H Αγία Αναστασία της Σερβίας,μητέρα του Αγίου Σάββα(22 Ιουνίου/5 Ιουλίου)

site analysis

 

Ήταν σύζυγος του ιδρυτή της σερβικής δυναστείας των Νεμανιδών, του Αγίου Στεφάνου Νεμάνια. Αυτή η δυναστεία βασίλεψε στη Σερβία διακόσια χρόνια. Ο Στέφανος και η Άννα παντρεύτηκαν το 1191. Γνωρίζουμε ότι ο Στέφανος δεν προσήλθε σε δεύτερο γάμο. Το όνομά της αναφέρεται στα χρονικά του Γεωργίου Βράνκοβιτς «єзика кралја имєнєм зовомоју анноју». Τα στοιχεία γι’ αυτήν είναι λίγο πενιχρά, αλλά και αυτά μπορούν εν μέρει να συμπληρωθούν.
 Η Αγία Αναστασία ή Αναστασία Velika (Μεγάλη) ή Αναστασία Srpska (Σερβίδα), βαπτισμένη με το όνομα Άννα,προέρχεται από αυτοκρατορική βυζαντινή οικογένεια.

Ο πατήρ Ιουστίνος Πόποβιτς λέει ότι ήταν κόρη του Ρωμανού του Δ΄ του Διογένη.Ο πατέρας του Ρωμανού, ο στρατηγός Κωνσταντίνος Διογένης είχε οριστεί από τον βυζαντινό αυτοκράτορα Βασίλειο διοικητής των γειτονικών περιοχών του Σάβου, στο Βελιγράδι. Το Tronoški rodoslov (χρονικό του Tronoš) και το Opšti list γράφουν κα- τά τα Χρονικά Βράνκοβιτς ότι η Άννα ήταν κόρη Φράγκου βασιλιά. Την εικασία αυτή του βενεδικτίνου μοναχού Orbin αντικρούει ο predrag Puzović λέγοντας ότι δεν βασίζεται σε ιστορικές πηγές. Πιθανό ο Orbin αντικατέστησε τον Νεμάνια με τον αδελφό του Miroslav, ο οποίος παντρεύτηκε την αδελφή του βάνου Kulin. Μνημονεύεται και η σερβική της καταγωγή.

 Είναι περίεργο ότι οι δύο γιοί της Στέφανος και Σάββας που έγραψαν το Βίο του πατέρα τους Στεφάνου Νεμάνια, μόλις αναφέρουν τη μητέρα τους. Από την ένωση του Στεφάνου Νεμάνια και της Άννας γεννήθηκαν τρία αγ ρια (ο Βουκάν (1209), ο Στέφανος ο Πρωτοστεφής (24 Σεπτ. 1227), ο Ράστκο (117468-Trnovo 12 Ιαν. 1235) και δύο κορίτσια η Ευφημία (1216/25 πρώτη σύζυγος του γιού του Μανουήλ Δούκα Κομνηνού Ιωάννη, Βασιλεύοντος στη Θεσσαλονίκη (1230-37) και μια άγνωστη. Η σειρά των παιδιών της δεν μας είναι γνωστή.

 Γνωρίζουμε μόνο ότι ο Βουκάν είναι ο μεγαλύτερος και ο Ράστκο ο μικρότερος (γενν. 1174). Ο Purković γράφει ότι πρέπει να είχαν τρεις κόρες: την Vuka, την Deva (σύμφωνα με το Tronoški rodoslov) και την Ευφημία. Η Deva είναι θαμμένη δεξιά της εισόδου του νάρθηκα της Στουντένιτσα αριστερά από τη μητέρα της Άννα. Η Ευφημία εικονίστηκε στο νάρθηκα της εκκλησίας του Πατριαρχείου του Πέτς δίπλα στον γιο του Νεμάνια και της Άννας Βουκάν.

 Τον Άγιο Σάββα η Άννα και ο Στέφανος τον απέκτησαν πολύ καιρό μετά την απόκτηση δύο γιών και των κοριτσιών. Γι’ αυτό ήταν πολύ λυπημένοι. « Ἀφοῦ ἀπέκτησαν γιούς καί θυγατέρες, ἡ εὐσεβής καί σεμνή Ἄννα, κατά θεῖο θέλημα, δέν ἀποκτοῦσε ἄλλο παιδί, ὅπως παλαιότερα ἠ Λεία τοῦ Ἰακώβ (Γεν. 30, 9-21). Αὐτό λυποῦσε πολύ καί τούς δύο, ἐπειδή ἐπιθυμοῦσαν ν’ ἀποκτήσουν ἕνα παιδί ἀκόμη. Ἀφοῦ λοιπόν σκέφθηκαν ἀπό κοινοῦ μέ φώτιση Θεοῦ, στάθηκαν σέ προσευχή καί παρακάλεσαν μέ δάκρυα: 

«Κύριε Θεέ Παντοκράτορ, Σύ πού ἄκουσες ἄλλοτε τήν προσευχή τοῦ Ἀβραάμ καί τῆς Σάρρας καί τῶν ἄλλων δικαίων, πού Σοῦ ζητοῦσαν νά τούς χαρίσης ἀπογόνους, ἄκουσε τώρα κι’ ἐμᾶς τούς ἀμαρτωλούς δούλους Σου, πού Σέ ἱκετεύουμε. Δῶσε κατά τό θέλημά Σου τό ἀγαθό καί κατά τήν θεία Σου πρόνοια, νά ἀποκτήσουμε ἕνα ἀκόμα παιδί, γιά νά γεμίση μέ τήν χάρι τῆς Ὀρθοδοξίας Σου τήν πατρίδα του, τήν ὁποία ἐμεῖς οι δοῦλοι Σου ἑνώσαμε καί στερεώσαμε, κατά τήν θεία βουλή Σου. Καί ἄν κάμης ἔλεος στούς δούλους Σου, δίνουμε κοινή ὑπόσχεσι, ὅτι μετά τήν ἀπόκτηση τοῦ παιδιοῦ, ἀπαρνού- μενοι τόν ἔγγαμο βίο, θά φυλάξουμε ὁ καθένας μας καθαρότητα ψυχῆς καί σώματος μέχρι τέλους τῆς ζωῆς μας, «ἐπιτελοῦντες ἁγιωσύνην ἐν φόβῳ» Σου.». 

Παρακάλεσαν το Θεό να τους χαρίσει και τρίτο γιό «ο οποίος θα ήταν παρηγοριά
για τις ψυχές τους, ο κληρονόμος της κυριαρχίας τους και το σκήπτρο των γηρατειών τους». Υποσχέθηκαν ότι αν τους δώσει αυτό που ζήτησαν, θα ζούσαν από δω και πέρα ως αδελφός και αδελφή, και ποτέ πια ως ανδρόγυνο. Ο Κύριος με το απέραντό του έλεος τους χάρισε αυτό που ζήτησαν. Στο βάπτισμα του έδωσαν το όνομα Ραστισλάβ, και για συντομία τον αποκαλούσαν Ράστκο. Ο Ράστκο ήταν αγαπητός στους γονείς, τους συγγενείς και τους αυλικούς. Οι ευτυχισμένοι γονείς έβλεπαν το παιδί με αγάπη και ιερό δέος, σαν να μην ήταν γεννημένο απ’ αυτούς αλλά να είχε σταλθεί από τον ουρανό. Σε όλα τα παιδιά τους δίδαξαν την ευσέβεια κυρίως με το παράδειγμά τους.
 Ο δευτερότοκος γιός της αγίας Αναστασίας Στέφανος Β΄ ο Πρωτοστεφής παντρεύτηκε την Ευδοκία Αγγελίνα Κομνηνή κόρη του αυτοκράτορα Αλεξίου Γ΄ (1195- 1203), με την οποία απέκτησε τρεις γιούς (Radoslav, Vladislav, και Predislav) και την Άννα Dandolo μητέρα του Στεφάνου Ούρος Α΄. Απ’ αυτά τα εγγόνια της Αγίας Αναστασίας και του αγίου Στεφάνου Νεμάνια τα τρία είναι άγιοι: Ο Predislav είναι ο άγιος Σάββας ΙΙ και γιορτάζει στις 28 Φεβρουαρίου, ο Vladislav και ο Uroš. Αυτός ο γάμος είχε μεγάλη σημασία γιατί απέκτησαν πολιτικές και πνευματικές σχέσεις με το Βυζάντιο. Έθεσε τέρμα στην μακρά περίοδο πολέμων των Σέρβων εναντίον του Βυζαντίου. Ο Στέφανος τιμήθηκε με το αξίωμα του σεβαστοκράτορα, και έγινε διάδοχος του σερβικού θρόνου αντί του πρωτοτόκου Βόλκου.

