Η καθηγούμενη της Ιεράς Μονής Παναγίας Βλαδιμήρσκαγια στην πόλη Βόλσκ, της επαρχίας Σαράτοβ, Ηγουμένη Μακαρία διηγείται πώς και γιατί έγινε μοναχή, για τα μαθήματα του μοναχικού βίου και την αναστήλωση της Μονής στο Βολσκ.
Η Ηγουμένη Μακαρία (Σεμιόνοβα)
Ήθελα να γίνω συγγραφέας
Από πολύ μικρή ηλικία διάβαζα πολύ. Μετά το σχολείο, μπήκα στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της πόλης Καζάν, στη σχολή δημοσιογραφίας. Έχοντας φοιτήσει τέσσερα χρόνια, πήγα στη Μόσχα για να μπω στο Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Λογοτεχνίας Α.Μ.Γκόρκι. Ήθελα να γίνω συγγραφέας, και ήδη όλο και κάτι έγραφα. Και μπήκα με αυτά που είχα γράψει. Έψαχνα το στιλ μου, ονειρευόμουν να μάθω να γράφω.
Ούτε εγώ ούτε γνωστοί μου δεν είχαμε πνευματικά βιβλία. Ποτέ κανείς δε μας μιλούσε για την πίστη. Μόνο πολύ αργότερα κατάλαβα γιατί οι μπολσεβίκοι κατέστρεφαν τα λειτουργικά και πνευματικά βιβλία: αφού είναι ο λόγος του Θεού, είναι η χάρη. Η πραγματική λογοτεχνία μαλακώνει την ψυχή, ετοιμάζει τον άνθρωπο για τη συνάντηση με τον Θεό. Η πνευματική λογοτεχνία οδηγεί σε Αυτόν.
Όταν άρχισα να διαβάζω την «Διήγηση περί περασμένων χρόνων» του Οσίου Νέστωρα του Χρονογράφου, αμέσως ένιωσα το βάθος του έργου αυτού. Και μετά κατάφερα να διαβάσω το Ευαγγέλιο. Εντυπωσιάστηκα τόσο πολύ με αυτό το θεόπνευστο βιβλίο που το όνειρο να γίνω συγγραφέας με εγκατέλειψε για πάντα: δε θα γράψει κανείς τίποτα καλύτερο από το Ευαγγέλιο!
Πίσω από τον τοίχο να έχουν πάρτι κι εγώ να κάνω μετάνοιες
Γεννήθηκα το 1967 και μεγάλωσα, όπως όλοι οι συνομήλικοι μου, σε ατμόσφαιρα αθεϊσμού. Βέβαια, η γιαγιά μου ήταν πιστός άνθρωπος και, μετά από παράκλησή της, η μαμά την βοηθούσε να πάει στην εκκλησία, όπου η ίδια ποτέ δεν είχε μπει. Θεωρούνταν ότι η πίστη είναι για τις γιαγιάδες και είναι απομεινάρι του παρελθόντος. Οι γονείς μου (ο μπαμπάς αρχιμηχανικός, η μαμά καθηγήτρια) δε με είχαν βαπτίσει καν.
Η φίλη μου από το Ινστιτούτο Λογοτεχνίας με έφερε στην εκκλησία και είπε:
– Πάτερ Βλαδίμηρε, πρέπει να βαπτίσουμε την Ελένη (έτσι με λέγανε στον κόσμο)!
– Ας ετοιμαστεί και στο τέλος της Μεγάλης Τεσσαρακοστής θα την βαπτίσουμε, - απάντησε ο παππούλης.
Ήταν το 1994 και σπούδαζα στο προτελευταίο έτος. Μετά από τη βάπτιση, το ενδιαφέρον μου για τη συγγραφή εξαφανίστηκε, όπως και το ενδιαφέρον μου για φοιτητική ανέμελη ζωή. Θυμάμαι: στην εστία, πίσω από τον τοίχο να έχουν πάρτι, μουσική, γέλιο, και εγώ να προσεύχομαι, να κάνω μετάνοιες.
Οι διάσπαρτες συναντήσεις στη διαδρομή της ζωής μου
Στον κόσμο, η πρώτη μου ενορία ήταν ο Ιερός Ναός των Αγίων Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού στον παράδρομο Στολέσνικοβ. Εκεί πήγαινα κάθε Κυριακή. Ακόμα και τώρα νιώθω τη βοήθεια αυτών των Αγίων. Οι συναντήσεις μαζί τους είναι διάσπαρτες σε όλη τη διαδρομή της ζωής μου. Έτσι, στο μοναστήρι η πρώτη μου βοηθός ήταν η μοναχή Δαμιάνα. Όταν αναστηλώναμε την Ιερά Μονή Γρεμιάτσεβ, χρειαζόμασταν πολύ τσιμέντο. Στη γιορτή των Αγίων Κοσμά και Δαμιανού κατάλαβα πώς να το βρούμε, και μας το έφερε ο άνθρωπος που τον λέγανε Κοσμά.
Όταν, όντας έφηβη, ετοιμαζόμουν να πάω στη Μόσχα από την πόλη Καζάν, μια ξαδέλφη μου είχε γεννήσει το γιο της, τον Αρτέμιο. Ο άντρας της την είχε εγκαταλείψει με το μωρό και η ψυχή μου πονούσε για αυτόν το κοκκινομάλλικο αγοράκι. Τότε, δεν είχα βαπτιστεί και δεν ήξερα να προσεύχομαι. Όμως, μου φαίνεται ότι ο Κύριος δέχτηκε αυτόν τον πόνο ψυχής ως προσευχή. Μετά, έχοντας βαπτισθεί ήδη, προσευχόμουν πραγματικά για τον Αρτέμιο. Και τώρα έχω την αίσθηση ότι ο Άγγελος-φύλακάς του με βοηθάει παντού: όλοι οι ευεργέτες μου έχουν το όνομα Αρτέμιος.
Πώς με τις σκέψεις μας και με τις πράξεις μας υφαίνουμε το «χαλί» της ζωής μας
Όταν αναρωτιέμαι για τις συμπτώσεις στη ζωή μας, μου φαίνεται ότι με τις σκέψεις μας και με τις πράξεις μας υφαίνουμε το «χαλί» της. Ο Κύριος μας στέλνει κάποιους ανθρώπους, μας καλεί σε κάποιες περιστάσεις και παρακολουθεί πώς θα συμπεριφερθούμε σε αυτές. Το χαλί είναι λείο ύφασμα, όμως από την ανάποδη έχει όλο κόμβους. Ο Κύριος το πλέκει μαζί μας, υφαίνει το μοτίβο της ζωής μας.
Αν δε δεχόμαστε αυτό που μας δίνει ο Κύριος, τότε μελλοντικά ερχόμαστε αντιμέτωποι με τους ίδιους «κόμβους»
Αν δε δεχόμαστε αυτό που μας δίνει ο Κύριος, τότε μελλοντικά ερχόμαστε αντιμέτωποι με τους ίδιους κόμβους, που οι ίδιοι φτιάξαμε με τη λανθασμένη μας αντίδραση σε όσα συμβαίνουν. Όταν δεν συμπονέσαμε κάποιον ή αρνηθήκαμε τη βοήθειά μας σε κάποιον, έτσι και εμείς οι ίδιοι στο μέλλον θα βρεθούμε χωρίς βοήθεια, καθώς δε θα βρίσκουμε βοηθό όταν θα τον έχουμε ανάγκη.
Πρέπει να εξελισσόμαστε πνευματικά, όμως συχνά δεν το κάνουμε, δεν αποκτούμε χάρη, δεν κάνουμε καλές πράξεις που περιμένει από μας ο Κύριος. Και ξανά επιστρέφουν σε μας παρόμοιες περιστάσεις, λες και μας αφήνουν στην ίδια τάξη στο σχολείο και ξανά μας δίνουν να λύνουμε προβλήματα που δεν είχαμε κάποτε λύσει.
Οι περιστάσεις που μας περιμένουν στο μέλλον, ορίζονται από τις πράξεις μας στο παρελθόν. Και τα βάρη της τωρινής μας ζωής ορίζονται από τα παραπτώματα του παρελθόντος. Όταν το συνειδητοποιούμε, τότε ανοίγει ο δρόμος προς την μετάνοια.
Σέρνονται από τα κακά πάθη, όπως τα σύννεφα από τον αέρα
Παλιά υπήρχε η κουλτούρα της ορθόδοξης ανατροφής. Οι άνθρωποι καταλάβαιναν καλά τι είναι η αμαρτία, τι είναι το πάθος. Όταν το παιδί από μικρός συνηθίζει στην εξομολόγηση, μαθαίνει να διακρίνει τους καλούς και τους κακούς λογισμούς, έχει στο μυαλό του ότι πρέπει να αποκρούει τους κακούς λογισμούς.
Και τώρα βλέπω πολλούς νέους να βαρύνονται από πάθη, αν και είναι πολύ νέοι. Δεν έχουν την παραμικρή ιδέα από πνευματική ζωή, πνευματικό αγώνα και συχνά σέρνονται από τα κακά πάθη, όπως τα σύννεφα από τον αέρα.
Άπειροι, χωρίς να καταλαβαίνουν τι τους συμβαίνει, πραγματικά μωρά από πνευματική άποψη, που δεν ξέρουν ούτε τι είναι εξομολόγηση, ούτε τι είναι Θεία Κοινωνία. Χάνουν την αγνότητα και την υγεία τους ακόμα και στην εφηβεία, καθώς πέφτουν σε πολλά και θανάσιμα αμαρτήματα και σταματάνε μόνο στα 25-27 τους. Και αυτό γιατί δεν έχουν πλέον ούτε δυνάμεις, ούτε υγεία για να συνεχίζουν να ζουν ακολουθώντας τα πάθη τους. Βλέπεις πολύ νέους ανθρώπους να ταλαιπωρούνται ολοκληρωτικά από πάθη.
Παντρεύονται και αμέσως χωρίζουν. Κάνουν παιδιά και δεν μπορούν να τους δώσουν τίποτα το καλό, επειδή και οι ίδιοι δεν είχαν πάρει τίποτα καλό. Δεν ξέρουν πώς θα οδηγήσουν τα παιδιά τους στην πίστη, πώς να τους μάθουν να αγωνίζονται ενάντια στα πάθη, επειδή οι ίδιοι δεν τα είχαν μάθει έτσι.
Οι δεκαετίες διωγμών της Εκκλησίας έχουν κάνει καλά τη δουλειά τους. Ολόκληρες γενιές δεν έχουν ούτε την παραμικρή ιδέα για τον Θεό, για την πνευματικότητα, και ακόμα και τώρα θεωρούν ότι η πίστη είναι η μοίρα των γιαγιάδων και όσων δεν έχουν γευτεί την «επιτυχημένη» ζωή. Και χρειάζεται πραγματικό ταρακούνημα για να ξυπνήσουν αυτοί οι άνθρωποι και να σκεφτούν το νόημα της ζωής και την πίστη και όχι απλά να κολυμπάνε στο ταραγμένο πέλαγος της καθημερινότητας και να πολιορκούνται από τα διάφορα πάθη.
Γιατί τελικά ήρθαμε στο μοναστήρι;
Μετά το πέμπτο έτος, η φίλη μου πήγε στην Ιερά Μονή Αγίου Νικολάου Τσερνοόστροβσκιϊ στην πόλη Μαλογιαροσλάβετς. Τώρα είναι η μητερούλα Νεκταρία (μητερούλα στη ρωσική παράδοση είναι ευγενική προσφώνηση για τις ηγουμένες, ηλικιωμένες μοναχές και πρεσβυτέρες – σημ.μεταφρ.). Το 1995, τελείωσα το Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Λογοτεχνίας και ακολούθησα τη φίλη μου.
Στον κόσμο δε με έλκυε, πλέον, τίποτα. Αν και είχα πολύ καλές σπουδές, επάγγελμα, φίλους, ακόμα και έναν άξιο αρραβωνιαστικό είχα.
Ο Μητροπολίτης Πσκόβ και Πορχόβ Τύχωνας (Σεβκουνόβ) διηγούταν ότι, όταν πίστεψε στον Θεό νεαρός στην ηλικία, άλλαξε όλη η ζωή του:
«Το μοναδικό μέρος όπου ένιωθα καλά ήταν η εκκλησία. Ούτε οι φίλοι, ούτε η διασκέδαση, ούτε η αγαπημένη κάποτε δουλειά, τίποτα δεν άγγιζε την καρδιά μου. Ακόμα και τα βιβλία, οι αγαπημένοι μου Ντοστοέβσκιϊ και Τολστόϊ δεν προσέλκυαν την προσοχή μου. Κατάλαβα ότι είχα αλλάξει εντελώς. Μπορεί κιόλας να είχα γίνει απελπιστικά άχρηστος για τον τόσο αγαπημένο μου, παλιότερα, κόσμο. Αποκαλύφθηκε μια άλλη ζωή, έτσι που τα όσα είχα ζήσει στα 24 μου χρόνια δεν άντεχαν να συγκριθούν μαζί της».
Ο Κύριος, ήδη, είχε καλέσει τον νεαρό και η κλήση αυτή ήταν παρόμοια με αυτή που άκουσαν κάποτε οι νεαροί ψαράδες από την Καπερναούμ: απλά δεν μπορούσαν να συνεχίζουν τη συνηθισμένη τους ζωή και, εγκαταλείποντας τα πάντα, έσπευσαν προς τον Κύριον, έχοντας γίνει μαθητές Του.
Αργότερα, έχοντας ασκητεύσει ήδη μερικές δεκαετίες σε μοναχικό σχήμα, ο Σεβασμιώτατος Τύχωνας έλεγε:
«Γιατί όμως ήρθαμε στο μοναστήρι και με όλη τη ψυχή μας θέλαμε να μείνουμε εδώ για πάντα; Επειδή στον καθένα μας αποκαλύφθηκε ένας υπέροχος, ασύγκριτος με οτιδήποτε άλλο κόσμος. Και αυτός ο κόσμος αποδείχθηκε πολύ πιο ελκυστικός από εκείνον στον οποίον είχαμε ζήσει μέχρι τότε, τα δικά μας λίγα και κατά κάποιον τρόπον πολύ ευτυχισμένα χρόνια».
Αυτά τα λόγια του Σεβασμιωτάτου Τύχωνα αποδίδουν πολύ καλά την τότε κατάστασή μου και τις βλέψεις μου.
Μοναστική καθημερινότητα
Ξεκίνησε η μοναστική μου καθημερινότητα. Είχα πνευματική ανάταση, παρά το γεγονός ότι το μοναστήρι δεν ήταν καλά οργανωμένο, επειδή αναστηλωνόταν και κτιζόταν. Η ρασοφορία μου έγινε το 1996 και η μοναχική κουρά το 2001, με το όνομα Μακαρία. Λένε, ότι στην ρασοφορία ο άνθρωπος πετάει από τη χάρη που του χαρίζει ο Κύριος. Του δίνει να γευτεί τη χαρά την μοναχικής ζωής για να την θυμάται και να κατευθύνεται προς αυτήν.
Στο μοναχισμό, ήδη, νιώθει το βάρος της μοναχικής του ενδυμασίας και του στέλνονται δυσκολίες για την πνευματική εξέλιξη. Ο Κύριος επιτρέπει να υπάρχουν πειρασμοί έτσι ώστε να αποκτήσουμε πνευματική εμπειρία.
Στον μοναχισμό υπάρχουν πολλές δυσκολίες, όμως θυμάμαι μόνο φωτεινά και χαρούμενα πράγματα
Όταν κοιτάω πίσω τη μοναχική μου ζωή, βλέπω ότι υπήρχαν δυσκολίες, όμως θυμάμαι μόνο φωτεινά και χαρούμενα πράγματα. Η χαρά του επιτελεσμένου καθήκοντος. Αν τότε δεν είχα ξεπεράσει τις δυσκολίες, τώρα δε θα είχα τόση χαρά.
Ο Κύριος πάντα δίνει αυτό που μπορεί να σου χρειαστεί
Σε μας, στην Ιερά Μονή Αγίου Νικολάου, έρχονταν γέροντες αγιορείτες και μαθαίναμε από αυτούς, από στόμα σε στόμα, τις παραδόσεις εξαγόρευσης των λογισμών, την προσευχή του Ιησού, την ικανότητα να βλέπεις τα πάθη και να τα πολεμάς.
Οι αδελφές της μονής μας είχαν τη συνήθεια να πηγαίνουν με τη σειρά για διακόνημα στην Ιερά Μονή Γκόρνενσκιϊ στα Ιεροσόλυμα. Στην αρχή, είχα ζήσει εκεί για έξι μήνες και ύστερα για τρείς μήνες ακόμα. Βοηθούσα στην κουζίνα, στην τράπεζα. Είχα τη δυνατότητα να επισκέπτομαι τους Αγίους Τόπους. Αυτό ήταν το ορατό Ευαγγέλιο. Έτσι, όταν αργότερα διάβαζα το Ευαγγέλιο, όλες αυτές τις εικόνες τις είχα μπροστά στα μάτια μου.
Η μητερούλα Ηγουμένη έστελνε τις αδελφές στα μετόχια. Αναστηλώναμε τα μετόχια στην περιοχή Γκρεμιάτσεβο, Ροζντέστβενο, Καρίζα. Αναγκαζόμασταν να αρμέγουμε αγελάδες, να ετοιμάζουμε άχυρα, να δουλεύουμε στους λαχανόκηπους και να μαθαίνουμε τη δουλειά του οικοδόμου. Ο Κύριος πάντα δίνει αυτό που μπορεί να σου χρειαστεί: μάθαινα να προσεύχομαι, να κτίζω ναούς. Και όλο αυτό μου χρειάστηκε, όταν έγινα Ηγουμένη. Περνώντας από όλα τα διακονήματα, έμαθα πολλά.
Στο Ιερά Μονή «Όπτινα Πούστιν». Στο κέντρο η Ηγουμένη της Ιεράς Μονής Αγίου Νικολάου, η μητερούλα Νικολάη και τα πνευματικά της τέκνα: δεξιά η Ηγουμένη Μακαρία και αριστερά η Ηγουμένη Θεοδοσία
Εκεί που σκεφτόμουν την αγελάδα, έγινα Ηγουμένη
Κάποτε ο Μητροπολίτης Σαράτοβ και Βολσκ Λογγίνος απευθύνθηκε στην Ηγουμένη μας, με την παράκληση να βρει μοναχή η οποία θα μπορούσε να γίνει Ηγουμένη σε μοναστήρι που ήταν υπό αναστήλωση. Η μητερούλα πρότεινε δύο αδελφές. Μια άλλη αδελφή και εμένα. Με προειδοποίησε για αυτό, αλλά (για να με ταπεινώσει) συμπλήρωσε:
– Οι ευκαιρίες να γίνεις ηγουμένη είναι κοντά στο μηδέν: τι ηγουμένη είσαι εσύ!
Γι’ αυτό, δε σκεφτόμουν την ηγουμενία και δεν είχα και ιδιαίτερο άγχος. Όλη μου έγνοια εκείνη τη στιγμή ήταν η αγελάδα η οποία επρόκειτο να γεννήσει στο μετόχι όπου έμενα.
Ο Σεβασμιώτατος Λογγίνος μας εξήγησε ότι στην πόλη Βόλσκ επέστρεψαν επιτέλους το πρώην μοναστήρι, το οποίο για πολλά χρόνια δεν αξιοποιούνταν για αυτό που προοριζόταν. Επίσης, μας ενημέρωσε ότι ο ναός του μοναστηριού είναι κατεστραμμένος και χρειάζεται να κτιστεί εκ νέου.
Η άλλη αδελφή με την οποία παρουσιαστήκαμε στο Σεβασμιώτατο, ήταν πολύ καλή οικοδόμος. Και του είπα:
– Άγιε Σεβασμιώτατε, εδώ είναι η αδελφή, μια άριστη οικοδόμος.
Αυτός μας μίλησε και, τελικά, για κάποιο λόγο επέλεξε εμένα.
Δεν ήθελα να εγκαταλείψω το αγαπημένο μου μοναστήρι
Επιστρέφω στο μετόχι για να πάρω τα λιγοστά μου πράγματα και να πάω σε μια ξένη, άγνωστη πόλη. Η ψυχή μου με όλα αυτά είναι γεμάτη γογγυσμό: δεν ήθελα καθόλου να εγκαταλείψω το αγαπημένο μου μοναστήρι.
Κάθομαι στο τιμόνι αγχωμένη. Άρχισε να χιονίζει. Ο δρόμος γλιστρούσε. Το αυτοκίνητο που προπορευόταν φρέναρε απότομα, και εγώ δεν πρόλαβα να φρενάρω και χτύπησα λίγο τον προφυλακτήρα του. Ο οδηγός βγήκε, με κοίταξε, αναστέναξε και είπε:
– Μητερούλα, πόσο δύσκολη μέρα είναι σήμερα!
Και δε με μάλωσε. Μπήκε στο αυτοκίνητό του και έφυγε. Ο γογγυσμός στην ψυχή μου σταμάτησε, επειδή αμέσως συνειδητοποίησα ότι γογγύζω για την απόφαση του αρχιερέα.
Στον Ιερό Ναό της Ιεράς Μονής της Παναγίας Βλαδιμήρσκαγια στην πόλη Βολσκ
Πώς αναστηλώναμε το μοναστήρι
Το 2013, έφτασα στην πόλη Βολσκ για να αναστηλώσω το κατεστραμμένο μοναστήρι. Εμένα και την αδελφή-βοηθό μας υποδέχτηκαν με αγάπη. Μέσα σε ένα μήνα είχαμε μετατρέψει την πρώην αίθουσα συναυλιών σε εκκλησία του Αγίου Νικολάου και τελέσαμε την πρώτη ακολουθία. Διαβάζαμε τον παρακλητικό κανόνα στον Άγιο και νιώθαμε την υποστήριξή του.
Τον Μάιο του 2014 αρχίσαμε να σκάβουμε θεμέλια για την ανέγερση νέου ναού. Τον κτίσαμε μέσα σε δύο χρόνια.
Στο μοναστήρι μας λειτουργεί Κέντρο για γυναίκες σε δύσκολη κατάσταση
Στο μοναστήρι μας λειτουργεί Κέντρο για γυναίκες σε δύσκολη κατάσταση. Αυτή τη στιγμή έχουμε εκεί εφτά μαμάδες και δέκα παιδιά, από εννέα μηνών έως τριών χρονών. Ως επί το πλείστον, αυτές οι μαμάδες είναι οι ίδιες ορφανές που δεν είχαν πάρει ούτε την πρέπουσα ανατροφή ούτε αγάπη. Βρίσκονται σε μας με πλήρη κάλυψη. Αν αγοράζω τρόφιμα για τις αδελφές, ακριβώς το ίδιο κάνω για τις μητέρες και τα παιδιά του Κέντρου μας. Έχουν δική τους τράπεζα, κουζίνα, καθαριστήριο. Τους επισκέπτονται καθηγητές, ψυχολόγος, νομικός, γιατροί.
Έτσι ζούμε στην Ιερά Μονή μας στο Βολσκ. Τώρα έχουμε εννέα αδελφές.
Λιτανεία στην Ιερά Μονή της Παναγίας Βλαδιμήρσκαγια στην πόλη Βολσκ
Στο μοναστήρι μας κάθε χρόνο έρχεται η λιτανεία από όλες τις εκκλησίες της πόλης. Οι κάτοικοι της πόλης Βολσκ περίμεναν πολύ την αναστήλωση του παλαιού μας μοναστηριού.
Οι μοναχές της Μονής μας που είχαν εκτελεστεί για την πίστη τους, προσεύχονται για μας και θέλουμε να κτίσουμε ένα εκκλησάκι προς τιμή τους
Μετά την επανάσταση είχαν εκτελεστεί 37 μοναχές της Μονής μας και θέλουμε να κτίσουμε ένα εκκλησάκι προς τιμήν αυτών που μαρτύρησαν για τον Χριστό. Από ό, τι φαίνεται, αυτές προσεύχονται για εμάς. Εδώ νιώθουμε την πολύ ισχυρή πνευματική τους υποστήριξη.
Νομίζω ότι χάρη στις προσευχές τους μπορέσαμε τόσο γρήγορα να αναγεννήσουμε το μοναστήρι και να κτίσουμε το ναό.
Ο Ιερός Ναός της Παναγίας της Βλαδιμήρσκαγια στις αρχές του 20ου αιώνα
Ο εκ νέου κτισμένος Ιερός Ναός της Ιεράς Μονής Παναγίας Βλαδιμήρσκαγια
Το Κέντρο βρίσκεται στο νέο κτίριο, έτσι ώστε οι μαμάδες και τα παιδιά να μπορούν να ζουν με ανέσεις. Οι αδελφές ζουν ακόμα στο παλαιό κτίριο, το οποίο δεν έχει αναστηλωθεί ακόμα. Για αυτό το έργο απαιτούνται πολλά χρήματα. Γι’ αυτό, θα προσευχόμαστε για όσους θελήσουν να μας βοηθήσουν.
Η καθηγούμενη της Ιεράς Μονής Παναγίας Βλαδιμήρσκαγια στην πόλη Βόλσκ, της επαρχίας Σαράτοβ, Ηγουμένη Μακαρία διηγείται πώς και γιατί έγινε μοναχή, για τα μαθήματα του μοναχικού βίου και την αναστήλωση της Μονής στο Βολσκ.
Η Ηγουμένη Μακαρία (Σεμιόνοβα)
Ήθελα να γίνω συγγραφέας
Από πολύ μικρή ηλικία διάβαζα πολύ. Μετά το σχολείο, μπήκα στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της πόλης Καζάν, στη σχολή δημοσιογραφίας. Έχοντας φοιτήσει τέσσερα χρόνια, πήγα στη Μόσχα για να μπω στο Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Λογοτεχνίας Α.Μ.Γκόρκι. Ήθελα να γίνω συγγραφέας, και ήδη όλο και κάτι έγραφα. Και μπήκα με αυτά που είχα γράψει. Έψαχνα το στιλ μου, ονειρευόμουν να μάθω να γράφω.
Ούτε εγώ ούτε γνωστοί μου δεν είχαμε πνευματικά βιβλία. Ποτέ κανείς δε μας μιλούσε για την πίστη. Μόνο πολύ αργότερα κατάλαβα γιατί οι μπολσεβίκοι κατέστρεφαν τα λειτουργικά και πνευματικά βιβλία: αφού είναι ο λόγος του Θεού, είναι η χάρη. Η πραγματική λογοτεχνία μαλακώνει την ψυχή, ετοιμάζει τον άνθρωπο για τη συνάντηση με τον Θεό. Η πνευματική λογοτεχνία οδηγεί σε Αυτόν.
Όταν άρχισα να διαβάζω την «Διήγηση περί περασμένων χρόνων» του Οσίου Νέστωρα του Χρονογράφου, αμέσως ένιωσα το βάθος του έργου αυτού. Και μετά κατάφερα να διαβάσω το Ευαγγέλιο. Εντυπωσιάστηκα τόσο πολύ με αυτό το θεόπνευστο βιβλίο που το όνειρο να γίνω συγγραφέας με εγκατέλειψε για πάντα: δε θα γράψει κανείς τίποτα καλύτερο από το Ευαγγέλιο!
Πίσω από τον τοίχο να έχουν πάρτι κι εγώ να κάνω μετάνοιες
Γεννήθηκα το 1967 και μεγάλωσα, όπως όλοι οι συνομήλικοι μου, σε ατμόσφαιρα αθεϊσμού. Βέβαια, η γιαγιά μου ήταν πιστός άνθρωπος και, μετά από παράκλησή της, η μαμά την βοηθούσε να πάει στην εκκλησία, όπου η ίδια ποτέ δεν είχε μπει. Θεωρούνταν ότι η πίστη είναι για τις γιαγιάδες και είναι απομεινάρι του παρελθόντος. Οι γονείς μου (ο μπαμπάς αρχιμηχανικός, η μαμά καθηγήτρια) δε με είχαν βαπτίσει καν.
Η φίλη μου από το Ινστιτούτο Λογοτεχνίας με έφερε στην εκκλησία και είπε:
– Πάτερ Βλαδίμηρε, πρέπει να βαπτίσουμε την Ελένη (έτσι με λέγανε στον κόσμο)!
– Ας ετοιμαστεί και στο τέλος της Μεγάλης Τεσσαρακοστής θα την βαπτίσουμε, - απάντησε ο παππούλης.
Ήταν το 1994 και σπούδαζα στο προτελευταίο έτος. Μετά από τη βάπτιση, το ενδιαφέρον μου για τη συγγραφή εξαφανίστηκε, όπως και το ενδιαφέρον μου για φοιτητική ανέμελη ζωή. Θυμάμαι: στην εστία, πίσω από τον τοίχο να έχουν πάρτι, μουσική, γέλιο, και εγώ να προσεύχομαι, να κάνω μετάνοιες.
Οι διάσπαρτες συναντήσεις στη διαδρομή της ζωής μου
Στον κόσμο, η πρώτη μου ενορία ήταν ο Ιερός Ναός των Αγίων Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού στον παράδρομο Στολέσνικοβ. Εκεί πήγαινα κάθε Κυριακή. Ακόμα και τώρα νιώθω τη βοήθεια αυτών των Αγίων. Οι συναντήσεις μαζί τους είναι διάσπαρτες σε όλη τη διαδρομή της ζωής μου. Έτσι, στο μοναστήρι η πρώτη μου βοηθός ήταν η μοναχή Δαμιάνα. Όταν αναστηλώναμε την Ιερά Μονή Γρεμιάτσεβ, χρειαζόμασταν πολύ τσιμέντο. Στη γιορτή των Αγίων Κοσμά και Δαμιανού κατάλαβα πώς να το βρούμε, και μας το έφερε ο άνθρωπος που τον λέγανε Κοσμά.
Όταν, όντας έφηβη, ετοιμαζόμουν να πάω στη Μόσχα από την πόλη Καζάν, μια ξαδέλφη μου είχε γεννήσει το γιο της, τον Αρτέμιο. Ο άντρας της την είχε εγκαταλείψει με το μωρό και η ψυχή μου πονούσε για αυτόν το κοκκινομάλλικο αγοράκι. Τότε, δεν είχα βαπτιστεί και δεν ήξερα να προσεύχομαι. Όμως, μου φαίνεται ότι ο Κύριος δέχτηκε αυτόν τον πόνο ψυχής ως προσευχή. Μετά, έχοντας βαπτισθεί ήδη, προσευχόμουν πραγματικά για τον Αρτέμιο. Και τώρα έχω την αίσθηση ότι ο Άγγελος-φύλακάς του με βοηθάει παντού: όλοι οι ευεργέτες μου έχουν το όνομα Αρτέμιος.
Πώς με τις σκέψεις μας και με τις πράξεις μας υφαίνουμε το «χαλί» της ζωής μας
Όταν αναρωτιέμαι για τις συμπτώσεις στη ζωή μας, μου φαίνεται ότι με τις σκέψεις μας και με τις πράξεις μας υφαίνουμε το «χαλί» της. Ο Κύριος μας στέλνει κάποιους ανθρώπους, μας καλεί σε κάποιες περιστάσεις και παρακολουθεί πώς θα συμπεριφερθούμε σε αυτές. Το χαλί είναι λείο ύφασμα, όμως από την ανάποδη έχει όλο κόμβους. Ο Κύριος το πλέκει μαζί μας, υφαίνει το μοτίβο της ζωής μας.
Αν δε δεχόμαστε αυτό που μας δίνει ο Κύριος, τότε μελλοντικά ερχόμαστε αντιμέτωποι με τους ίδιους «κόμβους»
Αν δε δεχόμαστε αυτό που μας δίνει ο Κύριος, τότε μελλοντικά ερχόμαστε αντιμέτωποι με τους ίδιους κόμβους, που οι ίδιοι φτιάξαμε με τη λανθασμένη μας αντίδραση σε όσα συμβαίνουν. Όταν δεν συμπονέσαμε κάποιον ή αρνηθήκαμε τη βοήθειά μας σε κάποιον, έτσι και εμείς οι ίδιοι στο μέλλον θα βρεθούμε χωρίς βοήθεια, καθώς δε θα βρίσκουμε βοηθό όταν θα τον έχουμε ανάγκη.
Πρέπει να εξελισσόμαστε πνευματικά, όμως συχνά δεν το κάνουμε, δεν αποκτούμε χάρη, δεν κάνουμε καλές πράξεις που περιμένει από μας ο Κύριος. Και ξανά επιστρέφουν σε μας παρόμοιες περιστάσεις, λες και μας αφήνουν στην ίδια τάξη στο σχολείο και ξανά μας δίνουν να λύνουμε προβλήματα που δεν είχαμε κάποτε λύσει.
Οι περιστάσεις που μας περιμένουν στο μέλλον, ορίζονται από τις πράξεις μας στο παρελθόν. Και τα βάρη της τωρινής μας ζωής ορίζονται από τα παραπτώματα του παρελθόντος. Όταν το συνειδητοποιούμε, τότε ανοίγει ο δρόμος προς την μετάνοια.
Σέρνονται από τα κακά πάθη, όπως τα σύννεφα από τον αέρα
Παλιά υπήρχε η κουλτούρα της ορθόδοξης ανατροφής. Οι άνθρωποι καταλάβαιναν καλά τι είναι η αμαρτία, τι είναι το πάθος. Όταν το παιδί από μικρός συνηθίζει στην εξομολόγηση, μαθαίνει να διακρίνει τους καλούς και τους κακούς λογισμούς, έχει στο μυαλό του ότι πρέπει να αποκρούει τους κακούς λογισμούς.
Και τώρα βλέπω πολλούς νέους να βαρύνονται από πάθη, αν και είναι πολύ νέοι. Δεν έχουν την παραμικρή ιδέα από πνευματική ζωή, πνευματικό αγώνα και συχνά σέρνονται από τα κακά πάθη, όπως τα σύννεφα από τον αέρα.
Άπειροι, χωρίς να καταλαβαίνουν τι τους συμβαίνει, πραγματικά μωρά από πνευματική άποψη, που δεν ξέρουν ούτε τι είναι εξομολόγηση, ούτε τι είναι Θεία Κοινωνία. Χάνουν την αγνότητα και την υγεία τους ακόμα και στην εφηβεία, καθώς πέφτουν σε πολλά και θανάσιμα αμαρτήματα και σταματάνε μόνο στα 25-27 τους. Και αυτό γιατί δεν έχουν πλέον ούτε δυνάμεις, ούτε υγεία για να συνεχίζουν να ζουν ακολουθώντας τα πάθη τους. Βλέπεις πολύ νέους ανθρώπους να ταλαιπωρούνται ολοκληρωτικά από πάθη.
Παντρεύονται και αμέσως χωρίζουν. Κάνουν παιδιά και δεν μπορούν να τους δώσουν τίποτα το καλό, επειδή και οι ίδιοι δεν είχαν πάρει τίποτα καλό. Δεν ξέρουν πώς θα οδηγήσουν τα παιδιά τους στην πίστη, πώς να τους μάθουν να αγωνίζονται ενάντια στα πάθη, επειδή οι ίδιοι δεν τα είχαν μάθει έτσι.
Οι δεκαετίες διωγμών της Εκκλησίας έχουν κάνει καλά τη δουλειά τους. Ολόκληρες γενιές δεν έχουν ούτε την παραμικρή ιδέα για τον Θεό, για την πνευματικότητα, και ακόμα και τώρα θεωρούν ότι η πίστη είναι η μοίρα των γιαγιάδων και όσων δεν έχουν γευτεί την «επιτυχημένη» ζωή. Και χρειάζεται πραγματικό ταρακούνημα για να ξυπνήσουν αυτοί οι άνθρωποι και να σκεφτούν το νόημα της ζωής και την πίστη και όχι απλά να κολυμπάνε στο ταραγμένο πέλαγος της καθημερινότητας και να πολιορκούνται από τα διάφορα πάθη.
Γιατί τελικά ήρθαμε στο μοναστήρι;
Μετά το πέμπτο έτος, η φίλη μου πήγε στην Ιερά Μονή Αγίου Νικολάου Τσερνοόστροβσκιϊ στην πόλη Μαλογιαροσλάβετς. Τώρα είναι η μητερούλα Νεκταρία (μητερούλα στη ρωσική παράδοση είναι ευγενική προσφώνηση για τις ηγουμένες, ηλικιωμένες μοναχές και πρεσβυτέρες – σημ.μεταφρ.). Το 1995, τελείωσα το Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Λογοτεχνίας και ακολούθησα τη φίλη μου.
Στον κόσμο δε με έλκυε, πλέον, τίποτα. Αν και είχα πολύ καλές σπουδές, επάγγελμα, φίλους, ακόμα και έναν άξιο αρραβωνιαστικό είχα.
Ο Μητροπολίτης Πσκόβ και Πορχόβ Τύχωνας (Σεβκουνόβ) διηγούταν ότι, όταν πίστεψε στον Θεό νεαρός στην ηλικία, άλλαξε όλη η ζωή του:
«Το μοναδικό μέρος όπου ένιωθα καλά ήταν η εκκλησία. Ούτε οι φίλοι, ούτε η διασκέδαση, ούτε η αγαπημένη κάποτε δουλειά, τίποτα δεν άγγιζε την καρδιά μου. Ακόμα και τα βιβλία, οι αγαπημένοι μου Ντοστοέβσκιϊ και Τολστόϊ δεν προσέλκυαν την προσοχή μου. Κατάλαβα ότι είχα αλλάξει εντελώς. Μπορεί κιόλας να είχα γίνει απελπιστικά άχρηστος για τον τόσο αγαπημένο μου, παλιότερα, κόσμο. Αποκαλύφθηκε μια άλλη ζωή, έτσι που τα όσα είχα ζήσει στα 24 μου χρόνια δεν άντεχαν να συγκριθούν μαζί της».
Ο Κύριος, ήδη, είχε καλέσει τον νεαρό και η κλήση αυτή ήταν παρόμοια με αυτή που άκουσαν κάποτε οι νεαροί ψαράδες από την Καπερναούμ: απλά δεν μπορούσαν να συνεχίζουν τη συνηθισμένη τους ζωή και, εγκαταλείποντας τα πάντα, έσπευσαν προς τον Κύριον, έχοντας γίνει μαθητές Του.
Αργότερα, έχοντας ασκητεύσει ήδη μερικές δεκαετίες σε μοναχικό σχήμα, ο Σεβασμιώτατος Τύχωνας έλεγε:
«Γιατί όμως ήρθαμε στο μοναστήρι και με όλη τη ψυχή μας θέλαμε να μείνουμε εδώ για πάντα; Επειδή στον καθένα μας αποκαλύφθηκε ένας υπέροχος, ασύγκριτος με οτιδήποτε άλλο κόσμος. Και αυτός ο κόσμος αποδείχθηκε πολύ πιο ελκυστικός από εκείνον στον οποίον είχαμε ζήσει μέχρι τότε, τα δικά μας λίγα και κατά κάποιον τρόπον πολύ ευτυχισμένα χρόνια».
Αυτά τα λόγια του Σεβασμιωτάτου Τύχωνα αποδίδουν πολύ καλά την τότε κατάστασή μου και τις βλέψεις μου.
Μοναστική καθημερινότητα
Ξεκίνησε η μοναστική μου καθημερινότητα. Είχα πνευματική ανάταση, παρά το γεγονός ότι το μοναστήρι δεν ήταν καλά οργανωμένο, επειδή αναστηλωνόταν και κτιζόταν. Η ρασοφορία μου έγινε το 1996 και η μοναχική κουρά το 2001, με το όνομα Μακαρία. Λένε, ότι στην ρασοφορία ο άνθρωπος πετάει από τη χάρη που του χαρίζει ο Κύριος. Του δίνει να γευτεί τη χαρά την μοναχικής ζωής για να την θυμάται και να κατευθύνεται προς αυτήν.
Στο μοναχισμό, ήδη, νιώθει το βάρος της μοναχικής του ενδυμασίας και του στέλνονται δυσκολίες για την πνευματική εξέλιξη. Ο Κύριος επιτρέπει να υπάρχουν πειρασμοί έτσι ώστε να αποκτήσουμε πνευματική εμπειρία.
Στον μοναχισμό υπάρχουν πολλές δυσκολίες, όμως θυμάμαι μόνο φωτεινά και χαρούμενα πράγματα
Όταν κοιτάω πίσω τη μοναχική μου ζωή, βλέπω ότι υπήρχαν δυσκολίες, όμως θυμάμαι μόνο φωτεινά και χαρούμενα πράγματα. Η χαρά του επιτελεσμένου καθήκοντος. Αν τότε δεν είχα ξεπεράσει τις δυσκολίες, τώρα δε θα είχα τόση χαρά.
Ο Κύριος πάντα δίνει αυτό που μπορεί να σου χρειαστεί
Σε μας, στην Ιερά Μονή Αγίου Νικολάου, έρχονταν γέροντες αγιορείτες και μαθαίναμε από αυτούς, από στόμα σε στόμα, τις παραδόσεις εξαγόρευσης των λογισμών, την προσευχή του Ιησού, την ικανότητα να βλέπεις τα πάθη και να τα πολεμάς.
Οι αδελφές της μονής μας είχαν τη συνήθεια να πηγαίνουν με τη σειρά για διακόνημα στην Ιερά Μονή Γκόρνενσκιϊ στα Ιεροσόλυμα. Στην αρχή, είχα ζήσει εκεί για έξι μήνες και ύστερα για τρείς μήνες ακόμα. Βοηθούσα στην κουζίνα, στην τράπεζα. Είχα τη δυνατότητα να επισκέπτομαι τους Αγίους Τόπους. Αυτό ήταν το ορατό Ευαγγέλιο. Έτσι, όταν αργότερα διάβαζα το Ευαγγέλιο, όλες αυτές τις εικόνες τις είχα μπροστά στα μάτια μου.
Η μητερούλα Ηγουμένη έστελνε τις αδελφές στα μετόχια. Αναστηλώναμε τα μετόχια στην περιοχή Γκρεμιάτσεβο, Ροζντέστβενο, Καρίζα. Αναγκαζόμασταν να αρμέγουμε αγελάδες, να ετοιμάζουμε άχυρα, να δουλεύουμε στους λαχανόκηπους και να μαθαίνουμε τη δουλειά του οικοδόμου. Ο Κύριος πάντα δίνει αυτό που μπορεί να σου χρειαστεί: μάθαινα να προσεύχομαι, να κτίζω ναούς. Και όλο αυτό μου χρειάστηκε, όταν έγινα Ηγουμένη. Περνώντας από όλα τα διακονήματα, έμαθα πολλά.
Στο Ιερά Μονή «Όπτινα Πούστιν». Στο κέντρο η Ηγουμένη της Ιεράς Μονής Αγίου Νικολάου, η μητερούλα Νικολάη και τα πνευματικά της τέκνα: δεξιά η Ηγουμένη Μακαρία και αριστερά η Ηγουμένη Θεοδοσία
Εκεί που σκεφτόμουν την αγελάδα, έγινα Ηγουμένη
Κάποτε ο Μητροπολίτης Σαράτοβ και Βολσκ Λογγίνος απευθύνθηκε στην Ηγουμένη μας, με την παράκληση να βρει μοναχή η οποία θα μπορούσε να γίνει Ηγουμένη σε μοναστήρι που ήταν υπό αναστήλωση. Η μητερούλα πρότεινε δύο αδελφές. Μια άλλη αδελφή και εμένα. Με προειδοποίησε για αυτό, αλλά (για να με ταπεινώσει) συμπλήρωσε:
– Οι ευκαιρίες να γίνεις ηγουμένη είναι κοντά στο μηδέν: τι ηγουμένη είσαι εσύ!
Γι’ αυτό, δε σκεφτόμουν την ηγουμενία και δεν είχα και ιδιαίτερο άγχος. Όλη μου έγνοια εκείνη τη στιγμή ήταν η αγελάδα η οποία επρόκειτο να γεννήσει στο μετόχι όπου έμενα.
Ο Σεβασμιώτατος Λογγίνος μας εξήγησε ότι στην πόλη Βόλσκ επέστρεψαν επιτέλους το πρώην μοναστήρι, το οποίο για πολλά χρόνια δεν αξιοποιούνταν για αυτό που προοριζόταν. Επίσης, μας ενημέρωσε ότι ο ναός του μοναστηριού είναι κατεστραμμένος και χρειάζεται να κτιστεί εκ νέου.
Η άλλη αδελφή με την οποία παρουσιαστήκαμε στο Σεβασμιώτατο, ήταν πολύ καλή οικοδόμος. Και του είπα:
– Άγιε Σεβασμιώτατε, εδώ είναι η αδελφή, μια άριστη οικοδόμος.
Αυτός μας μίλησε και, τελικά, για κάποιο λόγο επέλεξε εμένα.
Δεν ήθελα να εγκαταλείψω το αγαπημένο μου μοναστήρι
Επιστρέφω στο μετόχι για να πάρω τα λιγοστά μου πράγματα και να πάω σε μια ξένη, άγνωστη πόλη. Η ψυχή μου με όλα αυτά είναι γεμάτη γογγυσμό: δεν ήθελα καθόλου να εγκαταλείψω το αγαπημένο μου μοναστήρι.
Κάθομαι στο τιμόνι αγχωμένη. Άρχισε να χιονίζει. Ο δρόμος γλιστρούσε. Το αυτοκίνητο που προπορευόταν φρέναρε απότομα, και εγώ δεν πρόλαβα να φρενάρω και χτύπησα λίγο τον προφυλακτήρα του. Ο οδηγός βγήκε, με κοίταξε, αναστέναξε και είπε:
– Μητερούλα, πόσο δύσκολη μέρα είναι σήμερα!
Και δε με μάλωσε. Μπήκε στο αυτοκίνητό του και έφυγε. Ο γογγυσμός στην ψυχή μου σταμάτησε, επειδή αμέσως συνειδητοποίησα ότι γογγύζω για την απόφαση του αρχιερέα.
Στον Ιερό Ναό της Ιεράς Μονής της Παναγίας Βλαδιμήρσκαγια στην πόλη Βολσκ
Πώς αναστηλώναμε το μοναστήρι
Το 2013, έφτασα στην πόλη Βολσκ για να αναστηλώσω το κατεστραμμένο μοναστήρι. Εμένα και την αδελφή-βοηθό μας υποδέχτηκαν με αγάπη. Μέσα σε ένα μήνα είχαμε μετατρέψει την πρώην αίθουσα συναυλιών σε εκκλησία του Αγίου Νικολάου και τελέσαμε την πρώτη ακολουθία. Διαβάζαμε τον παρακλητικό κανόνα στον Άγιο και νιώθαμε την υποστήριξή του.
Τον Μάιο του 2014 αρχίσαμε να σκάβουμε θεμέλια για την ανέγερση νέου ναού. Τον κτίσαμε μέσα σε δύο χρόνια.
Στο μοναστήρι μας λειτουργεί Κέντρο για γυναίκες σε δύσκολη κατάσταση
Στο μοναστήρι μας λειτουργεί Κέντρο για γυναίκες σε δύσκολη κατάσταση. Αυτή τη στιγμή έχουμε εκεί εφτά μαμάδες και δέκα παιδιά, από εννέα μηνών έως τριών χρονών. Ως επί το πλείστον, αυτές οι μαμάδες είναι οι ίδιες ορφανές που δεν είχαν πάρει ούτε την πρέπουσα ανατροφή ούτε αγάπη. Βρίσκονται σε μας με πλήρη κάλυψη. Αν αγοράζω τρόφιμα για τις αδελφές, ακριβώς το ίδιο κάνω για τις μητέρες και τα παιδιά του Κέντρου μας. Έχουν δική τους τράπεζα, κουζίνα, καθαριστήριο. Τους επισκέπτονται καθηγητές, ψυχολόγος, νομικός, γιατροί.
Έτσι ζούμε στην Ιερά Μονή μας στο Βολσκ. Τώρα έχουμε εννέα αδελφές.
Λιτανεία στην Ιερά Μονή της Παναγίας Βλαδιμήρσκαγια στην πόλη Βολσκ
Στο μοναστήρι μας κάθε χρόνο έρχεται η λιτανεία από όλες τις εκκλησίες της πόλης. Οι κάτοικοι της πόλης Βολσκ περίμεναν πολύ την αναστήλωση του παλαιού μας μοναστηριού.
Οι μοναχές της Μονής μας που είχαν εκτελεστεί για την πίστη τους, προσεύχονται για μας και θέλουμε να κτίσουμε ένα εκκλησάκι προς τιμή τους
Μετά την επανάσταση είχαν εκτελεστεί 37 μοναχές της Μονής μας και θέλουμε να κτίσουμε ένα εκκλησάκι προς τιμήν αυτών που μαρτύρησαν για τον Χριστό. Από ό, τι φαίνεται, αυτές προσεύχονται για εμάς. Εδώ νιώθουμε την πολύ ισχυρή πνευματική τους υποστήριξη.
Νομίζω ότι χάρη στις προσευχές τους μπορέσαμε τόσο γρήγορα να αναγεννήσουμε το μοναστήρι και να κτίσουμε το ναό.
Ο Ιερός Ναός της Παναγίας της Βλαδιμήρσκαγια στις αρχές του 20ου αιώνα
Ο εκ νέου κτισμένος Ιερός Ναός της Ιεράς Μονής Παναγίας Βλαδιμήρσκαγια
Το Κέντρο βρίσκεται στο νέο κτίριο, έτσι ώστε οι μαμάδες και τα παιδιά να μπορούν να ζουν με ανέσεις. Οι αδελφές ζουν ακόμα στο παλαιό κτίριο, το οποίο δεν έχει αναστηλωθεί ακόμα. Για αυτό το έργο απαιτούνται πολλά χρήματα. Γι’ αυτό, θα προσευχόμαστε για όσους θελήσουν να μας βοηθήσουν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου