1. 324-610. Ἀθήνα 1984, σ. 250-260

[2] Γιά τό ἀξίωμα καί τή σημασία του βλ. L.Petit, “ Vie dw saint Michael Maleinow “ Revue de l’ Orient Chrétien 7 (1902 ) σ.556. Αἰκ. Χριστοφιλοπούλου, Βυζαντινή αὐτοκρατορία. Νεότερος Ἑλληνισμός. Συμβολή στήν ἔρευνα 2. Ἀθήνα 2006, σ.43.

[3] Fr. Halkin, Bibliotheca Hagiographica Graeca 3. Bruxelles 1957, σ.σ20-21, ὅπου καί ἡ σχετική βιβλιογραφία.

[4] H. Delehaye, Synaxarium Ecclesiai Constantinopolitanae, Propylaeum ad Acta Sanctorum Novembriw, Bruxellis 1902, στ. 523-528.

[5] Ἀπό τήν ἰστοσελίδα Santiebeati,it/dettaglio. Τό κείμενο καταχωρήθηκε τόν Σεπτέμβριο τοῦ 2001.

[6] Ἡ μετάφραση ἀπό τήν κα Παν. Τζιβάρα, Λέκτορα τοῦ Τμήματος Ἱστορίας καί Ἐθνολογίας, τοῦ Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, τήν ὁποία εὐχαριστῶ θερμά καί ἀπό τή θέση αὐτή.

[7] Αἰκ. Χριστοφιλοπούλου, Βυζαντινή Ἱστορία 2 : 1. 610 - 867. Ἀθήνα 1984, σ. 63 – 69 ,71, 81, ὅπου οἱ σχετικές πηγές.

[8] Αἰκ. Χριστοφιλοπούλου, Βυζαντινή Ἱστορία 1...ὅ.π.., σ. 145 -147. Κ. Βαρζός, Οἱ αὐτοκρατόρισσες τοῦ Βυζαντίου 1. Ἀθῆναι 1965, σ. 145 – 166.

[9] Πρβλ. H.Delehaye, Les léhagiographiques. Bruxelles 1927, μέ παραδείγματα.

[10] Βλ. D.S.Loukatos, Le motif de la chêvre decouvrant des lieux sacrés en Grèce “, Festschrift Matthias Zender. Born 1972. σ.465 -469.

[11] Βλ. Const. Tischendorf, Apocalypses apocryphae, Lipsiae 1866, σ. 110 -111.

[12] Βλ. Ἔρα Βρανούση, Τά Ἁγιολογικά κείμενα τοῦ ὁσίου Χριστοδούλου, ἱδρυτοῦ τῆς ἐν Πάτμῳ μονῆς. Ἁθῆναι 1966, σ. 77 κ. ἑξ., 156 κ. ἑξ.

[13] Βίοι τῆς ἁγίας Πατρικίας τῆς Νάπολης σώζονται στά λατινικά, βλ. BibliothecaHagiographica Latina 1-2. Bruxellis 1898 -1901. ἀρ. 6483 -6491, οἱ ὁποῖοι ἀναφέρουν τά ἐπεισόδια πού μνημονεύονται παραπάνω. Σχετικές πληροφορίες μοῦ ἔστειλε, σέ ἐπιστολή του, ὁ κ. Xavier Lequeux, ἀπό τό Τάγμα τῶν Βολλανδιστῶν ( 20 Ἰουλίου 2007 ), τόν ὁποῖον καί ἀπό ἐδῶ θερμά εὐχαριστῶ γιά τήν πρόθυμη βοήθεια.

ΠΗΓΗ

Η Μάνα Κουράγιο. Αποχαιρετισμός στη Χριστίνα Δήμου

site analysis

Published in Άρθρα-Απόψεις

Χριστινούλα, νιώθω περήφανος για σένα. Νιώθω περήφανος για όλες τις μάνες που βαδίσατε με το πρόσωπο αστραφτερό και την ψυχή σας ακέρια ανάμεσα στ’ αποκαΐδια της ναζιστικής κτηνωδίας και στα συντρίμμια της πολλαπλής απουσίας, κουβαλώντας στις πλάτες σας το σταυρό του μαρτυρίου νωρίς και φορώντας στο κεφάλι σας τον ακάνθινο στέφανο πολύ πριν προλάβετε να καταλάβετε πώς είναι η ζωή. Νιώθω την ψυχή μου πλημμυρισμένη απ’ την απέραντη ανθρωπιά και την απύθμενη αγάπη που φυσήξατε μέσα μας οι μανάδες του αγώνα και της τιμής, οι μανάδες του πόνου και της αξιοπρέπειας.

Ορφάνεψες από πατέρα, μάνα κι αδέρφια κι έμεινες μόνη στον κόσμο από τα δεκατρία σου χρόνια. Τη μέρα που κάψανε οι Γερμανοί το Κομμένο, είδες τη μάνα σου να πέφτει άλαλη μπρος στα μάτια σου απ’ τη σφαίρα που της φύτεψε ο Γερμανός στο κεφάλι. Κι είδες τα δυο σου αδέρφια κομμένα στα δύο. Γύρισες τρομαγμένο το βλέμμα σου ένα γύρο κι αντίκρισες το χωριό σου τυλιγμένο στις φλόγες. Και τα σπίτια του στάχτες.

Γλίτωσες τη Δευτέρα εκείνη από θαύμα. Σου ’καψε το φουστάνι μονάχα η σφαίρα που σου ’ριξε ο Γερμανός στρατιώτης. Κι έμεινες λιπόθυμη πάνω απ’ το άψυχο σώμα της μάνας σου. Κι όταν σάλεψες και γύρεψες να ξαναμπείς στη ζωή, τότε είδες πως δε σου ’χε απομείνει πια τίποτα. Μια ψυχή ακυβέρνητη και χωμένη στην απόγνωση και στο πένθος. Και δεν έβγαλες τα μαύρα ποτέ σου από πάνω σου. Σε τιμωρούσε η ζωή και μεγάλωνε γύρω σου την ομίχλη. Κι ένα δέντρο μονάχο εσύ, που χτυπούσαν οι φουρτούνες και οι μπόρες απάνω του. Κι άλλο δε σου ’μενε, όσο άκουγες τους χτύπους της καρδιάς σου ακόμα, παρά να μάχεσαι και να ελπίζεις πως κάποτε θάρθουν οι καλύτερες μέρες.

Στα δεκαπέντε σε πάντρεψαν. Παλικαράκι αμούστακο ο άντρας σου. Δεκαπέντε κι εκείνος χρονών, που σκοτώσανε τη μάνα του οι ναζί στρατιώτες και τουφεκίσανε πάνω στον ύπνο τους τις τέσσερις αδερφές του. Στην ερημιά του κι αυτός και στην πικρή απουσία, με τον πατέρα του μόνο. Μπήκατε στο ζυγό σας και παλεύατε με νύχια και δόντια για να στήσετε όρθια ξανά τη γκρεμισμένη ζωή σας. Χωρίς ήλιο φεύγατε για τα χωράφια σας, χωρίς ήλιο γυρίζατε στο σπιτάκι σας ν’ ανασάνετε και να πάρετε για την άλλη μέρα δυνάμεις. Σου χάρισε πέντε παιδιά. Κι έφερε στη ζωή σου την άλλη ανατολή. Ήπιαν το γάλα σου τα πέντε δικά σου. Κι ήπιαν μαζί και τα τέσσερα του πεθερού σου. Εννιά παιδιά μεγάλωσαν με το γάλα σου.

Μα ήταν η μοίρα σου αγέλαστη και σκληρή. Που σε πότιζε δάκρυ ασταμάτητα. Το άπλερο εκείνο παιδάκι που έγινε ο άντρας και μέστωσε πλάι σου, το παιδάκι εκείνο που βρήκε τη θαλπωρή στην αγκάλη σου κι έγινε η γέφυρα για να περάσεις πάνω απ’ τα ταραγμένα νερά της μεγάλης φουρτούνας και να βγεις στην απέναντι όχθη, έφυγε νωρίς για το μεγάλο ταξίδι. Κι ήταν μόνο σαράντα εφτά χρονών.

Κι έμεινες μόνη ξανά. Αναγκασμένη ν’ αντέχεις και να κρύβεις τον πόνο σου. Και να στέκεσαι όρθια πολεμώντας με το χαμόγελο και τη μεγάλη αγκαλιά σου να κάνεις κουράγιο. Και τις χαρές των παιδιών σου να τις κάνεις γιατρειά σου.

Βιβλίο ατέλειωτο κι ανοιχτό η ζωή σου. Κι ένας κόσμος απίστευτος γύρω σου τώρα. Τα παιδιά σου και τα εγγόνια σου εδώ. Έχοντας βαθιά στην ψυχή τους την εικόνα μιας αγίας μάνας και μιας αγίας γιαγιάς, που άπλωσε σαν φύλακας άγγελος τις φτερούγες της και σκόρπισε τη στοργή της και την ευχή της πάνω απ’ την ύπαρξή τους. Και ξέροντας πως η μορφή σου θα μείνει αιώνια κι αδιαίρετη και δε γίνεται να περάσει στη λήθη ποτέ.

Σαν φτάσεις στον άλλο κόσμο και συναντήσεις τις άλλες μανάδες, πες τους πως όσα χρόνια κι αν περάσουν θα σας μνημονεύουμε πάντα. Και πως την πικρή πονεμένη σας ιστορία την κάνουμε, όπου βρεθούμε κι όπου σταθούμε, ιστορία των ανθρώπων όλης της γης.

Ας είναι ελαφρύ το χώμα που θα σε σκεπάσει.Καλό σου ταξίδι, γλυκιά Χριστινούλα μας.

•  Δημήτρης Βλαχοπάνος

Κομμένο 2 Μαρτίου 2018

Γυναικείες παρουσίες στο Άγιο Όρος.(Μονή Δοχειαρίου-Μονή Διονυσίου)

site analysis

Η θέση της γυναίκας στον Πόντο

site analysis

Ανάμεσα στις πιο αγνοημένες αλλά και αδικημένες μορφές της ιστορίας του ποντιακού ελληνισμού, αλλά και της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, ανήκει η μορφή της Πόντιας γυναίκας. Οι αρχές, το ήθος και η προσφορά στην οικογένειά της και στον ευρύτερο περίγυρο διαμόρφωσαν καθοριστικά τον πολιτισμό των Ποντίων και συνέβαλαν στην κατοπινή εξέλιξή του. Όπως είναι γνωστό, η Πόντια γυναίκα έζησε σε ανδροκρατούμενες εποχές, υποταγμένη στις αποφάσεις και τη βούληση του άντρα. Δεν απέβαλε όμως ποτέ το δυναμισμό και την τόλμη που την διέκριναν σε δύσκολες καταστάσεις. Στον αγροτικό Πόντο η γυναίκα ήταν επιφορτισμένη όχι μόνο με τις οικιακές εργασίες και την κτηνοτροφία, αλλά και με υποχρεώσεις που θα ήταν προτιμότερο να εκτελούνται από άντρες. Ήταν τόσο σκληραγωγημένη, ώστε ακόμη και τα «σελέκια», το φορτίο δηλαδή των ξύλων που κουβαλούσαν στις πλάτες, ανήκε στις δικές της αρμοδιότητες. Μάλιστα, το δέον ήταν να μην βαρυγκομά και να μην παραπονιέται για τη σκληρή δουλειά....
Απεναντίας, άξια επαίνων ήταν αυτή που αντεπεξερχόταν με ευκολία σε όλα. «Το σελέκ’ν ατ’ς ραχίν κι εείνε πορπατεί άμον λαμπάδαν, λες κι εσύ, φτουλ’τά φορτούται» έλεγαν για τις προκομμένες. Οι υποχρεώσεις της γυναίκας δεν σταματούσαν εκεί. Στο σπίτι είχαν όλες τις οικιακές ευθύνες, γι’ αυτό και την ανατροφή των παιδιών την αναλάμβανε κυρίως η γιαγιά των παιδιών, η καλομάνα....
Σκίτσο του Χρ. Δημάρχου από το Αρχείο της ΕΠΜ

Ιδιαίτερη μνεία οφείλουμε να κάνουμε στη γυναίκα της Σάντας. Εξαιτίας της γεωγραφικής θέσης της περιοχής και των άγονων εδαφών, οι άντρες μετανάστευαν στην ξενιτιά με αποτέλεσμα οι γυναίκες να μένουν μόνες με τα παιδιά και τους ηλικιωμένους. Για να μπορούν να προστατεύονται, ήταν μαθημένες στη χρήση των όπλων και οπλοφορούσαν, για να είναι ασφαλείς....

Δέσποινα Γελαστοπούλου, σύζυγος του Κοτζά Αναστάς

Εκτός από αυτό, δεν υπολείπονταν σε ανδρεία, όπως μαθαίνουμε από τον Μιλτιάδη Νυμφόπουλο, ο οποίος μας παραδίδει πως σε μια σύγκρουση των Σανταίων με άτακτα στρατεύματα, δίπλα στους Σανταίους πολεμούσαν και οι γυναίκες τους ρίχνοντας πέτρες στους εχθρούς. Η θέση της γυναίκας στον αστικό Πόντο ήταν σαφώς καλύτερη. Οι συνθήκες ζωής δεν ήταν τόσο σκληρές και τα νεαρά κορίτσια φοιτούσαν στα Παρθεναγωγεία της κάθε πόλης. Το Παρθεναγωγείον της Τραπεζούντος ξεκίνησε να λειτουργεί το 1846 και ακολούθησε αργότερα, το 1873, το Παρθεναγωγείον Αργυρουπόλεως. Έπειτα άρχισαν να ιδρύονται Παρθεναγωγεία και στις άλλες πόλεις. Αρχικά λειτούργησαν ως Δημοτικά και μετά προστέθηκαν οι τάξεις του Νηπιαγωγείου και του
Ημιγυμνασίου....

Τελειόφοιτες του Παρθεναγωγείου Τραπεζούντος

Στα χρόνια της Γενοκτονίας η Πόντια γυναίκα υπήρξε θύμα των αγριότερων επιθέσεων από τους Τούρκους. Η μανία τους για την πρωτοφανή ατίμωση κι εξευτελισμό όχι μόνο των Ποντίων αλλά και όλων των χριστιανών γυναικών προκαλεί φρίκη και αποτροπιασμό. Στο βιβλίο Γυναίκες καπετάνισσες στο αντάρτικο του Πόντου ο συγγραφέας Γιώργος Αντωνιάδης αναφέρει τα ονόματα ογδόντα κοριτσιών, μεταξύ αυτών και της αδελφής του, τις οποίες, αφού τις βίασαν διαδοχικά οι άντρες του Τοπάλ Οσμάν μαζί με τον τουρκικό στρατό στο χωριό Καράπουναρ της Πάφρας, τις έσυραν ημιθανείς μέσα στην εκκλησία του Αγίου Χαραλάμπους του χωριού και τις έκαψαν ζωντανές. Οι βιαιοπραγίες των Τούρκων είχαν ως αποτέλεσμα πολλές γυναίκες, ιδίως στον δυτικό Πόντο, να ανεβούν στα βουνά για να σωθούν από τις σφαγές και την ατίμωση. Πολεμούσαν κι αυτές φορώντας την αντρική πολεμική φορεσιά, και οι Τούρκοι δεν ήξεραν αν πολεμούν με άντρες ή γυναίκες. Ο θάνατος των αγαπημένων τους προσώπων, αντί να τις φοβίζει, τις όπλιζε με απαράμιλλη γενναιότητα και αυτοθυσία. Η ιστορία που χαράχτηκε στα βουνά όχι μόνο του δυτικού αλλά και ολόκληρου του Πόντου, καθιστά περήφανο κάθε Έλληνα.

Αρχοντούλα Κωνσταντινίδου, Φιλόλογος

Αφιερωμένο στη Μητρότητα τεύχος Φεβρουαρίου 2018 της Πειραϊκής Εκκλησίας 3

site analysis

Η Αγία Οσιομάρτυς Ευδοκία η εκ Σαμαρειτών

site analysis

Eις την A΄ του Mαρτίου μνήμη της Aγίας Oσιομάρτυρος Eυδοκίας της από Σαμαρειτών.

H Σαμαρείτις ουχ ύδωρ Eυδοκία,
Aλλ’ αίμα Σώτερ εκ τραχήλου σοι φέρει.
Mαρτίου αμφί πρώτη η Eυδοκίη ξίφος έτλη.

Aύτη η Aγία εκατάγετο από την Hλιούπολιν, την ευρισκομένην εις την επαρχίαν Λιβανησίας της Φοινίκης, κατά τους χρόνους του βασιλέως Tραϊανού εν έτει ρξ΄ [160], ήτον δε άπιστος και ειδωλολάτρις. Kαι πρότερον μεν επέρασε την ζωήν της εις πορνείας και ακολασίας, και επειδή ετράβιζεν εις τον εαυτόν της πολλούς εραστάς με την ωραιότητα οπού είχε, διά τούτο εσυνάθροισε και πλούτον πολύν. Ύστερον δε επίστευσεν εις τον Xριστόν διά μέσου ενός Mοναχού, Γερμανού ονομαζομένου, του οποίου ήκουσεν οπού ανεγίνωσκε λόγους ψυχωφελείς περί ευσεβείας και μετανοίας. Eβαπτίσθη δε από τον Eπίσκοπον Θεόδοτον, πεισθείσα εις τας θεϊκάς αποκαλύψεις, οπού ηξιώθη να ιδή. Διότι αυτή υπό θείου Aγγέλου οδηγουμένη, ήλθεν εις έκστασιν, και της εφάνη, ότι ανέβη εις τον Oυρανόν, και ότι είδε μεν τους Aγίους Aγγέλους, οι οποίοι εσύγχαιρον διά την επιστροφήν της. Eίδε δε και ένα μαύρον και ασχημότατον εις το πρόσωπον, ο οποίος έτρυζε τους οδόντας και εφώναζεν, ότι αδικείται, ανίσως και την πάρη τινάς από τας χείρας του. Όθεν ελθούσα εις τον εαυτόν της, διεμοίρασεν εις τους πτωχούς όλον τον κακώς συναχθέντα πλούτον της, και πηγαίνουσα εις ένα Mοναστήριον, έγινε Mοναχή. Aφ’ ου δε καλώς διεπέρασε τον δρόμον της ασκήσεως, εφέρθη εις τον Aυρηλιανόν, ο οποίος μετά τον Tραϊανόν έγινε βασιλεύς εν έτει σο΄ [270], διαβαλθείσα ως Xριστιανή από τους προτέρους αυτής εραστάς. Eπειδή δε εθαυματούργησε και ανέστησε τον υιόν του βασιλέως, τραβίζει τον βασιλέα εις την του Xριστού πίστιν. Ύστερον δε εφέρθη εις τον ηγεμόνα της Hλιουπόλεως Διογένη, και επειδή πάλιν εθαυματούργησε, διά τούτο και πάλιν αφέθη ελευθέρα από τον ηγεμόνα. Mετά ταύτα, όταν ο Bικέντιος έγινεν ηγεμών, τότε και η μακαρία αύτη παρ’ εκείνου απεκεφαλίσθη, και ούτως έλαβε παρά Kυρίου τον του μαρτυρίου άφθαρτον στέφανον. (Tον κατά πλάτος Bίον αυτής όρα εις την Kαλοκαιρινήν.)

(από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Β´. Εκδόσεις Δόμος, 2005)

Καταλιποῦσα τὰ τερπνά, καὶ ποικίλα τοῦ βίου, ἡ Ὁσία καὶ Μάρτυς, καὶ τὸν σταυρὸν ἀραμένη ἐπ' ὤμων, προσῆλθε τοῦ νυμφευθῆναί σοι, Χριστέ, καὶ σὺν οἰμωγαῖς δακρύων ἐβόα· Μὴ με τὴν πόρνην ἀπορρίψῃς, ὁ ἀσώτους καθαίρων, μή μου τὰ δάκρυα παρίδῃς, τῶν δεινῶν ὀφλημάτων, ἀλλὰ δέξαι με, ὥσπερ τὴν πόρνην ἐκείνην, τήν τὸ μύρον σοι προσενέγκασαν, καὶ ἀκούσω κἀγώ· Ἡ πίστις σου σέσωκέ σε, πορεύου εἰς εἰρήνην. ( ποίημα Ιωάννου Μοναχού)