σ.σ. Μία πολύ ωραία ομιλία του π. Γεωργίου Μεταλληνού για την Αγία Φιλοθέη και τον ρόλο των Μοναστηριών στα χρόνια της δουλείας.
«Η Αγία Φιλοθέη προσέφερε μεγάλη υπηρεσία στο Γένος διότι κρατούσε την Πίστη που κρατούσε συγχρόνως και την αγάπη προς την Πατρίδα και την ανάμνηση της καταγωγής μας. Έτσι προχωρήσαμε αδελφοί μου στο ’21. Γι’ αυτό την εμίσησαν οι Τούρκοι. Εάν η Αγία Φιλοθέη απλώς εκτελούσε ένα κοινωνικόν έργον δεν θα προκαλούσε τους Οθωμανούς.»
[Τιμάμε] σήμερα την μνήμη της Αγίας ενδόξου Οσιομάρτυρος Φιλοθέης της Αθηναίας, διότι είναι προστάτης των Αθηνών και διότι είναι ένας Άγιος πολύ κοντά μας· το 1589 εμαρτύρησε επί τουρκοκρατίας.
Το πρόσωπο της Αγίας Φιλοθέης πιστεύω ότι είναι γνωστό σε όλους σας. Θα επισημάνω μόνο κάποια χαρακτηριστικά σημεία για να προσεγγίσουμε περισσότερο αυτήν την μεγάλη μορφή, την οποία ο Θεός μας χάρισε κατά την διάρκεια της δουλείας.
Παιδί μιας πλούσιας οικογένειας, νεαρή ενυμφέφθη κάποιον νέο. Μετά από τρία χρόνια όμως εκοιμήθη ο σύζυγός της και εχήρευσε. Και τότε η Αγία αφοσιώθηκε στον μοναχικό βίο τον οποίο αγαπούσε από τα παιδικά της χρόνια. Για να εκτελέσει την επιθυμία των γονέων της εισήλθε εις γάμου κοινωνία.
Έτσι λοιπόν η Φιλοθέη ιδρύει την Μονή του Αγίου Ανδρέου στην οδό Λευκωσίας που υπάρχει και σήμερα ο Ναός, και εκεί συγκέντρωσε γύρω της πολλά κορίτσια ώστε να δημιουργήσει τον «Παρθενώνα» όπως ελέγετο. Δηλαδή ένα κατοικητήριο και ησυχαστήριο ψυχών.
Εγγράμματη όπως ήταν και προικισμένη η Αγία Φιλοθέη έμαθε τα κορίτσια εκείνα τέχνες. Άλλα κορίτσια έμεναν στον Μοναχικό βίο, άλλα δημιουργούσαν οικογένειες. Αυτό είναι το Μοναστήρι το Ορθόδοξο. Αυτός είναι ο Μοναχικός βίος. Το Μοναστήρι είναι ένα ιατρείο πνευματικό, όπως λέει ο Ιερός Χρυσόστομος, είναι ένα νοσοκομείο μέσα από το οποίο περνάμε όλοι οι άνθρωποι για να ανανεωθούμε ψυχικά, για να επιστρέψουμε πάλι στον Πατέρα μας, όπως μας διδάσκει σήμερα ο Χριστός μας δια της Παραβολής του Ασώτου.
Έτσι λοιπόν, η Αγία Φιλοθέη προσέφερε ευεγερσίες και κυρίως εφύλαττε και τον υπόλοιπο κόσμο αλλά και τις δεκάδες και τις εκατοντάδες καμμιά φορά των κοριτσιών και γυναικών που ήσαν εις τον «Παρθενώνα» της, τους προστάτευε από τον εξισλαμισμό.
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος κατά την διάρκεια της δουλείας ήταν ο εξισλαμισμός. Η εγκατάλειψη δηλαδή της Ορθοδόξου Πίστεως και η εισχώρηση εις την πίστη του κατακτητού. Αυτό μπορούμε να το καταλάβουμε αν λάβουμε υπόψη μας την εξής πραγματικότητα: η Πίστις, η Ορθοδοξία ήταν εκείνη που φύλαγε και τον εθνισμό μας και όχι μόνο τον εθνισμό των Ελλήνων αλλά και των άλλων Ορθοδόξων, των Σέρβων, των Βουλγάρων, των Ρώσσων. Μέσα στην Πίστη εσώζετο ο εθνισμός και η φιλοπατρία. Εκείνοι οι οποίοι έχαναν την Πίστη ή ετούρκευαν ή εφράγκευαν.
Στην διάρκεια της δουλείας δημιουργήθηκαν αυτά τα δύο ρήματα: φραγκεύω και τουρκεύω ή φραγκίζω και τουρκίζω. Αυτό σημαίνει ότι έχαναν την Πίστη τους. Αλλά μαζί με την Πίστη έχαναν και την συνείδηση της καταγωγής τους, την συνείδηση της Πατρίδος. Όλοι εκείνοι λοιπόν που γινόντουσαν ουνίτες, δηλαδή γενίτσαροι προς την Δύση ή γενίτσαροι προς την Ανατολή, όλοι αυτοί γινόντουσαν συγχρόνως και αρνησιπάτριδες. Ηρνούντο την Πατρίδα τους.
Η Αγία Φιλοθέη προσέφερε μεγάλη υπηρεσία στο Γένος διότι κρατούσε την Πίστη που κρατούσε συγχρόνως και την αγάπη προς την Πατρίδα και την ανάμνηση της καταγωγής μας. Έτσι προχωρήσαμε αδελφοί μου στο ’21. Γι’ αυτό την εμίσησαν οι Τούρκοι. Εάν η Αγία Φιλοθέη απλώς εκτελούσε ένα κοινωνικόν έργον δεν θα προκαλούσε τους Οθωμανούς. Επειδή όμως δεν ήταν απλώς ένα έργο φιλανθρωπικό αλλά ήταν συγχρόνως και στήριξης της Πίστεως και της αγάπης προς το Έθνος, προς το Γένος, γι’ αυτόν τον λόγο απεφάσισαν να εξαφανίσουν την παρουσία της από τον κόσμον αυτόν. Έτσι οδηγήθηκε στο Μαρτύριο.
Οδηγήθηκε στο μαρτύριο το 1589 στις 19 Φεβρουαρίου, ακριβώς την σημερινή ημέρα. Και άφησε τον πνεύμα εις τον Θεόν εις την Καλογρέζα όπου είχε ιδρύσει πάλι ένα Ησυχαστήριο. Και γι’ αυτό εκεί σήμερα τελείται η μνήμη της Αγίας Φιλοθέης, εις τον Ναόν που μετά ευγνωμόνως το Γένος έκτισε εις την Αγία.
Δύο λόγια θα ήθελα να πω αναφερόμενος περαιτέρω στην σημασία της Αγίας Φιλοθέης. Η Αγία Φιλοθέη ανήκει στους Νεομάρτυρες. Νεομάρτυρες είναι οι νέοι Μάρτυρες της Πίστεως. Οι μάρτυρες των τριών και τεσσάρων πρώτων αιώνων χωρίς να πάψει ποτέ το μαρτύριο στην Εκκλησία, η ομολογία δηλαδή του Ιησού Χριστού, συνεχίζονται και στα νεότερα χρόνια κατά την διάρκεια της δουλείας και κατά την αραβοκρατία από τον 7ο αιώνα και κατά την λατινοκρατία από τον 13ο αιώνα, αλλά και κατά την οθωμανοκρατία από τον 14ο-15ο αιώνα (14ο για την Μικρά Ασία).
Οι Νεομάρτυρες όπως λέγει ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης είναι η ανακαίνιση ολοκλήρου της Ορθοδόξου Πίστεως. Είναι συγχρόνως η ανακαίνισιη του Ορθοδόξου μαρτυρίου. Του μαρτυρίου δηλαδή για τον Χριστόν ως συνέπεια και πιστότητα εις την αγάπη προς τον Ιησούν Χριστόν.
Τα Μοναστήρια και οι Νεομάρτυρες υπήρξαν κατά την διάρκεια της δουλείας, για εκείνον που ξέρει ιστορία και ξέρεις τις πηγές, το μεγαλύτερο στήριγμα του Γένους, η ανακούφιση του Γένους.
Ένας Άγγλος, Σκώτος εις την πραγματικότητα, ο αείμνηστος Στήβεν Ράνσιμαν, ο μεγαλύτερος Βυζαντινολόγος του 20ου αιώνος, στο βιβλίο του «Η Μεγάλη Εκκλησία εν Αιχμαλωσία.» δείχνει την σημασία των Μοναστηριών. Ήσαν ευλογημένα λέει τα χωριά εκείνα και οι πόλεις που είχαν κοντά τους Μοναστήρι ή Μοναστήρια. Εκεί μέσα στο Μοναστήρι βρίσκαν καταφύγιο οι πάντες, ακόμη και ληστές. Ληστές, οι οποίοι πηγαίνοντας στο Μοναστήρι γινόντουσαν και πάλι άνθρωποι ευεργετικοί προς τους άλλους. Το Μοναστήρι λέγει ο Ράνσιμαν ήταν το στήριγμα και η κολυμπήθρα της αναγεννήσεως και της ζωογονήσεως ολοκλήρου του Ελληνικού Γένους. Αυτά τα λέγει ο Ράνσιμαν.
Ο δε Μακρυγιάννης είναι εκείνος ο Στρατηγός ο οποίος θα δηλώσει ότι τα Μοναστήρια μας δεν ήσαν Καπιτσίνοι -Καπουτσίνοι δηλαδή, δεν ήσαν Φράγκοι- τα οποία εργάζονταν για την κυριαρχία του παπισμού. Στα Μοναστήρια μας ήσαν άνθρωποι, λέει, του Θεού, οι οποίοι ελάτρευαν τον Θεόν, έκαναν τις μετάνοιες και τις προσευχές τους αλλά συγχρόνως βοηθούσαν όλο το Γένος, κάθε κατάσταση κοινωνική.
Γι’ αυτό και τα Μοναστήρια συγκέντρωσαν τόση περιουσία. Δεν την άρπαξαν. Σήμερα οι αγράμματοι και οι αστοιχείωτοι δεν ξέρουν αυτά τα πράγματα και νομίζουν ότι έκαναν τα Μοναστήρια ό,τι θα έκαναν αυτοί αν ήσαν στην θέση τους. Άφηναν τις περιουσίες τους εκείνοι που δεν είχαν πρόσωπα να την αφήσουν οικογενειακά, γιατί ήξεραν ότι η περιουσία θα αξιοποιηθεί. Θα νυμφεύονται θα υπανδρεύονται κορίτσια. Θα ανατρέφονται με έργα παιδείας. Θα είναι τα Μοναστήρια χώρος φιλανθρωπίας συνεχούς. Χώρος ανανεώσεως πραγματικά για κάθε πιστό.
Αυτή λοιπόν ήταν η ζωή των Μοναστηριών όπως και σήμερα. Να είναι εστίες που προσφέρουν όλα αυτά στο Γένος. Γι’ αυτόν τον λόγο οι Φράγκοι που ήξεραν ότι τα Μοναστήρια διασώζουν την Πίστη και την εν Χριστώ κοινωνία, το πρότυπο, το μοντέλο δηλαδή κοινωνικής υπάρξεως ως αδελφικής κοινωνίας. Το κοινόβιο είναι η κοινότητα, η ρίζα της κοινότητας. Οι Φράγκοι λοιπόν που τα γνώριζαν όλα αυτά, για να καταστρέψουν την Ορθοδοξία κατέστρεφαν τα Μοναστήρια.
Όταν ήρθαν οι Βαυαροί το 1833 βρήκαν 600 Μοναστήρια μικρά ή μεγάλα από τον Σπερχειό ποταμό, από την Αλαμάνα δηλαδή, μέχρι κάτω το … [δεν ακούγεται καλά]. Δίπλα σχεδόν σε κάθε χωριό υπήρχε και ένα Μοναστήρι. Δεν ζούσαν οι άνθρωποι όλοι μέσα στο Μοναστήρι αλλά μπαινόβγαιναν, να το πω έτσι, για να ανανεώνονται και να καλύπτουν τις ανάγκες που είχαν. Έτσι λοιπόν κατέστρεψαν 480 με 500 από τα Μοναστήρια. τα έκλεισαν και τα ρήμαξαν οι Βαυαροί, οι Φράγκοι δηλαδή. Και εν συνεχεία τα άλλα τα άφησαν χωρίς Μοναχούς ώστε να φτάσουν και αυτά εις το τέλος τους.
Τα Μοναστήρια λοιπόν έκλειναν όλη την ζωή του Γένους και σώθηκε κυριολεκτικά το Γένος μας μέσα και κοντά στα Μοναστήρια.
Αυτή είναι η ιστορική πραγματικότητα που δεν την ξέρουμε μόνον εμείς που μελετάμε τα κείμενα αλλά πολύ καλύτερα από μας την ξέρουν οι ξένοι οι Βυζαντινολόγοι και μετα-Βυζαντινολόγοι,
Έτσι λοιπόν αγαπητοί μου αδελφοί και σήμερα τα Μοναστήρια στην λαίλαπα της νέας εποχής παραμένουν το στήριγμά μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου