site analysis
Η σημερινή επέτειος της 1ης Απριλίου 1955 αλλά και το νέο βιβλίο της Μαρούλας Βιολάρη-Ιακωβίδου με τίτλο «Μη ορρωδήσασα… Ένα δοκιμιακό αντίδωρο» (Λευκωσία: Εν Τύποις 2018) μας δίνει την ευκαιρία να μιλήσουμε για τη συμμετοχή των γυναικών της Κύπρου στην ΕΟΚΑ.
Από τα πιο αξιοπρόσεκτα παρεπόμενα της γυναικείας συμβολής στην ΕΟΚΑ είναι ότι η γυναικεία χειραφέτηση για μεγάλες ομάδες του πληθυσμού στο νησί μας κατακτήθηκε μέσα από τη συμμετοχή στον απελευθερωτικό αγώνα. Βασικοί πυρήνες για τη γυναικεία στελέχωση υπήρξαν οι χριστιανικές οργανώσεις, οι ΟΧΕΝ Νεανίδων, αλλά και τα σχολεία (στο Παρθεναγωγείο Φανερωμένης ο Χριστόδουλος Παπαχρυσοστόμου όρκιζε τις μαθήτριές του στην ΕΟΚΑ στο γραφείο της διεύθυνσης του σχολείου). Και είναι εντυπωσιακό ότι στην ερμητικά «κλειστή» οργανωτική διάρθρωση της ΕΟΚΑ, ο αρχηγός της ανέθεσε τα καθήκοντα του τομεάρχη (στη Λάρνακα) στις αγωνίστριες Ελενίτσα Σεραφείμ και Τούλα Χαραλάμπους. Και αντίστοιχα, νεαρά κορίτσια όπως η Νίνα Δρουσιώτη, η Λούλα Κοκκίνου και η Δήμητρα Κουρσουμπά, ανέλαβαν νευραλγικά καθήκοντα στο σύστημα των συνδέσμων.
Όπως έχει γράψει ο Γιαννάκης Δρουσιώτης, στενός συνεργάτης του Γρίβα-Διγενή στην ΕΟΚΑ, ήταν τέτοιος ο ενθουσιασμός, ώστε η Λούλα Κοκκίνου ζητούσε από τον αρχηγό της ΕΟΚΑ τον σχηματισμό ανταρτικής γυναικείας ομάδας… Όσο κι αν ήταν αδιανόητο για τις συνθήκες της εποχής, οι κοπέλες – σύνδεσμοι χειρίζονταν άψογα τις θεωρούμενες «ανδρικές υποθέσεις» και όχι απλώς τα κατάφερναν, αλλά μεγαλουργούσαν σε ευρηματικότητα, θάρρος και ανδρεία, όταν μετέφεραν την αλληλογραφία, όταν συνόδευαν τους μετακινούμενους αγωνιστές ή όταν παρέδιδαν οπλισμό.
Θυμίζω εδώ το σχετικό απόσπασμα από τα «Απομνημονεύματα» του Γ. Γρίβα-Διγενή: «Αι γυναίκες απεδείχθησαν πολύ έμπιστοι και παραδόξως ολιγώτερον φλύαροι ή οι άνδρες εις την εκπλήρωσιν της αποστολής των, καθώς επίσης και περισσότερον καρτερικαί εις τα βασανιστήρια των Άγγλων. Ουδεμία γυνή εξ εκείνων, τας οποίας επέλεξα και εχρησιμοποίησα εις εμπιστευτικάς αποστολάς, επρόδωσε ή εφλυάρησε ή απεκάλυψέ τι κατόπιν βασάνων υπό της αγγλικής ιεράς εξετάσεως.»
Εάν συνυπολογιστούν τα φρικτά βασανιστήρια στα οποία υποβλήθηκαν οι αγωνίστριες που συνελήφθηκαν, ορισμένες από τις οποίες είχαν σημαντικό ρόλο στην ΕΟΚΑ, αλλά και το κυρίαρχο στερεότυπο της «γυναικείας φλυαρίας» στη δεκαετία του 1950 –τουλάχιστον-, μπορεί να συνειδητοποιηθεί το ειδικό βάρος του παραπάνω αποσπάσματος.
Και βέβαια, ή γυναικεία προσφορά δεν περιορίζεται στα στελέχη. Είναι η πολύτεκνη μάνα Λουκία Λαουτάρη-Παπαγεωργίου που δολοφονήθηκε από τον βρετανικό στρατό, όταν προσπάθησε να προστατέψει ένα παιδί στο Αυγόρου που έγραφε συνθήματα υπέρ της ΕΟΚΑ. Είναι οι μαθήτριες των σχολείων που πετροβολούσαν τα μέλη των «Δυνάμεων Ασφαλείας», οι μητέρες, οι σύζυγοι και οι αδελφές των ηρώων, οι γυναίκες που φιλοξένησαν καταζητούμενους αγωνιστές και αντάρτες στα σπίτια τους αψηφώντας τους κινδύνους: την ανατίναξη του σπιτιού τους... Η Δέσποινα Κ. και η Δέσποινα Χ. από τον Άγιο Θεόδωρο Αγρού, που επισκέπτονταν τακτικά τους αντάρτες της Παπούτσας μέσα στην παγωνιά και στο σκοτάδι, για να τους φιλέψουν με σπιτικό φαγητό και να τους πλύνουν τα ρούχα. Οι χήρες των «ανωνύμων» αγωνιστών, που συνέχισαν τις πικρές ζωές τους δουλεύοντας διπλά για να μεγαλώσουν τα ορφανά τους στα κακοτράχαλα βουνά και στα δημόσια έργα. Η Νίτσα Χατζηγεωργίου, για όσα υπέφερε στα χέρια των βασανιστών της και για όσα αφέθηκε να αντιμετωπίσει μόνη της στα χρόνια που ακολούθησαν. Η Βασιλού και η Κλαίρη, που παντρεύτηκαν μυστικά και εσπευσμένα τους αγαπημένους τους, επειδή τους «κάλεσε η πατρίδα». Ακόμη και εκείνα τα κοριτσόπουλα – οι εφηβικοί έρωτες των μελλοθανάτων αγωνιστών της αγχόνης - που δεν μπόρεσαν να ξεπεράσουν τις προκαταλήψεις της εποχής και δεν βρήκαν το σθένος να αποχαιρετίσουν τους ήρωές τους στις Κεντρικές Φυλακές…
Ένα σύντομο άρθρο είναι αδύνατο να συνοψίσει τις γυναικείες όψεις του αγώνα της ΕΟΚΑ. Μιαν άλλη διάσταση αποκαλύπτει το απόσπασμα από το βιβλίο της Μ. Βιολάρη – Ιακωβίδου, που ως δημοσιογράφος και μέλος της ΕΟΚΑ έζησε συγκλονιστικές στιγμές κατά το 1955-1959: «Θα ήταν παράλειψη αν δεν επεσήμαινα και το τραγικό μεγαλείο της μάνας του Χρύσανθου Μυλωνά, της Ελένης. Σαράντα μέρες μετά τη δολοφονία του γιου της, οι γονείς του δολοφόνου-προδότη, κάνουν μνημόσυνο για τον γιο της – κι αυτό πρωτόγνωρο. Η Ελένη πηγαίνει στο μνημόσυνο και – ναι – πίνει καφέ στο σπίτι του προδότη, που έχει ήδη φυγαδευθεί από τους Άγγλους.
– Να καταριέσαι τον γιο μου, όπως τον καταριούμαι κι εγώ, της λέει η μάνα του προδότη.
– Όι, εν ημπορώ. Ας τον κρίνει ο Θεός, απαντά η Ελένη Μυλωνά.»
*Ο Π. Παπαπολυβίου είναι αναπλ. καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου