Το τάμα προς τη Μικρασιάτισσα μάνα

site analysis

ΓΙΩΡΓΟΣ Σ. ΑΤΣΑΛΑΚΗΣ*

Η κυρία Σταυρούλα, στα 75 χρόνια της, την Πέμπτη 30/8/2012 εκπλήρωσε το τάμα που είχε υποσχεθεί στη μακαρίτισσα μάνα της.  

Η μάνα της, η κα Θεογνωσία (φωτ.) γεννήθηκε το 1907, ήταν 15 ετών, όταν τον Μάιο του 1922 έζησε τον ξεριζωμό των Ελλήνων της Μικρής Ασίας. Ηταν τυχερή γιατί κατάφερε και έζησε έστω και ορφανή και έφθασε στην Ελλάδα. Η μάνα της κας Θεογνωσίας η κα Μαρία πέθανε όταν οι Τούρκοι τους υποχρέωσαν σε πεζοπορία, δήθεν για να τους πάνε στην Ελλάδα, ενώ στην πραγματικότητα τους κατεύθυναν στο εσωτερικό της Τουρκίας, μέχρι να πεθάνουν από την εξάντληση. Πέθανε η κα Μαρία από την πείνα καθώς ό,τι φαγητό είχε πάρει μαζί της το έδινε στα παιδία της για να ζήσουν  και έτσι εξαντλήθηκε και απεβίωσε στην πορεία. Ο πατέρας της κας Θεογνωσίας, ο κ. Αποστόλης σφαγιάστηκε από τους Τούρκους, έτσι ορφανή, με τα αδέλφια της και τους θείους της, κατάφερε να φθάσει στην Αλεξανδρούπολη.

Στην Ελλάδα παντρεύτηκε έναν Μικρασιάτη και έκαναν 7 παιδιά. Η κυρία Σταυρούλα, ένα από τα παιδιά της, άκουγε τη μάνα της να τους λέει ιστορίες από το χωριό τους το Νεοχώρι δίπλα από το Χιλί (Seli) στη βόρεια Τουρκία κοντά στη Μαύρη Θάλασσα. Ακουγε για τη βρύση του χωριού, για την εκκλησία του χωριού, για το νεκροταφείο των Ελλήνων που ήταν θαμμένοι οι πρόγονοί τους, για το καταπράσινο χωριό, για το δάσος που περιστοίχιζε το χωριό κ.λπ.

Ηθελε η κα Θεογνωσία να πει και άλλες ιστορίες στην κόρη της, την κα Σταυρούλα, αλλά πάντα κόμπιαζε, δεν μπορούσε να μιλήσει. Ο λόγος που της κοβόταν η μιλιά, ήταν διότι όπως έλεγε: «δεν μπορεί παιδί μου να πει το στόμα μου αυτά που είδαν τα μάτια μου».

Τα λόγια της μάνας της τριγύριζαν για πάρα πολλά χρόνια στον νου της κας Σταυρούλας και μιλούσε συνεχώς για τις αναμνήσεις της μάνας της και στα δικά της παιδιά. Πολύ συχνά έκφραζε τον πόθο της να εκπληρώσει το χρέος της προς τη μάνα. Ηθελε όσο τίποτα άλλο στον κόσμο να την αξιώσει ο θεός να επισκεφτεί τα μέρη που γεννήθηκε και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει η δεκαπεντάχρονη τότε μάνα της.

Ο γιος της κας Σταυρούλας, ο Γιάννης, ο αγαπημένος της ανιψιός Κώστας και η νύφη της, η Ευαγγελία, προετοίμασαν το ταξίδι. Ξεκινήσαμε με ένα αυτοκίνητο το απόγευμα από την Κωνσταντινούπολη για να βρούμε το χωριό Χιλί. Μετά από δυόμισι ώρες, όσο πλησίαζε το αυτοκίνητο τόσο ανέβαινε η συγκίνηση της κας Σταυρούλας, συνεχώς μονολογούσε, όλοι εμείς την ακούγαμε με προσοχή, η ίδια συγκίνηση άρχισε να διακατέχει και εμάς… θα έφτανε μετά από 90 χρόνια για πρώτη φορά στα εδάφη που έζησε η μάνα της. 

Οταν είδε το πανέμορφο Χιλί από τους λόφους άρχισαν να τρέχουν τα πρώτα δάκρυα συγκίνησης. Η μάνα της, της είχε πει τόσα πολλά για την ομορφιά αυτού του χωριού. Υπήρχαν ακόμα εγκαταλελειμμένα ελληνικά σπίτια. Αρχισε να ρωτάει τους ντόπιους κατοίκους για να βρει το Νεοχώρι, το χωριό που γεννήθηκε η μάνα της. Σύντομα ένας χωρικός κατάλαβε πιο χωριό εννοούσε και της είπε τη νέα ονομασία του χωριού. Δεν το έλεγαν πια Νεοχώρι, είχε πλέον τουρκικό όνομα (Γενικιού). 

Το αυτοκίνητο περνούσε μέσα από ένα καταπράσινο δάσος, ώσπου μετά από ένα μισάωρο φάνηκαν τα πρώτα σπίτια του χωριού και η πινακίδα με το νέο όνομα του χωριού. Σταματάμε στο πρώτο καφενείο, ρωτάμε και ένας κάτοικος δέχτηκε να μπει στο αυτοκίνητο να μας πάει στο παλιό νεκροταφείο του χωριού. Περάσαμε μέσα από το χωρίο, βγήκαμε από το άλλο άκρο και ανεβήκαμε στον λόφο που ήταν το πρώην νεκροταφείο. Ηταν σκεπασμένο από χώματα, βάτα, δέντρα και άγρια χόρτα, δεν φαινόταν κανένας τάφος. Φαινόταν μόνο ο μαντρότοιχος του νεκροταφείου. Η κα Σταυρούλα με μια απερίγραπτη συγκίνηση, με μια απίστευτη χαρά, έτρεξε μέσα στο δάσος. Πατώντας τα αγριόχορτα προσπαθούσε να βρει κάποιο τάφο, περπάτησε πολλά μέτρα μέσα στο άβατο δάσος. Περπατήσαμε και εμείς, αλλά δυστυχώς τα πάντα ήταν σκεπασμένα με χώμα, κανένα σημάδι από τάφους. Επέστρεψε στον μαντρότοιχο και άναψε θυμίαμα να θυμιάσει τους πρόγονους της? τα δάκρυα έρρεαν άφθονα από όλους μας, ήταν τόσο απερίγραπτη η συγκίνηση! Ευχαριστούσε τον Θεό που την έφερε στα «άγια χώματα των προγόνων της». Πήρε λίγο από αυτό το άγιο χώμα σε μια τσάντα. Γι? αυτήν αυτό το χώμα ήταν ο μεγαλύτερος θησαυρός της ζωή της.

Μια γειτόνισσα Τουρκάλα βγαίνει από την αυλή της και μας κάνει την παρατήρηση να σβήσουμε το θυμίαμα μη τυχόν και πάρει φωτιά το δάσος (που να ήξερε την ιστορία? της κας Θεογνωσίας). Μπαίνουμε πάλι στο αυτοκίνητο και ψάξαμε για να βρούμε την εκκλησία που έλεγε η κα Θεογνωσία ότι είχε βαφτιστεί. Βρήκαμε ένα ερείπιο, είχαν απομείνει μόνο τρεις τοίχοι και τη χρησιμοποιούσαν ως πάρκινγκ αυτοκινήτων. Επιμελημένα είχε σβηστεί κάθε σημάδι που θα μπορούσε να μαρτυρά ότι το χωριό ήταν ελληνικό πριν 90 χρόνια. Είχε αποικηθεί από Τούρκους που ήρθαν από τη Γιουγκοσλαβία.

Η κα Θεογνωσία πέθανε το 1998, δεν κατάφερε ποτέ να γυρίσει στα εδάφη που γεννήθηκε και έζησε τα πρώτα της δεκαπέντε χρόνια. Η κόρη της όμως η κα Σταυρούλα, 90 χρόνια μετά, έκανε το χρέος προς τη μάνα της. Ηταν ένα χρέος και μια πλειάδα συναισθημάτων που μοιραστήκαμε μαζί της. Σίγουρα είχε και άλλα πιο βαθιά συναισθήματα τα οποία εμείς δεν θα μπορούσαμε να καταλάβουμε.

Για μας έγινε πλήρως κατανοητή η σημασία της μικρασιατικής καταστροφής για τον Ελληνισμό. Ημασταν τυχεροί που συνολικά 8 άνθρωποι ζήσαμε αυτή τη συγκίνηση της κας Σταυρούλας. Ετσι προέκυψε και το δικό μας χρέος να διαδώσουμε αυτό που βιώσαμε,  γι? αυτό αισθάνθηκα την ανάγκη να καταγράψω αυτή την ιστορία ώστε  να τη μάθουν και άλλοι.

 *οικονομολόγος