 Επειδή ο γιός τους Ράστκο «ἔτρεφε μέσα του μέ ζῆλο τόν πόθο τόν ἀποφασιστικό γιά ὁλόκληρη τήν ζωή του» να «ἀφήση δηλαδή καί αὐτός, ὅπως οἰ ἀναχωρηταί καί οι ἀσκηταί, τό παλάτι τοῦ πατέρα του, νά ἀποσυρθῆ στήν ἡσυχία τῆς ἐρήμου καί ὁλόκληρος νά ἀφιερωθῆ στόν Θεό.», αυτό προκάλεσε λύπη στους γονείς του. Γι’ αυτό «….ἔκλαιον ἀπαρηγόρητα καί ἔστειλαν άνθρώπους εἰς κάθε μέρος νά τόν ζητοῦν ἐπιμόνως· διότι δέν ἠδύναντο νά ὑποφέρουν τήν στέρησιν τοιούτου ὡραιοτάτου καί φρονιμωτάτου υἱοῦ, τόν ὁποῖον εἶχεν ὁ πατήρ του διά διάδοχον τῆς βασιλείας του». Ο Ράστκο όταν έμαθε αυτό έγραψε «ἐπιστολήν περί ματαιότητος κόσμου, τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος, τῆς τῶν ἁγίων μακαριότητος καί τῆς ἀτελευτήτου κολάσεως, τήν ἔστειλεν εἰς τούς γονεῖς του· καί τόσον τούς ἤλκυσε μέ τήν ἐπιστολήν του καί εἰς τόσην κατάνυξιν τούς ἔφερέ που ἀπεφἀσισαν καί οἱ δύο νά μονάσουν· καί ἡ μέν μή- τηρ αὐτοῦ, ἀπελθοῦσα εἰς γυναικεῖον μοναστήριον καί τό ἀγγελικόν σχῆμα ἐν- δυσαμένη καί θεαρέστως ἀγωνισαμένη, πρός Κύριον ἐξεδήμησεν.».

 Πράγματι, ακολουθώντας το παράδειγμα του γιού τους, ο μεν Στέφανος έγινε μοναχός στη Στου- ντένιτσα με το όνομα Συμεών (+1200 στο Άγιο Όρος) «ἐνῶ ἡ σύζυγός του Ἄννα ἐπῆρε τό σχῆμα ὡς μοναχή Ἀναστασία». Η κουρά έγινε από τον επίσκοπο της Rascia Καλλίνικο. Η συνήθεια του να γίνονται μοναχοί οι ηγεμόνες είναι μια πρακτική βυζαντινών προτύπων. Το μοναχικό όνομα- Αναστασία είναι σημειωμένο σε χειρόγραφο του κτίτορα της μονής Χιλανδαρίου. Επίσης στο Χιλανδαρινό τυπικό γι’ αυτή είχε προβλεφθεί η τέλεση ετήσιας μνήμης, με τον ίδιο τρόπο όπως και για τον Συμεών Νεμάνια. «Το τυπικό προέβλεπε επίσης την υποχρέωση της αδελφότητας να διαβάζει ακολουθίες εις μνήμην του ιδρυτή της και των απογόνων του. Μόνο οι μέρες που μνημονεύονταν ο μοναχός Συμεών (13 φεβρουαρίου) και η σύζυγός του, η μοναχή Αναστασία (21 Ιουνίου) ονομάζονταν ρητά, ενώ οι διάδοχοί τους, με τον ίδιο τρόπο που τα μέλη της αδελφότητας ήταν γραμμένα μέσα σε κατάστιχα αναμνηστικά για να τελούν ακολουθίες για την ανάπαυση των ψυχών τους τη μέρα του θανάτου τους». 
Στα χειρόγραφα του μοναχού Δομεντιανού μνημονεύεται η γυναίκα του Στέφανου Νεμάνια Άννα ( με το κοσμικό και το μοναχικό της όνομα Αναστασία ). Αυτή είναι η μοναδική γυναίκα που καλείται με το όνομά της στα χειρόγραφα αυτά

 Κτιτορικό και αφιερωματικό έργο.
Η μεγάλη τους πίστη παρακινούσε τον Στέφανοκαι την Άννα να χτίζουν ναούς και μονές.
 «Ἕνας απ’ αὐτούς ἦταν τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου στήν Τόπλιτσα, πάνω στόν ποταμό Κοσάνιτσα. Μαζί μέ τήν εὐλαβῆ σύζυγό του Ἄννα, κόρη τοῦ αὐτοκράτορα τοῦ Βυζαντίου, φρόντισαν γιά τά ἀναγκαῖα καί ἐγκατέστησαν ἐκεῖ μοναχές. Ἡ Ἄννα ἀνέλαβε τή Μονή ὑπό τήν προστασία της». Ο Konstantin Jireček να φέρει ότι ο Νεμάνια και η Άννα μαζί έκτισαν δύο μοναστήρια στην άνω περιοχή της Τοπλιτσα. 
Ο μοναχός Θεοδόσιος υπογραμίζει ότι έστειλαν στη μονή Βατοπεδίου, όπου ζούσε ο γιός τους Σάββας, πολύ χρυσό και «αργυρά και χρυσά λειτουργικά βάζα και ενδύματα στολισμένα με χρυσό». Αυτός δεν περιγράφει τα λειτουργικά βάζα με περισσότερες λεπτομέρειες, αλλά αντιθέτως, λέει, ότι οι κουρτίνες ήταν διακοσμημένες με χρυσό, δηλ. ήταν κεντημένες Το κτιτορικό τους παράδειγμα το ακολούθησαν και τα παιδιά τους. Ο Ράστκο «Παρακολουθώντας μάλιστα προσεκτικά τά θεάρεστα ἔργα τοῦ πατέρα καί τῆς μητέρας του, πού ἔκτιζαν σάν προσωπικά τους ἀφιερώματα Ἐκκλησίες καί Μοναστήρια (ὅπως ἦταν ἡ Στουντένιτσα, ὁ Ἅγ. Νικόλαος, ἡ Τόπλιτσα, ὁ Ἅγ. Γεώργιος) καί μελετώντας πνευματικά βιβλία καί βίους Ἁγίων, ἔτρεφε μέσα του μέ ζῆλο τόν πόθο τόν ἀποφασιστικό γιά ὁλόκληρη τήν ζωή του: Νά ἀφήση δηλαδή καί αὐτός, ὅπως οἰ ἀναχωρηταί καί οι ἀσκηταί, τό παλάτι τοῦ πατέρα του, νά ἀποσυρθῆ στήν ἡσυχία τῆς ἐρήμου καί ὁλόκληρος νά ἀφιερωθῆ στόν Θεό.». 
Στο Άγιο Όρος υπάρχει μια ράβδος «μετά ράμφους ἐκ ξύλου ἀσήπτου, ἥν οἱ ἐν τῇ Μονῇ ἀποδίδουσι τῇ μητρί τοῦ ἀγίου Σάββα Ἄννη, ἥτις κατόπιν μετωνομάσθη Ἀναστασία καί ἐγένετο Ἡγουμένη τῆς Μονῆς τῆς Στουδενίτσης˙ φέρει δέ ἄνωθεν ἐν δακτυλίῳ ἐπιγραφήν σλαυϊστί:’Αὐτοκρατορική Ἡγουμένη Ἄννα».

Η Άννα (Αναστασία) Νεμάνια στην τέχνη 
Η γυναικεία φιγούρα στο κλήμα των Νεμάνια στο Πέτς που εικονίζεται στη δεξιά άκρη της τοιχογραφίας στην πρώτη σειρά, είναι η γυναίκα του Νεμάνια Άννα. 
Σε μια άλλη τοιχογραφία του 1330 στον Καθεδρικό Ναό του Πατριαρχείου στο Κοσσυφοπέδιο και στα Μετόχια, που είναι το γενεαλογικό δέντρο της βασιλεύουσας δυναστείας των Nemanja, η Σερβία Αγία Αναστασία (Άννα) απεικονίζεται δίπλα από το γιο της τον Άγιο Σάββα. Στο Βελιγράδι στη Βασιλική του Αγίου Αρχαγγέλου Μιχαήλ που κτίσθηκε μεταξύ των δύο Παγκοσμίων Πολέμων, υπάρχει μια τοιχογραφία της Αγίας Αναστασίας της Sirmium με δίπλα την Αγία Αναστασία της Σερβίας. Στο νάρθηκα της μονής της μητέρας εκκλησίας όλων των σερβικών ναών της Στουντένιτσα υπάρχει τοιχογραφία με το πορτρέτο της Άννας. Γι’ αυτό το πορτραίτο ο Sima Ćirković γράφει: «Φαίνεται ότι το Πάθος και η τελευταία Κρίση (XVIαι) εξελέγησαν ακόμη το 1208/1209 για να υπογραμμίσουν τον επιτύμβιο χαρακτήρα αυτού του χώρου, διότι η σύζυγος και οι απόγονοι οι πιο μακρινοί του Νεμάνια ήταν θαμμένοι μεταξύ των ευρισκόμενων τάφων μέσα στο νάρθηκα όπου, κατά τη συνήθεια, θάβονταν πρόσωπα εξαίρετα, οι πιο ενδιαφέροντες είναι αυτοί που μπορούν να εξηγηθούν με τις τοιχογραφίες οι οποίες δεσπόζουν. Ξέθαψαν, κυρίως, το σώμα (οστά) μιας γυναίκαςκάτω από το πορτραίτο της μοναχής Αναστασίας γονατιστής μπροστά από την παρθένο στην οποία αυτή απευθύνει αυτή την προσευχή: «Ω Παρθένε άσπιλε,Παναγία, μητέρα του Θεού μας, δέξου την προσευχή της δούλης σου, της μοναχής Αναστασίας». Η μοναχή Αναστασία στέκεται γονατιστή μπροστά στην Παρθένο με το Χριστό στην αγκαλιά. Πίσω από την Αναστασία βρίσκονται αναχωρητές άγιοι. Η εικόνα είναι του έτους 1568.
 Πιστεύεται ότι η μοναχή Αναστασία ήταν η Άννα, η σύζυγός του Νεμάνια, η οποία υπό το όνομα Αναστασία ήταν αποσύρθηκε σε ένα μοναστήρι της Rascie» Σύμφωνα με τον Purković μόνασε στη μονή της Θεοτόκου στο Kursumlje Βάσει της θέσης του τάφου στην εκκλησία, του χρόνου κατασκευής, της σχέσης τοιχογραφίας και τάφου, του προβλήματος πρωταρχικού στρώματος εικονο-γραφίας και ανακαίνισης του XVI αιώνα κλπ. τα οστά του σκελετού περιγράφουν τη σύζυγο του Νεμάνια Άννα-Αναστασία. Ανθρωπολογικές έρευνες του σκελετού έδειξαν η νεκρή όταν πέθανε ήταν σε ηλικία 60 ετών. Εάν υποτεθεί ότι η μοναχή Αναστασία πέθανε το έτος 1199 και ότι ήταν 65 ετών, αυτό σημαίνει ότι γεννήθηκε γύρω στο έτος 1134. Όταν γέννησε τον Ράστκο (άγιο Σάββα) ήταν περίπου 40 ετών

ΚΟΥΤΡΟΥΜΠΕΛΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΟΙ ΑΓΙΕΣ ΤΗΣ ΣΕΡΒΙΚΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ

ΠΗΓΗ.ΠΡΟΣΚΥΗΤΗΣ

Ο Όσιος Συμεών ο Μυροβλήτης ο Χιλανδαρινός

site analysis

+13-2 1199 

Ο Στέφανος Α΄ Νεμάνια υπήρξε ισχυρός ηγεμόνας του σέρβικου έθνους, ενοποιός των σερβικών χωρών, δημιουργός ανεξάρτητου κράτους γύρω στα 1170, πρόμαχος και υπέρμαχος της Ορθοδοξίας, εξολοθρευτής των αιρέσεων και Ιδρυτής της δυναστείας των Νεμανιδών, πολλά μέλη της οποίας αξιώθηκαν αγιωνυμίας. Γεννήθηκε το 1114 στη Ζέτα, το σημερινό Μαυροβούνι.

Όταν ισχυροποίησε το κράτος του και στερέωσε την ορθόδοξη πίστη σε αυτό, παρέδωσε τη βασιλεία του και -κατά το παράδειγμα του υιού του Σάββα- έλαβε το μοναχικό σχήμα στη μονή Στουντένιτσα, παίρνοντας το όνομα Συμεών. Η σύζυγος του αποσύρθηκε και εκείνη σε γυναικείο μοναστήρι και από Άννα ονομάσθηκε Αναστασία (1196).

Η Αγία Αναστασια ,σύζυγος του Αγ.Συμεών 
του Μυροβλήτη

Μετά δύο χρόνια μοναστικής ζωής στη Στουντένιτσα έρχεται στο Άγιον Όρος προς συνάντηση του κατά σάρκα υιού του, στον οποίο και υποτάσσεται γινόμενος κατά πνεύμα υιός του. Έζησαν μαζί στη μονή Βατοπεδίου με συνεχή προσευχή και άσκηση. Έκτισαν παρεκκλήσια και ενίσχυσαν με δωρεές το μοναστήρι. Η αρετή τους έφερε πολλούς συμπατριώτες τους στον Άθωνα. Έτσι αναγκάσθηκαν ν΄ αγοράσουν τα ερείπια του Χιλανδαρίου και να κτίσουν την ωραία μονή, στην οποία ο Συμεών έζησε μόνο οκτώ μήνες, μέχρι τον θάνατό του.Αναπαύθηκε στις 13 Φεβρουαρίου 1199 με τα μάτια στραμμένα προς την εικόνα της Θεοτόκου και του Σωτήρος, που σώζεται μέχρι σήμερα στο Χιλανδάρι. Τα τελευταία λόγια του ήταν: «Πάσα πνοή αινεσάτω τον Κύριον»

 Κατά το έτος 1208, ο όσιος Σάββας αποφασίζει να προβεί στην ανακομιδή των ιερών λειψάνων του πατέρα του και τη μετακομιδή αυτών στην πατρίδα του. Την ημέρα της ανακομιδής εκχύθηκε από τα ιερά λείψανα άφθονο και ευώδες μύρο, συνέχισε δε να ρέει και για λίγες ακόμη ημέρες μετά την ανακομιδή, από τον κενό πλέον τάφο. Ήταν και αυτό τρανό δείγμα της αγιότητας του Οσίου Συμεών, ο οποίος έκτοτε επονομάζεται «Μυροβλήτης». Ο Άγιος Σάββας εναπέθεσε τα ιερά λείψανα στη μονή της μετανοίας του πατρός του, τη μονή Στουντένιτσα, όπου και φυλάσσονται μέχρι σήμερα.

Ο τάφος του Αγ.Συμεών στην Μονή Στουντενιτσα
 μετά την μεταφορά από την Μονή Χιλανδαρίου

Σώζονται τρεις βιογραφίες του αγίου Συμεών. Την πρώτη έγραψε ο υιός του άγιος Σάββας περί το 1208, τη δεύτερη ο άλλος υιός του Στέφανος Β' ο Πρωτοστεφής περί το 1216 και την τρίτη ο Χιλανδαρινός μοναχός Δομεντιανός περί το 1242. Ακολουθίες προς τιμήν του έγραψε ο άγιος Σάββας και ο μοναχός Θεοδόσιος. Από τους συγχρόνους λαμπρή βιογραφία έγραψε ο άγιος Νικόλαος Αχρίδος και ο άρχιμ. Ιουστίνος Πόποβιτς.

Τοιχογραφίες, πολλές φορητές εικόνες και χαλκογραφίες του οσίου σώζονται στο Χιλανδάρι, στις άλλες αγιορείτικες μονές και σε όλες σχεδόν τις σερβικές. Νεώτερη ακολουθία συνέθεσε ο μοναχός Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης.

Ο τάφος του Οσίου Συμεών του Μυροβλήτου, φέρει σήμερα αργυρό επικάλυμμα με ανάγλυφες παραστάσεις. 

Το θαυματουργό κλήμα στον τάφο
 του Αγ.Συμεών του μυροβλήτου 
στην Μονή Χιλανδαρίου

Από τον τάφο, ματά την ανακομιδή των ιερών λειψάνων, φύτρωσε μόνο του με θαυματουργικό τρόπο, άνευ σποράς, ένα κλήμα για παρηγοριά των Πατέρων της Μονής. Τα σταφύλια του κλήματος αυτού θεραπεύουν θαυματουργικά την στείρωση των ατέκνων γυναικών.
πηγή 

H μακαρία Ευφημία.Μία σύγχρονη ηρωίδα από την Σερβία

site analysis

H Αγία Αναστασία της Σερβίας,μητέρα του Αγίου Σάββα(22 Ιουνίου/5 Ιουλίου)

site analysis

 

Ήταν σύζυγος του ιδρυτή της σερβικής δυναστείας των Νεμανιδών, του Αγίου Στεφάνου Νεμάνια. Αυτή η δυναστεία βασίλεψε στη Σερβία διακόσια χρόνια. Ο Στέφανος και η Άννα παντρεύτηκαν το 1191. Γνωρίζουμε ότι ο Στέφανος δεν προσήλθε σε δεύτερο γάμο. Το όνομά της αναφέρεται στα χρονικά του Γεωργίου Βράνκοβιτς «єзика кралја имєнєм зовомоју анноју». Τα στοιχεία γι’ αυτήν είναι λίγο πενιχρά, αλλά και αυτά μπορούν εν μέρει να συμπληρωθούν.

 Η Αγία Αναστασία ή Αναστασία Velika (Μεγάλη) ή Αναστασία Srpska (Σερβίδα), βαπτισμένη με το όνομα Άννα,προέρχεται από αυτοκρατορική βυζαντινή οικογένεια.

Ο πατήρ Ιουστίνος Πόποβιτς λέει ότι ήταν κόρη του Ρωμανού του Δ΄ του Διογένη.Ο πατέρας του Ρωμανού, ο στρατηγός Κωνσταντίνος Διογένης είχε οριστεί από τον βυζαντινό αυτοκράτορα Βασίλειο διοικητής των γειτονικών περιοχών του Σάβου, στο Βελιγράδι. Το Tronoški rodoslov (χρονικό του Tronoš) και το Opšti list γράφουν κα- τά τα Χρονικά Βράνκοβιτς ότι η Άννα ήταν κόρη Φράγκου βασιλιά. Την εικασία αυτή του βενεδικτίνου μοναχού Orbin αντικρούει ο predrag Puzović λέγοντας ότι δεν βασίζεται σε ιστορικές πηγές. Πιθανό ο Orbin αντικατέστησε τον Νεμάνια με τον αδελφό του Miroslav, ο οποίος παντρεύτηκε την αδελφή του βάνου Kulin. Μνημονεύεται και η σερβική της καταγωγή.

 Είναι περίεργο ότι οι δύο γιοί της Στέφανος και Σάββας που έγραψαν το Βίο του πατέρα τους Στεφάνου Νεμάνια, μόλις αναφέρουν τη μητέρα τους. Από την ένωση του Στεφάνου Νεμάνια και της Άννας γεννήθηκαν τρία αγ ρια (ο Βουκάν (1209), ο Στέφανος ο Πρωτοστεφής (24 Σεπτ. 1227), ο Ράστκο (117468-Trnovo 12 Ιαν. 1235) και δύο κορίτσια η Ευφημία (1216/25 πρώτη σύζυγος του γιού του Μανουήλ Δούκα Κομνηνού Ιωάννη, Βασιλεύοντος στη Θεσσαλονίκη (1230-37) και μια άγνωστη. Η σειρά των παιδιών της δεν μας είναι γνωστή.

 Γνωρίζουμε μόνο ότι ο Βουκάν είναι ο μεγαλύτερος και ο Ράστκο ο μικρότερος (γενν. 1174). Ο Purković γράφει ότι πρέπει να είχαν τρεις κόρες: την Vuka, την Deva (σύμφωνα με το Tronoški rodoslov) και την Ευφημία. Η Deva είναι θαμμένη δεξιά της εισόδου του νάρθηκα της Στουντένιτσα αριστερά από τη μητέρα της Άννα. Η Ευφημία εικονίστηκε στο νάρθηκα της εκκλησίας του Πατριαρχείου του Πέτς δίπλα στον γιο του Νεμάνια και της Άννας ΒουκάνΤον Άγιο Σάββα η Άννα και ο Στέφανος τον απέκτησαν πολύ καιρό μετά την απόκτηση δύο γιών και των κοριτσιών. Γι’ αυτό ήταν πολύ λυπημένοι. « Ἀφοῦ ἀπέκτησαν γιούς καί θυγατέρες, ἡ εὐσεβής καί σεμνή Ἄννα, κατά θεῖο θέλημα, δέν ἀποκτοῦσε ἄλλο παιδί, ὅπως παλαιότερα ἠ Λεία τοῦ Ἰακώβ (Γεν. 30, 9-21). Αὐτό λυποῦσε πολύ καί τούς δύο, ἐπειδή ἐπιθυμοῦσαν ν’ ἀποκτήσουν ἕνα παιδί ἀκόμη. Ἀφοῦ λοιπόν σκέφθηκαν ἀπό κοινοῦ μέ φώτιση Θεοῦ, στάθηκαν σέ προσευχή καί παρακάλεσαν μέ δάκρυα: «Κύριε Θεέ Παντοκράτορ, Σύ πού ἄκουσες ἄλλοτε τήν προσευχή τοῦ Ἀβραάμ καί τῆς Σάρρας καί τῶν ἄλλων δι- καίων, πού Σοῦ ζητοῦσαν νά τούς χαρίσης ἀπογόνους, ἄκουσε τώρα κι’ ἐμᾶς τούς ἀμαρτωλούς δούλους Σου, πού Σέ ἱκετεύουμε. Δῶσε κατά τό θέλημά Σου τό ἀγαθό καί κατά τήν θεία Σου πρόνοια, νά ἀποκτήσουμε ἕνα ἀκόμα παιδί, γιά νά γεμίση μέ τήν χάρι τῆς Ὀρθοδοξίας Σου τήν πατρίδα του, τήν ὁποία ἐμεῖς οι δοῦλοι Σου ἑνώσαμε καί στερεώσαμε, κατά τήν θεία βουλή Σου. Καί ἄν κάμης ἔλεος στούς δούλους Σου, δίνουμε κοινή ὑπόσχεσι, ὅτι μετά τήν ἀπόκτηση τοῦ παιδιοῦ, ἀπαρνού- μενοι τόν ἔγγαμο βίο, θά φυλάξουμε ὁ καθένας μας καθαρότητα ψυχῆς καί σώματος μέχρι τέλους τῆς ζωῆς μας, «ἐπιτελοῦντες ἁγιωσύνην ἐν φόβῳ» Σου.». 

Παρακάλεσαν το Θεό να τους χαρίσει και τρίτο γιό «ο οποίος θα ήταν παρηγοριά 

για τις ψυχές τους, ο κληρονόμος της κυριαρχίας τους και το σκήπτρο των γηρατειών τους». Υποσχέθηκαν ότι αν τους δώσει αυτό που ζήτησαν, θα ζούσαν από δω και πέρα ως αδελφός και αδελφή, και ποτέ πια ως ανδρόγυνο. Ο Κύριος με το απέραντό του έλεος τους χάρισε αυτό που ζήτησαν. Στο βάπτισμα του έδωσαν το όνομα Ραστισλάβ, και για συντομία τον αποκαλούσαν Ράστκο. Ο Ράστκο ήταν αγαπητός στους γονείς, τους συγγενείς και τους αυλικούς. Οι ευτυχισμένοι γονείς έβλεπαν το παιδί με αγάπη και ιερό δέος, σαν να μην ήταν γεννημένο απ’ αυτούς αλλά να είχε σταλθεί από τον ουρανό. Σε όλα τα παιδιά τους δίδαξαν την ευσέβεια κυρίως με το παράδειγμά τους.

 Ο δευτερότοκος γιός της αγίας Αναστασίας Στέφανος Β΄ ο Πρωτοστεφής παντρεύτηκε την Ευδοκία Αγγελίνα Κομνηνή κόρη του αυτοκράτορα Αλεξίου Γ΄ (1195- 1203), με την οποία απέκτησε τρεις γιούς (Radoslav, Vladislav, και Predislav) και την Άννα Dandolo μητέρα του Στεφάνου Ούρος Α΄. Απ’ αυτά τα εγγόνια της Αγίας Αναστασίας και του αγίου Στεφάνου Νεμάνια τα τρία είναι άγιοι: Ο Predislav είναι ο άγιος Σάββας ΙΙ και γιορτάζει στις 28 Φεβρουαρίου, ο Vladislav και ο Uroš. Αυτός ο γάμος είχε μεγάλη σημασία γιατί απέκτησαν πολιτικές και πνευματικές σχέσεις με το Βυζάντιο. Έθεσε τέρμα στην μακρά περίοδο πολέμων των Σέρβων εναντίον του Βυζαντίου. Ο Στέφανος τιμήθηκε με το αξίωμα του σεβαστοκράτορα, και έγινε διάδοχος του σερβικού θρόνου αντί του πρωτοτόκου Βόλκου.

 Επειδή ο γιός τους Ράστκο «ἔτρεφε μέσα του μέ ζῆλο τόν πόθο τόν ἀποφασιστικό γιά ὁλόκληρη τήν ζωή του» να «ἀφήση δηλαδή καί αὐτός, ὅπως οἰ ἀναχωρηταί καί οι ἀσκηταί, τό παλάτι τοῦ πατέρα του, νά ἀποσυρθῆ στήν ἡσυχία τῆς ἐρήμου καί ὁλόκληρος νά ἀφιερωθῆ στόν Θεό.», αυτό προκάλεσε λύπη στους γονείς του. Γι’ αυτό «….ἔκλαιον ἀπαρηγόρητα καί ἔστειλαν άνθρώπους εἰς κάθε μέρος νά τόν ζητοῦν ἐπιμόνως· διότι δέν ἠδύναντο νά ὑποφέρουν τήν στέρησιν τοιούτου ὡραιοτάτου καί φρονιμωτάτου υἱοῦ, τόν ὁποῖον εἶχεν ὁ πατήρ του διά διάδοχον τῆς βασιλείας του». Ο Ράστκο όταν έμαθε αυτό έγραψε «ἐπιστολήν περί ματαιότητος κόσμου, τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος, τῆς τῶν ἁγίων μακαριότητος καί τῆς ἀτελευτήτου κολάσεως, τήν ἔστειλεν εἰς τούς γονεῖς του· καί τόσον τούς ἤλκυσε μέ τήν ἐπιστολήν του καί εἰς τόσην κατάνυξιν τούς ἔφερέ που ἀπεφἀσισαν καί οἱ δύο νά μονάσουν· καί ἡ μέν μή- τηρ αὐτοῦ, ἀπελθοῦσα εἰς γυναικεῖον μοναστήριον καί τό ἀγγελικόν σχῆμα ἐν- δυσαμένη καί θεαρέστως ἀγωνισαμένη, πρός Κύριον ἐξεδήμησεν.».

 Πράγματι, ακολουθώντας το παράδειγμα του γιού τους, ο μεν Στέφανος έγινε μοναχός στη Στου- ντένιτσα με το όνομα Συμεών (+1200 στο Άγιο Όρος) «ἐνῶ ἡ σύζυγός του Ἄννα ἐπῆρε τό σχῆμα ὡς μοναχή Ἀναστασία». Η κουρά έγινε από τον επίσκοπο της Rascia Καλλίνικο. Η συνήθεια του να γίνονται μοναχοί οι ηγεμόνες είναι μια πρακτική βυζαντινών προτύπων. Το μοναχικό όνομα- Αναστασία είναι σημειωμένο σε χειρόγραφο του κτίτορα της μονής Χιλανδαρίου. Επίσης στο Χιλανδαρινό τυπικό γι’ αυτή είχε προβλεφθεί η τέλεση ετήσιας μνήμης, με τον ίδιο τρόπο όπως και για τον Συμεών Νεμάνια. «Το τυπικό προέβλεπε επίσης την υποχρέωση της αδελφότητας να διαβάζει ακολουθίες εις μνήμην του ιδρυτή της και των απογόνων του. Μόνο οι μέρες που μνημονεύονταν ο μοναχός Συμεών (13 φεβρουαρίου) και η σύζυγός του, η μοναχή Αναστασία (21 Ιουνίου) ονομάζονταν ρητά, ενώ οι διάδοχοί τους, με τον ίδιο τρόπο που τα μέλη της αδελφότητας ήταν γραμμένα μέσα σε κατάστιχα αναμνηστικά για να τελούν ακολουθίες για την ανάπαυση των ψυχών τους τη μέρα του θανάτου τους». 

Στα χειρόγραφα του μοναχού Δομεντιανού μνημονεύεται η γυναίκα του Στέφανου Νεμάνια Άννα ( με το κοσμικό και το μοναχικό της όνομα Αναστασία ). Αυτή είναι η μοναδική γυναίκα που καλείται με το όνομά της στα χειρόγραφα αυτά

 Κτιτορικό και αφιερωματικό έργο.

Η μεγάλη τους πίστη παρακινούσε τον Στέφανοκαι την Άννα να χτίζουν ναούς και μονές.

 «Ἕνας απ’ αὐτούς ἦταν τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου στήν Τόπλιτσα, πάνω στόν ποταμό Κοσάνιτσα. Μαζί μέ τήν εὐλαβῆ σύζυγό του Ἄννα, κόρη τοῦ αὐτοκράτορα τοῦ Βυζαντίου, φρόντισαν γιά τά ἀναγκαῖα καί ἐγκατέστησαν ἐκεῖ μοναχές. Ἡ Ἄννα ἀνέλαβε τή Μονή ὑπό τήν προστασία της». Ο Konstantin Jireček να φέρει ότι ο Νεμάνια και η Άννα μαζί έκτισαν δύο μοναστήρια στην άνω περιοχή της Τοπλιτσα. 

Ο μοναχός Θεοδόσιος υπογραμίζει ότι έστειλαν στη μονή Βατοπεδίου, όπου ζούσε ο γιός τους Σάββας, πολύ χρυσό και «αργυρά και χρυσά λειτουργικά βάζα και ενδύματα στολισμένα με χρυσό». Αυτός δεν περιγράφει τα λειτουργικά βάζα με περισσότερες λεπτομέρειες, αλλά αντιθέτως, λέει, ότι οι κουρτίνες ήταν διακοσμημένες με χρυσό, δηλ. ήταν κεντημένες Το κτιτορικό τους παράδειγμα το ακολούθησαν και τα παιδιά τους. Ο Ράστκο «Παρακολουθώντας μάλιστα προσεκτικά τά θεάρεστα ἔργα τοῦ πατέρα καί τῆς μητέρας του, πού ἔκτιζαν σάν προσωπικά τους ἀφιερώματα Ἐκκλησίες καί Μοναστήρια (ὅπως ἦταν ἡ Στουντένιτσα, ὁ Ἅγ. Νικόλαος, ἡ Τόπλιτσα, ὁ Ἅγ. Γεώργιος) καί μελετώντας πνευματικά βιβλία καί βίους Ἁγίων, ἔτρεφε μέσα του μέ ζῆλο τόν πόθο τόν ἀποφασιστικό γιά ὁλόκληρη τήν ζωή του: Νά ἀφήση δηλαδή καί αὐτός, ὅπως οἰ ἀναχωρηταί καί οι ἀσκηταί, τό παλάτι τοῦ πατέρα του, νά ἀποσυρθῆ στήν ἡσυχία τῆς ἐρήμου καί ὁλόκληρος νά ἀφιερωθῆ στόν Θεό.». 

Στο Άγιο Όρος υπάρχει μια ράβδος «μετά ράμφους ἐκ ξύλου ἀσήπτου, ἥν οἱ ἐν τῇ Μονῇ ἀποδίδουσι τῇ μητρί τοῦ ἀγίου Σάββα Ἄννη, ἥτις κατόπιν μετωνομάσθη Ἀναστασία καί ἐγένετο Ἡγουμένη τῆς Μονῆς τῆς Στουδενίτσης˙ φέρει δέ ἄνωθεν ἐν δακτυλίῳ ἐπιγραφήν σλαυϊστί:’Αὐτοκρατορική Ἡγουμένη Ἄννα».

Η Άννα (Αναστασία) Νεμάνια στην τέχνη 

Η γυναικεία φιγούρα στο κλήμα των Νεμάνια στο Πέτς που εικονίζεται στη δεξιά άκρη της τοιχογραφίας στην πρώτη σειρά, είναι η γυναίκα του Νεμάνια Άννα. 

Σε μια άλλη τοιχογραφία του 1330 στον Καθεδρικό Ναό του Πατριαρχείου στο Κοσσυφοπέδιο και στα Μετόχια, που είναι το γενεαλογικό δέντρο της βασιλεύουσας δυναστείας των Nemanja, η Σερβία Αγία Αναστασία (Άννα) απεικονίζεται δίπλα από το γιο της τον Άγιο Σάββα. Στο Βελιγράδι στη Βασιλική του Αγίου Αρχαγγέλου Μιχαήλ που κτίσθηκε μεταξύ των δύο Παγκοσμίων Πολέμων, υπάρχει μια τοιχογραφία της Αγίας Αναστασίας της Sirmium με δίπλα την Αγία Αναστασία της Σερβίας. Στο νάρθηκα της μονής της μητέρας εκκλησίας όλων των σερβικών ναών της Στουντένιτσα υπάρχει τοιχογραφία με το πορτρέτο της Άννας. Γι’ αυτό το πορτραίτο ο Sima Ćirković γράφει: «Φαίνεται ότι το Πάθος και η τελευταία Κρίση (XVIαι) εξελέγησαν ακόμη το 1208/1209 για να υπογραμμίσουν τον επιτύμβιο χαρακτήρα αυτού του χώρου, διότι η σύζυγος και οι απόγονοι οι πιο μακρινοί του Νεμάνια ήταν θαμμένοι μεταξύ των ευρισκόμενων τάφων μέσα στο νάρθηκα όπου, κατά τη συνήθεια, θάβονταν πρόσωπα εξαίρετα, οι πιο ενδιαφέροντες είναι αυτοί που μπορούν να εξηγηθούν με τις τοιχογραφίες οι οποίες δεσπόζουν. Ξέθαψαν, κυρίως, το σώμα (οστά) μιας γυναίκαςκάτω από το πορτραίτο της μοναχής Αναστασίας γονατιστής μπροστά από την παρθένο στην οποία αυτή απευθύνει αυτή την προσευχή: «Ω Παρθένε άσπιλε,Παναγία, μητέρα του Θεού μας, δέξου την προσευχή της δούλης σου, της μοναχής Αναστασίας». Η μοναχή Αναστασία στέκεται γονατιστή μπροστά στην Παρθένο με το Χριστό στην αγκαλιά. Πίσω από την Αναστασία βρίσκονται αναχωρητές άγιοι. Η εικόνα είναι του έτους 1568.

 Πιστεύεται ότι η μοναχή Αναστασία ήταν η Άννα, η σύζυγός του Νεμάνια, η οποία υπό το όνομα Αναστασία ήταν αποσύρθηκε σε ένα μοναστήρι της Rascie» Σύμφωνα με τον Purković μόνασε στη μονή της Θεοτόκου στο Kursumlje Βάσει της θέσης του τάφου στην εκκλησία, του χρόνου κατασκευής, της σχέσης τοιχογραφίας και τάφου, του προβλήματος πρωταρχικού στρώματος εικονο-γραφίας και ανακαίνισης του XVI αιώνα κλπ. τα οστά του σκελετού περιγράφουν τη σύζυγο του Νεμάνια Άννα-Αναστασία. Ανθρωπολογικές έρευνες του σκελετού έδειξαν η νεκρή όταν πέθανε ήταν σε ηλικία 60 ετών. Εάν υποτεθεί ότι η μοναχή Αναστασία πέθανε το έτος 1199 και ότι ήταν 65 ετών, αυτό σημαίνει ότι γεννήθηκε γύρω στο έτος 1134. Όταν γέννησε τον Ράστκο (άγιο Σάββα) ήταν περίπου 40 ετών

ΚΟΥΤΡΟΥΜΠΕΛΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΟΙ ΑΓΙΕΣ ΤΗΣ ΣΕΡΒΙΚΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ-ΙΣΤΟΛΟΓΙΟ ΠΡΟΣΚΥΝΗΤΗΣ

ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΙ Η ΚΟΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΜΑΚΑΡΙΑΣ ΕΥΦΗΜΙΑΣ ΤΗΣ ΣΕΡΒΙΑΣ ΜΙΑΣ ΗΓΟΥΜΕΝΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ (+1896-1958)

site analysis

AΠΟ ΤΟ ΒΙΟ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΟΣΧΗΜΗΣ ΗΓΟΥΜΕΝΗΣ ΕΥΦΗΜΙΑΣ ΠΡΟΕΣΤΩΣΑΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΡΑΒΑΝΙΤΣΑ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΣΕΡΒΙΑ.

ΟΤΑΝ ΕΦΘΑΣΕ Ο ΚΑΙΡΟΣ νά αναχωρήσει στον Κύριο, ή Μητέρα μας αρρώστησε σοβαρά με διαβήτη. 'Ολόκληρη σχεδόν τήν ζωή της ύπέφερε άπό κάποιο είδος άρρώστειας: δυσεντερία· ρευματικό πυρετό, πού κατέστρεψε τήν καρδιά της· καί τελικά διαβήτη, άπό τον όποιο καί πέθανε.

Σέ όλες της τίς άρρώστειες δεν θέλησε ποτέ νά πάει σε γιατρό ή νά χρησιμοποιήσει φάρμακα. "Οταν ακούσε, όμως, ότι οί άλλοι τήν σχολιάζουν γιά αύτό, καί μέ την επιμονή των άδελφών ότι δέν πρέπει νά είναι πείσμων σε αύτό τό θέμα, συμφώνησε νά πάρει φάρμακα. Πολλές φορές, όταν οί άδελφές τήν προέτρεπαν νά πάρει φάρμακα γιά τήν καρδιά, απαντούσε μέ τούς λόγους τού Ψαλμωδού:

“ ’Ω, αδελφή, δέν γνωρίζεις ότι ό Θεός είναι τό φρούριο της καρδιάς μας”; Ή αρρώστια της ήταν μακρόχρονη και δύσκολή, άλλά ό θάνατός της εύκολος.

Οταν ή αρρώστια τής Μητέρας άρχισε να επιδεινώνεται, ή Μητέρα Γαβριέλα ενδιαφέρθηκε γιά τό πώς θα μπορούσε νά ελαφρύνει τίς δυσκολίες της, τουλάχιστον λιγάκι. Μέσα σέ όλες τις τά προβλήματα ζητούσε την συμβουλή τής Μητέρας καί φρόντιζε αύστηρά νά μην άλλάζουν οί κανόνες καί ή διαθήκη τής Μητέρας. Ή Μητέρα οικοδομούσε καί ενθάρρυνε τήν ψυχή της καί έλεγε στίς αδελφές: “Αδελφές, πρέπει νά είστε πολύ ευγνώμονες στον Θεό διότι έδωσε τήν συγκατάθεσή Του ώστε μία άπό σάς νά μέ αντικαταστήσει. Νά ακούτε καλά τήν Μητέρα

Γαβριέλα καί νά μήν επιτρέπετε νά βαραίνει ή ψυχή της, διότι, αν τό κάνετε αύτό, δέν θά είναι καλό ούτε γιά έσάς”.

"Ολες κατανοήσαμε τά λόγια τής Μητέρας, διότι όλες

άγαπούσαμε τήν Μητέρα Γαβριέλα μέ μία καρδιά έτσι και άλλιώς, όχι μόνο γιά τήν αίσθηση τού καθήκοντος πού είχε καί τήν εύφυΐα της, άλλά καί γιά τήν δική της έπίσης άξια.

Πολλές φορές ή Μητέρα προσπάθησε νά μάς πει γιά το προαίσθημα τού έπικείμενου θανάτου της, άλλά, άπό τήν μεγάλη της αγάπη γιά εμάς, ήταν ανίκανη νά κάνει τόν εαυτό της νά μιλήσει γιά αύτό, καί άμέσως περνούσε σέ άλλο θέμα. Κατά τήν τελευταία της επίσκεψη στήν Μονή τής Αγ. Παρασκευής, τήν ήμερα τής φθινοπωρινής της πανήγυρης τό 1957, φεύγοντας είπε στίς άδελφές: “Αδελφές, έφθασε ό

καιρός πού θά άποχαιρετήσουμε ή μία τήν άλλη σέ αυτήν τήν ζωή”. Οί άδελφές έμειναν κατάπληκτες καί ρώτησαν:

“Μητέρα, γιατί τό λέτε αυτό”; Αλλά εκείνη προσποιήθηκε ότι δέν άκουσε καί αμέσως άρχισε νά μιλά γιά κάτι άλλο.

Αμέσως μετά τήν επιστροφή της άπό τήν Αγ. Παρασκευή άρρώστησε σοβαρά. Πληγές έμφανίσθηκαν σε όλο της τό σώμα, άλλά ιδιαίτερα στά πόδια της, τά όποια έγιναν μία τεράστια πληγή άπό τά γόνατά της μέχρι τά μικρά δάχτυλα των ποδιών. Υπήρχαν απερίγραπτοι πόνοι, αλλά εκείνη προσποιόταν τήν δυνατή, λές καί υπέφερε κάποιος άλλος καί όχι ή ίδια. Τά δάχτυλα των ποδιών της είχαν γίνει απλά προεξοχές πάνω στό δέρμα της. Δέν υπήρχε καμιά ελπίδα Ανάρρωσης.

Οί Αδελφές κατέβαλαν κάθε δυνατή προσπάθεια γιά νά τήν βοηθήσουν καί νά Ανακουφίσουν τά μαρτύριά της, άλλά χωρίς ωφέλεια. Τό δέρμα ξεφλουδιζόταν σέ στρώματα καί τό αίμα καί τό πύον έρρεαν σχεδόν ακατάσχετα. Έπί έξι μήνες ή Μητέρα μας δέν ξάπλωσε καθόλου σέ κρεβάτι, άλλά περνούσε μέρα καί νύχτα καθισμένη σέ καρέκλα.

Κανένας φυσιολογικός άνθρωπος δέν θά μπορούσε να ύποφέρει τέτοια μαρτύρια χρειαζόταν ή ιδιαίτερη βοήθεια άπό τόν Κύριο. Τής ζητήσαμε νά προσευχηθεί στόν Θεό να τήν θεραπεύσει, όπως τό είχε κάνει πολλές φορές προηγουμένως. Σέ αύτό εκείνη Απάντησε: “Αδελφές, μπορείτε νά προσεύχεσθε, καί πρέπει. Γιά σάς δέν είναι Απρεπές, άλλά έγώ δέν τολμώ”. Μπορούσαμε ξεκάθαρα να διακρίνουμε ότι τής είχε αποκαλυφθεί ότι σύντομα θα πεθάνει, άλλά εκείνη δέν ήθελε νά μιλήσει γιά αύτό.

Πολλοί έμειναν έκπληκτοι πού ό Κύριος έστειλε στήν Μητέρα Εύφημία τέτοια σοβαρή πάθηση, τήν στιγμή πού εύαρέστησε τόσο πολύ σέ Αύτόν. Πρέπει νά θυμάται κανείς τόν δίκαιο Ιώβ, ό όποιος ήταν εύλαβής καί είχε τόν φόβο τού Θεού. 'Ο Κύριος όμως επέστρεφε στόν εχθρό νά μεταβάλει ολόκληρο τό σώμα του σέ μία πληγή, έτσι ώστε νά κάθεται πάνω σέ έναν σωρό κοπριάς καί νά ξύνει τό πύον άπό τίς πληγές του μέ ένα κεραμίδι. Καί έτσι ό Κύριος επέστρεφε ώστε τά πόδια της, μέ τά όποια είχε περπατήσει τόσα πολλά χρόνια καί τά όποια είχαν μουδιάσει καθώς κήρυττε τόν λόγο του Θεού, καί τά όποια είχαν σταθεί τόσο πολύ στίς Ιερές Ακολουθίες καί στήν προσευχή, τώρα Να καλύπτονται μέ πληγές. Άλλά ή φροντίδα της γιά τήν ψυχή της καί γιά τίς ψυχές των αδελφών της τά ξεπερνούσε όλα αυτά.

Τό κελί της βρισκόταν δίπλα στό παρεκκλήσιο, καί το μόνο πού έπρεπε νά κάνει ήταν νά ανοίγει ένα παραθυράκι, μέσα άπό τό όποιο άκουγε τίς Ιερές Ακολουθίες. Όταν τελείτο ή Θεία Λειτουργία, σηκωνόταν όρθια καί στεκόταν ή γονάτιζε όση ώρα διαρκούσε. Καί όταν έκανε κήρυγμα στις αδελφές, ήταν τόσο ειρηνική καί εμψυχωμένη στό πνεύμα, ώστε εκείνος πού δέν είχε δει τίς πληγές της δέν θά πίστευε ότι τίς έχει.

Σέ κάποια περίσταση, ένώ μιλούσε κάνοντας κάποια ομιλία, είπε τυχαία ότι τέτοιες πληγές δέν θά μπορούσε να τίς άντέξει κανείς στήν φυσιολογική πορεία τής φύσης, έφ’ όσον τά πόδια της θερμαίνονταν σάν άπό τήν θέρμη τής κόλασης, καί τίποτε δέν μπορούσε νά τά δροσίσει· και έπειτα κρύωναν σάν άπό τήν παγωνιά τού Ταρτάρου και τίποτε δέν μπορούσε νά τά θερμάνει. Οταν τελείωσε την ομιλία της, οί έπίδεσμοι των ποδιών της είχαν γεμίσει εντελώς μέ ματωμένο πύον. Άλλά γνωρίζουμε ότι ον άγαπα Κύριος παιδεύει, μασηγοϊ δε πάντα υιόν όν παραδέχεται (Έβρ. 12:6), καί μάς έγινε επομένως ξεκάθαρο ότι ό Κύριος της έστειλε μία τέτοια σοβαρή άσθένεια ώστε νά τής δοθεί μεγαλύτερη δόξα στόν Ούρανό. "Οταν τής προσφέραμε κάποιο φάρμακο, γελώντας έλεγε: “Ω, άδελφή, άδελφή, ό Κύριος είναι τό οχύρωμα γύρω άπό τήν καρδιά μου καί ή μερίδα μου διά παντός”. Καί πράγματι, ατό βαθμό της μεγάλης της πίστης, σίγουρα έπαιρνε ύπερφυσική βοήθεια.

Πλησίαζε ή Νηστεία των Αποστόλων, ή όποια εκείνη τήν χρονιά κράτησε έξι έβδομάδες. 'Η νηστεία ήταν δύσκολη γιά έκείνη, καθώς ήταν μιά άρρωστη γυναίκα.

Όταν οί αδελφές τήν ρωτούσαν: “Μητέρα, τί μπορείτε να φάτε”; Έκείνη απαντούσε: “Μήν τό σκέφτεστε τώρα, θα δούμε αύριο". Δέν ήθελε νά πιει γάλα τόν καιρό της νηστείας, καί έλεγε: “ "Οταν έρθει ή ήμέρα τής γιορτής των Αγ. Αποστόλων”. Αλλά όταν έφθασε ή ήμέρα έκείνη, δέν ήθελε πιά νά φάει τίποτε. Καί έτσι γιά τρεις ακόμη έβδομάδες έζησε άσκητικά, τρώγοντας μόνο μία μικρή κούπα μέ σούπα ή γάλα τήν ήμέρα, ή τίποτε. Μέσα στά βαριά της μαρτύρια άγωνιζόταν κάπως νά πάει στήν εκκλησία, καί ορισμένες φορές νά επισκεφτεί την τράπεζα καί νά κάνει μία ομιλία στίς άδελφές. Τήν

Παραμονή των Χριστουγέννων, πού κατά τό έθιμο στρώνεται άχυρο σέ διάφορα δωμάτια, ή Μητέρα έκανε τήν περιοδεία της μέ τά πόδια τυλιγμένα στούς επιδέσμους, μαζί μέ όλες τίς άδελφές της. Γνώριζε ότι ήταν ή τελευταία φορά καί έπιθυμούσε γιά μία άκόμη φορά νά κάνει τήν περιοδεία της μέ τά πόδια της. Οί πληγές της έτρεχαν, άλλά εκείνη έψαλλε, καί στό τέλος είπε: “ Ας γίνεται έτσι άκόμη καί όταν

δέν θά βρίσκομαι άνάμεσά σας”. Στό μοναστήρι μας ύπήρχε τό έθιμο να συγκεντρωνόμαστε όλες μέ τήν Μητέρα στήν τράπεζα μετά τό μεσημεριανό γεύμα γιά νά ψάλουμε. Καθώς κάναμε το Ίδιο τά Χριστούγεννα, ή Μητέρα ήρθε σέ εμάς καί εμείς, βλέποντας τό μαρτύριό της, άρχίσαμε νά κλαίμε.

Αλλά εκείνη, μέ χαρούμενο πρόσωπο μάς είπε: Σήμερα είναι σήμερα χαράς καί όχι θρήνου. Όποιος κλαίει σήμερα δεν έχει μερίδιο μαζί μου. Γι’ αύτό ελάτε νά ψάλουμε όλες μαζί καί νά δοξολογήσουμε τό νεογέννητο Θείο Παιδί”.

'Η Μητέρα πίστευε άκράδαντα ότι έπειτα από όλα τα μαρτύρια καί τίς δυσκολίες της, θά περνούσε από τον θάνατο στήν ζωή. Δέν έλεγε λοιπόν ποτέ ότι θά πεθάνει, ούτε άνέφερε τήν λέξη “θάνατος”. Παρατηρώντας το αυτό ή Μητέρα Γαβριέλα, ή διάδοχός της, κάποια μέρα (τήν 5η Φεβρουάριου 1958), ζήτησε από τήν Μητέρα Εύφημία να τής πει τίς σκέψεις της όσον αφορά τίς αδελφές πού βρίσκονταν κάτω από διάφορες μετάνοιες, στήν περίπτωση τού θανάτου της, καί έπίσης όσον αφορά εκείνες πού είχαν φύγει από τό μοναστήρι χωρίς τήν άγια της εύλογία. Και εκείνη άπάντησε: “Ελπίζω στόν Κύριο ότι θά έχω χρόνο να ζητήσω τήν συγχώρεση από όλους καί ή ίδια έχω αποφασίσει νά πω στίς αδελφές, άν ξαφνικά μέ βρει ό θάνατος, απαλλάσσονται όλες από τίς μετάνοιες όταν εγώ δεν θά βρίσκομαι πιά μαζί τους. Αλλά όσες έχουν μετάνοιες για κάποιο χρονικό διάστημα πού δέν έχει λήξει άκόμη, θα πρέπει νά περιοριστούν από τήν συνείδησή τους να ολοκληρώσουν τήν μετάνοια μέχρι τό τέλος, εάν το επιτρέπει ή υγεία τους. Αλλά γιά τίς αδελφές πού έχουν εγκαταλείπει τό μοναστήρι μας, δεν υπάρχει άφεση, εκτός καί αν επιστρέφουν καί ζήσουν τήν ζωή τους μέ μετάνοια.

Καί εσείς, μήν τίς περιφρονήσετε, άλλά νά τίς δεχθείτε πίσω στήν μονή μας”.

'Η Μητέρα τής είπε νά μήν άναφέρει τίποτε από τα παραπάνω στίς αδελφές όσο ή ίδια βρισκόταν άκόμη εν ζωή, άλλά μόνον εάν προέκυπτε κάποια άνάγκη μετά τον θάνατό της. 'Η Μητέρα 'Ηγουμένη Ευφημία προετοίμαζε άπό πολύ καιρό όλα όσα ήταν άπαραίτητα γιά νά λάβει το Μεγάλο Σχήμα πρίν τό τέλος τής ζωής της. Πέρασε αρρώστια καί δυσχέρειες. Οί αδελφές έβλεπαν τό τέλος της νά πλησιάζει, καμία όμως δέν τολμούσε νά τής θυμίσει ότι έπρεπε να πάρει τό Μεγάλο Σχήμα. Αποφάσισαν λοιπόν νά τής πει κάποια άδελφή: “Μητέρα, νά καλέσουμε τόν Επίσκοπο να έρθει”;

“ Οχι, μήν τόν καλείτε. Είναι δύσκολο γιά μένα”, απάντησε.

“ Ίσως θα έπρεπε νά λάβετε τό Μεγάλο Σχήμα”;

"Ναί, πολύ καλά· καλέστε τον”, είπε. Μέσα στο μαρτύριό της, τό είχε ξεχάσει.

Στίς 11 Απριλίου τού έτους 1958, ή Μητέρα, βαριά άρρωστη, έλαβε τό Μεγάλο Σχήμα άπό τό χέρι του Επισκόπου μας Χρυστοστόμου. Δέν μπορούσε νά πάει μέχρι τήν εκκλησία· γι’ αύτό οί αδελφές τήν μετέφεραν πάνω σέ φορείο στό παρεκκλήσιο. 'Ο Επίσκοπος, σύμφωνα με τήν επιθυμία της, τήν εξομολόγησε καί τήν κοινώνησε μέ τα πάναγνα Μυστήρια του Σώματος καί του Αίματος του Χριστού. Τής έδωσε τό ποτήριο στό χέρι της καί έτσι εκείνη κοινώνησε μόνη της.

Ήταν σκληρό γιά αυτήν νά μήν μπορεί νά σταθεί καί να συμμετέχει στίς προσευχές καί στίς εκκλησιαστικές άκολουθίες. Προσευχόταν στόν Κύριο νά Ανταλλάξει την αρρώστια της μέ κάποια άλλη, άλλά μόνο τά πόδια της να μπορέσουν νά θεραπευτούν. 'Η προσευχή της εισακούστηκε αμέσως. Μέ τήν μεγάλη της πίστη καί μέ την χρήση των φαρμάκων, τό δέρμα της άρχισε να θεραπεύεται καί τά πόδια της ξανάνιωσαν, έτσι ώστε στό διάστημα επτά ήμερων νά θεραπευτεί πλήρως από τίς πληγές της.

'Η αρρώστια της πέρασε από τά πόδια της στά νεφρά της. Έχασε τήν όρεξή της καί δέν μπορούσε νά φάει και εξασθενούσε όλο καί περισσότερο.

Είχε Αποφασίσει ότι, αφού ή γιορτή των Άγ. Πέτρου και Παύλου έπεφτε εκείνη τήν χρονιά Σάββατο, θα ερχόταν στήν τράπεζα γιά νά κάνει μία ομιλία στίς αδελφές. Επειδή ή κατάστασή της χειροτέρεψε τήν νύχτα, δέν μπόρεσε να έρθει, άλλά ήρθε τήν επόμενη ημέρα, τήν Κυριακή, και καθώς στεκόταν όρθια στήν θέση της, έκανε μία θαυμάσια ομιλία. Μεταξύ άλλων είπε: “Αδελφές, ό Κύριος γνωρίζει πόσο μπορεί νά άντέξει ένας άνθρωπος καί επιτρέπει

Ακριβώς τόσο όσο αρκεί γιά νά μάς δοκιμάσει. Αφού δεν μπορείτε νά σηκώσετε τίς μικρότερες δοκιμασίες, ό Κύριος δέν σάς στέλνει μεγάλες. 'Ο Κύριος μάς υπόσχεται μεγάλη Αμοιβή γιά τήν υπομονή. Μόνον εκείνος πού είναι καταρτισμένος στον νόμο του Θεού μπορεί νά έχει μία καθαρή όδό. 'Ο Κύριος λέει ότι όποιος δεν μισεί πατέρα και μητέρα, αδελφό καί αδελφή ακόμη καί τήν ίδια τον τήν ψυχή, δεν μπορεί νά είναι μαθητής Του. Καί εκείνος πού το εκπλήρωσε αυτό, μπορεί νά μάθει τόν νόμο τού Θεού. Ό Απόστολος λέει: Χαίρετε, αδελφοί’ όταν σάς συμβάν ποικίλοι

γήινοι πειρασμοί. 'Ο Κύριος λέει: Προσεύχεσθε στον Θεό γιά να μην πέσετε σε πειρασμό, δηλαδή, στήν αδύναμη πίστη.

Υπήρχε κάποιος μεγαλύτερος άδελφός στο θεραπευτήριο τής μονής. Παραπονέθηκε στόν 'Άγ. Βαρσανούφιο: «'Ο αδελφός πού προσέχει τούς ασθενείς φροντίζει καλά όλους τούς ασθενείς άλλά όχι εμένα. Ούτε πού μέ κοιτάζει. Δέν ξέρω τί να κάνω· δέν μπορώ να το αντέξω άλλο». Αλλά ό 'Άγ. Βαρσανούφιος του απάντησε: « ’Ω, δύστυχε αδελφέ, θα ήθελες να αξίζεις τόν σεβασμό.

Δέν γνωρίζεις ότι ό Κύριος μπορεί να μαλακώσει άκόμη και τήν καρδιά ενός Τούρκου, γιά να σέ υπηρετεί όπως καί τους άλλους; Αλλά ό Κύριος έχει βρει κάποιο ψεγάδι σέ έσένα, εξ αιτίας του όποιου πρέπει να υπομείνεις τόν πόνο καί όταν ευαρεστήσει στόν Κύριο, θα σέ αγαπήσει όπως καί τους άλλους»”.

Ή Μητέρα μίλησε ακόμη περισσότερο στίς αδελφές της πάνω στό θέμα αυτό, άλλά κατόπιν είπε: “'Ο Κύριος θεράπευσε τά πόδια μου, άλλά που θα πάει ή αρρώστια μου από έδώ, δέν τό γνωρίζω. Αυτό μόνο γνωρίζω, ότι όλο τόν καιρό πού ήμουν άρρωστη, αισθάνθηκα ότι ήμουν κάπως πιό καλή”. Μίλησε πολλή ώρα καί αυτή ήταν ή τελευταία της φορά: έπειτα έκλεισε τά χείλη της γιά πάντα.

Έχοντας λάβει τό Μεγάλο Σχήμα, ή Μητέρα συνέχισε να ζει άνάμεσά μας έπί τέσσερεις ολόκληρους μήνες, διάστημα κατά τό όποιο δοκίμασε μεγάλο πόνο, άλλά στην ψυχή της ήταν ειρηνική καί χαρούμενη. Παραμέρισε όλα τα άλλα πατερικά βιβλία καί διάβαζε μόνο τά Ιερά Ευαγγέλια καί τούς Βίους των Αγίων. Τής είχε γίνει δύσκολο να μιλάει, άλλά δέν άφησε τό διάβασμα.

Εκείνη τήν χρονιά άνακαινιζόταν ή μεγάλη εκκλησία της μονής καί γι’ αυτό οί 'Ιερές Ακολουθίες γίνονταν στο παρεκκλήσιο. Τήν ημέρα τής έορτής τής Αγίας Μεγαλομάρτυρος Εύφημίας, τήν11 Ιη Ιουλίου, ή Μητέρα Εύφημία έλαβε τήν Θεία Κοινωνία. Δέν κοινωνούσε συχνά, επειδή αισθανόταν ότι πρέπει κανείς να προετοιμάζει τον εαυτό του άξια, πράγμα πού δέν μπορούσε να τό κάνει εξ αίτιας τής αρρώστιας της. Τήν ίδια ημέρα λάβαμε ένα πρόσφορο καί μία τελευταία ευλογία από τήν Μητέρα, αλλά επειδή ήδη πέθαινε, τήν υπό βάσταζε ή Μητέρα Γαβριέλα.

Στήν περίσταση αυτή οί αδελφές τής έφεραν τά ράσα μιας νέας δόκιμης πού προετοιμαζόταν γιά να τά ευλογήσει. Και έτσι τέλεσε τό τελευταίο κανονικό της καθήκον.

Στήν αγρυπνία τής εορτής τού Αγ. Προφήτη ’Ηλία, της φέραμε τήν εικόνα πού γιόρταζε γιά να τήν ασπαστεί καί ό ιερέας τήν μύρωσε μέ τό λαδάκι. Τήν επόμενη ημέρα, στην  εορτή τού Αγ. Προφήτη Ηλία, πρίν τό βράδυ, κοινώνησε καί έπειτα παρατήρησε ότι άρχιζαν οί τελευταίες της ώρες. Ήταν άρρωστη άκριβώς ένα χρόνο. 'Η κατάσταση της ύγείας της είχε επιδεινωθεί τήν ήμερα τής εορτής του Άγ. Προφήτη Ηλία τόν προηγούμενο χρόνο καί τελείωσε την επίγεια πορεία της τήν ίδια ήμερα αυτού τού χρόνου. Και έτσι ικανοποιήθηκε ή επιθυμία της, διότι πριν συχνά έλεγε:

“Είθε ό Κύριος να μου δώσει να ζήσω ένα χρόνο ελεύθερη από τά ποιμαντικά μου καθήκοντα, γιά να προετοιμαστώ για τόν θάνατο”. ’Ίσως να τό είχε φανταστεί διαφορετικά, αλλά ό Κύριος τό ξεπλήρωσε κατ’ αυτόν τόν τρόπο.

Εκμεταλλεύτηκε έτσι τήν κατάστασή της γιά χάρη της σωτηρίας της. Με μεγάλη αγάπη γιά τόν Θεό, δέχθηκε με ευχαριστία τά πάντα από τά χέρια Του.

Οί αδελφές συγκεντρώθηκαν γύρω από τό κρεβάτι της καί έκλαψαν απαρηγόρητα όλη τήν νύχτα. Εκείνες πού είχαν τήν υπακοή του διορισμού στήν μονή τής Άγ. Παρασκευής έρχονταν όταν τό επέτρεπαν τά ωράρια των διακονημάτων τους. Όταν συνειδητοποίησε ότι είχε φθάσει τό τέλος της, ή Μητέρα Γαβριέλα τής διάβασε τόν Κανόνα γιά τήν

Αναχώρηση τής Ψυχής. Καθώς ή Μητέρα, μέχρι την τελευταία της αναπνοή, αισθανόταν μεγάλη προσκόλληση πρός εμάς, δέν ήθελε να παραδώσει τό πνεύμα μπροστά σε τόσες πολλές αδελφές. Προσευχήθηκε στόν Θεό καί ή επιθυμία της εκπληρώθηκε. Σέ όλες τίς αδελφές ήρθε ή ίδια σκέψη: ή Μητέρα δέν θα πεθάνει ακόμη. Αποφάσισαν λοιπόν να πάνε να αναπαυτούν γιά λίγο, διότι τήν επόμενη ημέρα έπρεπε να μπορούν να σταθούν σε όλη τήν 'Ιερή Ακολουθία. Δέν είχε περάσει ούτε μισή ώρα όταν έφθασε ή ώρα του θανάτου της.

Τήν 21η Ιουλίου/3π Αυγούστου του 1958, στο εξηκοστό τρίτο έτος τής ζωής της, ή Μητέρα Ευφημία αναπαύτηκε καί παρέδωσε τήν -ψυχή της στά χέρια του Κυρίου ενώπιον δύο αδελφών. Αμέσως μετά συγκεντρώθηκαν όλες οί αδελφές καί μέ πολλά δάκρυα ετοιμάσαμε τήν αγαπητή μας καί Αξέχαστη Μητέρα.

Ψάλαμε τήν Πανυχίδα καί διαβάσαμε τό Ψαλτήρι χωρίς διακοπή. 'Η Μητέρα μας αναπαύτηκε στίς 2.30 π.μ., τήν ώρα κατά τήν όποια συνήθιζε να σηκώνεται γιά τήν πρωινή προσευχή. "Όταν, στίς τέσσερις ή ώρα, φέραμε το προετοιμασμένο σώμα της στήν έκκλησία, ήταν ή ώρα πού συνηθίζαμε να συγκεντρωνόμαστε γιά τόν Όρθρο.

Όταν οί αδελφές τής Μονής τής Αγ. Παρασκευής έμαθαν ότι ή Μητέρα είχε αναπαυθεί, ήρθαν όλες γιά να την ασπαστούν. Πρώτα έφθασαν πέντε αδελφές, οί όποιες κατόπιν επέστρεφαν στά διακονήματά τους στήν μονή και γιά να φροντίσουν τήν λειτουργία του ιδρύματος των παιδιών, ενώ οί υπόλοιπες παρέμειναν γιά Αργότερα. Στην κηδεία έπρεπε να παραστούν όλες.

'Η Μητέρα Γαβριέλα έστειλε Αμέσως ένα τηλεγράφημα σε όλους τούς φίλους μας καί τούς γνωστούς. Τήν Τρίτη ημέρα έγινε ή ταφή. Στήν κηδεία παρευρέθηκαν οί εξής: 'Ο Σεβασμιώτατος Επίσκοπος Μπρανίτσεβο Χρυσόστομος· οί ιερείς εξομολόγοι τής μονής, Τύχων, Μάξιμος και Κασσιανός· ό Πατήρ Μελέτιος από τό Τσουκόγιεβατς μαζί  μέ δύο μοναχές της Μονής Βελούτσα ή Μητέρα Ήγουμένη Άννα από τήν Μονή Βρατσέβσνιτσα μαζί μέ τις αδελφές ή Ήγουμένη Παρασκευή από τήν Μονή Μανάσια μέ τίς αδελφές της επτά ακόμη ιερείς πού υπηρετούσαν στήν μονή καί μεγάλος αριθμός λαϊκών.

Όταν αναπαύτηκε ή Μητέρα, όλες οί φροντίδες γιά τις αδελφές, τήν μονή καί οί ετοιμασίες γιά τήν κηδεία έπεσαν στήν Μητέρα Γαβριέλα. Από σεβασμό γιά τήν Μητέρα, αγνίσθηκε να βάλει τά πάντα μέ σύνεση σε καλή τάξη, να ενθαρρύνει τίς αδελφές, να τακτοποιήσει τά πάντα μέ τον κατάλληλο τρόπο καί να δεχθεί εκείνους πού από σεβασμό ήρθαν στήν κηδεία καί στήν ταφή.

Πριν τήν κηδεία ή Μητέρα Γαβριέλα είπε στις αδελφές: “Αδελφές, τώρα πρέπει να υπομείνουμε τήν μεγάλη μας λύπη καί στέρηση. Πρέπει εμείς να εξυμνήσουμε την Μητέρα μας καί να μήν επιτρέψουμε να εξυμνηθεί από άλλους”. Όλες καταλάβαμε τί ήθελε να πει καί τό βάλαμε στήν καρδιά μας.

 Η ΜΑΚΑΡΙΑ ΕΥΦΗΜΙΑ ΤΗΣ ΣΕΡΒΙΑΣ . Ο ΒΙΟΣ ΜΙΑΣ ΗΓΟΥΜΕΝΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΓΙΟΥ ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΤΟΥ ΣΑΡΩΦ 2015.-ΑΠΑΝΤΑ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