Οι Τρείς Άγιες Ανάργυρες Ιατροί

site analysis

Οι Τρείς Άγιες Ανάργυρες Ιατροί, Ζηναΐδα, Φιλονίλλα και Ερμιόνη

Του Καθηγητή Χρήστου Γερ. Σιάσου

           Η Ορθόδοξη Εκκλησία μας κάθε ημέρα του χρόνου τιμά τη μνήμη, ενός ή περισσοτέρων Αγίων. Θεωρεί τους Αγίους μεγάλες προσωπικότητες, που διέπρεψαν σε αρετή, σε αγώνες υπέρ πίστεως, σε διάκριση. «Αστήρ αστέρος διαφέρει εν δόξη», διακηρύσσει ο λόγος του Θεού. Ο γέρων Παΐσιος έλεγε, «…την Ορθοδοξία μας ως Έλληνες την οφείλουμε στον Χριστό και στους Αγίους Μάρτυρες και Πατέρες της Εκκλησίας μας…». Για τους πιστούς οι Άγιοι είναι οι οδοδείκτες, οι φωτεινοί Αστέρες που δείχνουν τη θέωση, τον ουρανό και που όλοι τους δίδαξαν τον λόγο του Θεού και μαρτύρησαν για την πίστη τους στον Τριαδικό Θεό, στο Θεό της Αγάπης.     Αυτοί φύλαξαν τους θησαυρούς της φυλής μας, διασφάλισαν τα ιερά και τα όσια του γένους μας, αγωνίστηκαν για τα απαραίτητα εφόδια που δίνει η Εκκλησία μας, την αγάπη, την ευγένεια, τη γαλήνη των ψυχών μας.

              Τα αδέρφια, Κοσμάς και Δαμιανός, θαυματουργοί Άγιοι γιατροί στο επάγγελμα,  γιάτρευαν όλους όσους είχαν ανάγκη, πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους χωρίς να παίρνουν χρήματα, το μόνο που ζητούσαν από τους ασθενείς ήταν να πιστεύσουν και να έρθουν κοντά στο Χριστό. 

              Την ιατρική υπηρέτησαν και οι τρείς Άγιες Ανάργυρες, η Ζηναΐδα, η Φιλονίλλα και η Ερμιόνη. Η  Ζηναΐδα και η Φιλονίλλα ήταν αδελφές και καταγόταν από την Ταρσό της Κιλικίας, αναφέρεται ότι είχαν και κάποια συγγένεια με τον Απόστολο Παύλο. Οι γονείς των ήταν πλούσιοι και ευκατάστατοι για την εποχή γι΄ αυτό και σπούδασαν  την ιατρική και στη συνέχεια ασκούσαν φιλανθρωπικό έργο εντελώς δωρεάν. Βρίσκονταν κοντά σε κάθε άρρωστο και στην οικογένειά του και παράλληλα δίδασκαν  το λόγο του Θεού, πολλοί άπιστοι ερχόταν κοντά τους και γινόντουσαν χριστιανοί.

             Σε πολλές περιπτώσεις ακολούθησαν το δρόμο του Αποστόλου Παύλου. Έφθασαν στην Αρχαία Δημητριάδα, στην σημερινή πόλη του Βόλου και διέμεναν σε ένα σπήλαιο. Από αυτή τη θέση θεράπευαν ασθενείς και δίδασκαν το λόγο του Θεού. Κάποια ημέρα φεύγουν από το Βόλο και  πηγαίνουν στην Πάφο, εκεί βρίσκουν πάλι ένα σπήλαιο, στη θέση Κισσόνεργα εκεί εγκαταστάθηκαν και άρχισαν τη θεραπεία ασθενών κυρίως γυναίκες. Οι ταλαιπωρίες, οι κακουχίες και οι κακές συνθήκες μέσα στο σπήλαιο κούρασαν τις Αγίες. Πρώτη η Ζηναΐδα και μετά η Φιλονίλλα παρέδωσαν την ψυχή τους στο Χριστό. Οι πιστοί της περιοχής ενταφίασαν τις αδελφές στη Κισσόνεργα και αργότερα στον τόπο εκείνο έκτισαν ναό στη μνήμη τους. Οι Αγίες,  Ζηναΐδα και Φιλονίλλα, γιορτάζουν κάθε χρόνο στις 11 Οκτωβρίου και θεωρούνται θεραπεύτριες πολλών ασθενών κυρίως όμως των γυναικών.

              Το 1970 ο τότε Μητροπολίτης Δημητριάδος Ηλίας καθιέρωσε τη γιορτή των δύο Αγίων και επί Μακαριστού Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου οι Αγίες τιμώνται από κοινού με τους Αγίους που ασκήθηκαν και μαρτύρησαν στη περιοχή της Ιεράς Μητροπόλεως Δημητριάδος.   

Το απολυτίκιο των Αγίων:

Την πολυθαύμαστον Ταρσόν τιμήσωμεν την εξανθήσασαν άνθη τα τίμια, την Ζηναΐδα την σοφήν και Φιλονίλλαν. Άμα δε έχουσαι της πίστεως την κρηπίδα ασάλευτον, πάσαν πλημμυρίδα των δαιμόνων κατήσχυναν. Διό και συν Αγγέλοις χορεύουσαι, υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσιν.

              Ο  Απόστολος Φίλιππος από την Καισάρεια της Παλαιστίνης, ήταν ένας από τους επτά διακόνους της εκκλησίας των Ιεροσολύμων και είχε τέσσερις κόρες, την Ερμιόνη, την Ευτυχίδα, την Γλαύκη και την Καλλίστη.  Η  Ερμιόνη, που ξεχώρισε από τις αδελφές τις,  σπούδασε την ιατρική τέχνη της εποχής και θεράπευε τους ασθενής  χωρίς να τους παίρνει χρήματα, σπούδασε επίσης και Φιλοσοφία. Είχε πολλά χαρίσματα, με πίστη και προσευχή συντελούσε στη διάδοση του Χριστιανισμού.  Μαζί με την αδελφή της, την Ευτυχίδα, πήγαν να συναντήσουν τον Άγιο Ιωάννη τον Ευαγγελιστή στην Έφεσο, δεν πρόλαβαν γιατί είχε πεθάνει.  Συνάντησαν όμως  τον μαθητή του Αποστόλου τον Πετρώνιο ο οποίος κήρυττε το λόγο του Θεού στην περιοχή και ο οποίος φρόντισε να παραμείνουν οι δύο αδερφές στην Έφεσο.

              Την εποχή εκείνη αυτοκράτορας στη Έφεσο ήταν ο Τραϊανός ο οποίος μόλις πληροφορήθηκε για τις δραστηριότητες των γυναικών διέταξε να τις συλλάβουν και να τις βασανίσουν. Στα βασανιστήρια η Ερμιόνη υπέμεινε με μεγάλη πίστη στο Χριστό. Στη συνέχεια ο Αυτοκράτορας άφησε την Ερμιόνη ελεύθερη. Τότε η Αγία ίδρυσε νοσοκομείο στο οποίο δεχόταν τους ασθενείς και όλους όσους είχαν ανάγκη για αγάπη και ιατρική φροντίδα.

              Τα πράγματα όμως άλλαξαν και στον αυτοκρατορικό θρόνο τοποθετείτε ο Αδριανός ο οποίος διέταξε τη φρουρά του να συλλάβουν την Ερμιόνη και να την υποβάλλουν σε φρυκτά βασανιστήρια μέσα σε καζάνι από λιωμένα μέταλλα. Η Ερμιόνη μόλις οδηγήθηκε σ΄ αυτό το βασανιστήριο έκαμε το σημείο του σταυρού, η φωτιά από το καζάνι έσβησε και η Αγία δεν έπαθε τίποτε.  Μετά από πολλά άλλα βασανιστήρια και βλέποντας ότι δεν παθαίνει τίποτα, ο Αυτοκράτορας έδωσε εντολή στους στρατιώτες του και αποκεφάλισαν την Ερμιόνη αφού πρώτα προσευχήθηκε μέσα στο Ναό. 

               Στη συνέχεια  οι δήμιοι την πήγαν έξω από την πόλη για να την αποκεφαλίσουν, την ώρα που σήκωσαν τα ξίφη τους τα χέρια τους έμειναν ακίνητα και αμέσως ζήτησαν από την Αγία Ερμιόνη να προσευχηθεί γι΄ αυτούς, έτσι και έγινε, λίγο αργότερα παρέδωσε την ψυχή της στον Κύριο και Θεό της. Οι χριστιανοί με σεβασμό και ευλάβεια ενταφίασαν το ιερό λείψανο της στην Έφεσο. Αργότερα, εικόνα της Αγίας Ερμιόνης μεταφέρθηκε στη Χίο όπου κτίσθηκε Ιερός Ναός. Η πρώτη Θεία Λειτουργία έγινε τον Δεκέμβριο του 1754, από τότε η Αγία τιμάτε στη Χίο κάθε χρόνο στις 4 Σεπτεμβρίου.

- See more at: http://www.agriniopress.gr

ΟΙ ΑΓΙΕΣ ΖΗΝΑΙΔΑ ΚΑΙ ΦΙΛΟΝΙΛΛΑ

site analysis

Η στεντόρεια φωνή του Αποστόλου Παύλου «ουκ ένι άρσεν και θήλυ» συντάραξε το κοινωνικό κατεστημένο της εποχής του. Η γυναίκα που στον προχριστιανικό κόσμο είχε υποτιμηθεί και στον εξωχριστιανικό κόσμο παραθεωρείται, πολλές φορές ακόμα και σήμερα, πήρε τη θέση που της άρμοζε, θέση ισότιμη προς τον άνδρα. Και πράγματι η Εκκλησία δεν σεμνύνεται µόνο για την ανεπανάληπτη και μοναδική μορφή της Παναγίας. Γυναίκες πολλές πύκνωσαν τις τάξεις των αγίων της, των οποίων το ηθικό ανάστημα ξεπέρασε συχνά το ηθικό ανάστημα των αγίων ανδρών. Ανάμεσα στις πρώτες ήσαν και οι άγιες Ζηναίδα και Φιλονίλλα που έδρασαν και εκοιµήθηκαν στην Πάφο και έκτοτε τιμώνται ιδιαίτερα σ' αυτή.

Οι Άγιες ήσαν αδελφές, κατάγονταν από την Ταρσό της Κιλικίας και ήσαν συγγενείς του Αποστόλου Παύλου. Τα συναξάρια δεν µας λεν πολλές λεπτομέρειες για τη ζωή και τη δράση τους. Κι είναι αυτό δικαιολογημένο. Η μεγάλη χρονική απόσταση που µας χωρίζει από την εποχή τους, οι πολλές δοκιμασίες από τις οποίες πέρασε ο τόπος µας, οι καταστροφές και οι δηώσεις είχαν ως αποτέλεσμα να ξεχασθούν αρκετά στοιχεία της εκκλησιαστικής ζωής και της εκκλησιαστικής µας ιστορίας των πρώτων µ.Χ. αιώνων. Για τη ζωή τους όμως αντλούμε αρκετές πληροφορίες από την ακολουθία τους.

Πληροφορούμαστε λοιπόν πως προέρχονταν από πλούσια και ευκατάστατη οικογένεια, πράγμα που τους επέτρεψε να εκμάθουν και την ιατρική τέχνη και επιστήμη. Κι ακόμα πως πολύ νωρίς οδηγήθηκαν στη χριστιανική πίστη της οποίας έγιναν θερμότατες ακόλουθοι.

Αφού μελέτησαν τη διδασκαλία του Ευαγγελίου και αντελήφθησαν ότι τα αγαθά του κόσμου τούτου είναι «ρέοντα» ενώ τα «επαγγελλόµενα» αγαθά είναι «µένοντα», απεφάσισαν να εγκαταλείψουν ό,τι τις κρατούσε δέσμιες στον κόσμο τούτο και να αφιερωθούν ολοκληρωτικά στο κήρυγμα του Ευαγγελίου. Η συγγένειά τους µε τον Παύλο τις ώθησε να εργασθούν στα μέρη όπου εκείνος κήρυξε προηγουμένως, εδραιώνοντας µε τον τρόπο αυτό το έργο του. Έτσι τις βλέπουμε πρώτα στα μέρη της Ελλαδικής Μαγνησίας, εκεί που σήμερα βρίσκεται η πόλη του Βόλου, στην αρχαία Δημητριάδα. Εκεί, εξασκώντας και την ιατρική επιστήμη τους, που την παρείχαν σε όλους αναργύρως, επεδόθησαν στο κήρυγμα του Ευαγγελίου. Έγιναν έτσι θεραπεύτριες και της ψυχής και του σώματος των ανθρώπων. Εκεί μάλιστα που η ιατρική επιστήμη δεν μπορούσε να κάνει τίποτα, πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους µε τη θερμή προσευχή τους. Ανεδείχθησαν έτσι και ιαµατικές, θεραπεύτριες δηλαδή σωμάτων µε τη δύναμη του Θεού.

Από τη Δηµητριάδα τις βρίσκουμε στην Πάφο και συγκεκριμένα στην Κισσόνεργα, όπου στήνουν το ιεραποστολικό ορμητήριο τους. Η παράδοση τις φέρει να ζουν σ' ένα σπήλαιο κι απ' εκεί να δέχονται ασθενείς - ιδιαίτερα γυναίκες - τις οποίες και κατηχούσαν στη νέα θρησκεία, προετοιμάζοντας τες για το βάπτισμα.

Φαίνεται πως η κάποια χαλάρωση των ηθών που επικρατούσε τότε σ' όλη την περιοχή της Πάφου, λόγω και της λατρείας της Αφροδίτης, είχε σαν αποτέλεσμα τη στροφή πολλών ανθρώπων προς κάτι το ανώτερο. Γι' αυτό και το έργο των δύο ιεραποστόλων βρήκε πρόσφορο έδαφος στην Πάφο. Επαληθεύτηκε. και στην περίπτωση αυτή το Γραφικό «Όπου επλεόνασεν η αµαρτία εκεί υπερεπερίσσευσεν η χάρις». Οι τάξεις των χριστιανών πλήθαιναν µέρα µε τη µέρα και η κοινωνία άρχισε να παίρνει όψη Χριστιανική.

Οι άσχημες συνθήκες διαβίωσής τους όμως, οι κακουχίες και οι ταλαιπωρίες του ιεραποστολικού έργου, έφθειραν την υγεία τους. Κι έτσι, χωρίς να φθάσουν σε «γήρας πολυχρόνιον», άφησαν το μάταιο αυτό κόσμο και πέταξαν στην αιωνιότητα. Πρώτη η Ζηναίδα και ύστερα η Φιλονίλλα, παρέδωσαν την ψυχή τους στον Χριστό που τόσο αγάπησαν και για τον οποίο τόσο εκοπίασαν.

Στον τόπο που τάφηκαν, στην Κισσόνεργα, κτίστηκε αργότερα, µετά την κατάπαυση των διωγμών, ναός επ' ονόµατί τους και οι πιστοί συγκεντρώνονταν εκεί στις 11Οκτωβρίου, οπότε τελείται η µνήµη τους και τις τιμούσαν µε ιδιαίτερη λαμπρότητα. Ερείπια του ναού υπάρχουν μέχρι και σήμερα. Εκεί, στις 11Οκτωβρίου, τελείται και σήμερα η Θεία Λειτουργία στη µνήµη των αγίων αδελφών. Λόγω του ιατρικού λειτουργήματος τους, θεωρούνται και σήμερα θεραπεύτριες διαφόρων ασθενειών, ιδιαίτερα δε των αιμορραγιών στις γυναίκες.

ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟ 

Ήχος γ΄. Την ωραιότητα.

Την πολυθαύµαστον Ταρσόν τιµήσωµεν, την εξανθήσασαν άνθη τα τίμια, την Ζηναίδα τήν σοφήν και Φιλονίλλαν. Άµα δε έχουσαι της πίστεως την κρηπίδα ασάλευτον, πάσαν πληµµυρίδα των δαιµόνων κατήσχυναν. Διό και συν Αγγέλοις χορεύουσαι, υπέρ ηµών αεί πρεσβεύουσιν.

Η θέση της Γυναίκας στο Χριστιανισμό

site analysis

Συγγραφή: Λαζάρω Παναγιώτου Επιμέλεια: Ρένος Κωνσταντίνου

Στην Ορθοδοξία ανέκαθεν ίσχυε ο κανών του Αποστόλου Παύλου: Το σώμα έχει πολλά μέλη και το κάθε μέλος έχει τη δική του αποστολή, που εκπληρούμενη συμβάλλει, με την αξία και την μοναδικότητά της, στη γενική αρμονία. Το να θέλουν όλα τα μέλη να εκτελούν την ίδια λειτουργία στο σώμα αποτελεί ένδειξη σοβαρής ασθένειας των ίδιων και του σώματος. «Δεν είναι όλοι απόστολοι ούτε όλοι προφήτες ούτε όλοι διδάσκαλοι. Δεν είναι όλοι θαυματουργοί ούτε όλοι θεραπευτές ούτε όλοι λαλούν γλώσσες κι ούτε όλοι ξέρουν πως να τις εξηγούν» (Α΄ Κορ. 12, 29-31). Είναι επίσης γνωστό το του Αποστόλου Παύλου: «ουκ ένι άρσεν και θήλυ, πάντες γαρ υμείς είς εστέ εν Χριστώ Ιησού» (Γαλ. 3, 28). Ως εκ τούτου η παρουσία της γυναίκας στο σώμα της Εκκλησίας είναι ταυτόσημη και ισότιμη με εκείνη του άνδρα, διότι και οι δύο ως πιστοί και μέλη του ιδίου σώματος ενώνονται μεταξύ τους και μαζί με τη Θεία Κεφαλή του Σώματος σε μία «εν Χριστώ» ζωή.

Η εξύψωση της γυναίκας βρίσκει την υψηλότερη έκφρασή της στο πρόσωπο της Παρθένου Μαρίας και ιδίως στη συμβολή της στην ενσάρκωση του Υιού και Λόγου του Θεού. Η Θεοτόκος Μαρία αποτελεί την θαυμαστή γυναίκα, το πρότυπο κάθε χριστιανού. Σε ολόκληρη όμως την ιστορία της Εκκλησίας μας συναντάμε γυναίκες-πρότυπα, γυναίκες Αγίες που με την αρετή τους υπηρέτησαν το Θεό και τον άνθρωπο.

Ο Χριστιανισμός εξύψωσε πραγματικά και ουσιαστικά την γυναίκα. Δεν θα πρέπει να λησμονήσουμε τις μαθήτριες του Χριστού, όπως μας τις παρουσιάζουν οι ιεροί Ευαγγελιστές, είτε ως φιλόστοργους διακόνους του Χριστού, είτε ως αφοσιωμένες μαθήτριες, είτε ως τολμηρές μυροφόρες, είτε ως ευαγγελίστριες του μηνύματος της Αναστάσεως του Χριστού. Αλλά και ως συνεργάτιδες στο ιεραποστολικό έργο των Αποστόλων εμφανίζονται οι ευσεβείς γυναίκες και μνημονεύονται στα έργα τους. Αναφέρουμε τις γυναίκες που κατονομάζει ο Απόστολος Παύλος στο κεφάλαιο 16 της προς Ρωμαίους: «χαιρετίστε την Περσίδα, την αγαπητή…, χαιρετίστε τον Ρούφο, τον εκλεκτό εν Κυρίω, και τη μητέρα του και δική μου μητέρα», «χαιρετίστε τον Ακύλα και την Πρίσκιλλα, τους συνεργάτες μου, που πρόταξαν το στήθος τους για να με προστατεύσουν», «χαιρετίστε τον Ανδρόνικο και την Ιουνία…, που είναι επίσημοι ανάμεσα στους Αποστόλους και έγιναν χριστιανοί πριν από μένα…, χαιρετίστε την Τρύφαινα και την Τρυφώσα, που κοπιάζουν στην υπηρεσία του Κυρίου».

Όμως, ο σημαντικός και ο διακεκριμένος ρόλος των γυναικών εκφράζεται στην τυπολογική αναλογία Εύας-Μαρίας, στην οποία εμπεριέχεται μια «ανακύκληση», καθώς η ανυπακοή της Εύας αποκαταστάθηκε με την αποδοχή της βουλής του Θεού μέσω του Αγίου Πνεύματος από την Παρθένο Μαρία για την Ενσάρκωση του Υιού και Λόγου του Θεού. Η Εύα παρίσταται  ως η εκπέσουσα αρχαία ανθρωπότητα, η οποία για την παρακοή της «την κατάραν εισωκίσατο», ενώ η Μαρία ως η ανακαίνιση της αρχαίας πεσούσης ανθρωπότητος, η οποία συντελέσθηκε με τη Γέννηση του Χριστού και εμφανίζεται ως νέα ανθρωπότητα, η «καινή εν Χριστώ κτίσις». Κατά τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο με τη γέννηση του Νέου Αδάμ από τη Νέα Εύα έκλεισε ο κύκλος της δημιουργίας του ανθρώπου και θεμελιώθηκε θεολογικά η ισότητα των δύο φύλων.

Στα πλαίσια του γυναικείου έργου δεν πρέπει να παραλειφθεί η σπουδαιότητα του γυναικείου μοναχισμού, ο οποίος συνέβαλε στην ανύψωση της θέσης των γυναικών στην Εκκλησία. Δηλώνεται έτσι όχι μόνο ο κοινωνικός ρόλος και η προσφορά τους στην κοσμική ζωή, αλλά και η πνευματική τους δύναμη στο μοναχικό βίο. Ο μοναχισμός είναι ένα ιδιαίτερος τρόπος ζωής, τον οποίο εκούσια διάγουν άνδρες και γυναίκες και υπόκεινται στη δοκιμασία και την εγκράτεια ανάλογα με τις ιδιαίτερες κλίσεις τους. Γεγονός που αναιρεί την πεποίθηση για διάκριση αρσενικού και θηλυκού μέσα στην Εκκλησία, εφόσον και τα δύο φύλα έχουν το δικαίωμα να αναχθούν στο Θείο, επιτυγχάνοντας την υπεροχή τους ενώπιον του Θεού μέσα από ένα σχετικά δυσκολότερο δρόμο από εκείνον του εγκόσμιου βίου.

Η ιδιαιτερότητα της γυναίκας και των λειτουργημάτων, που επιτελεί μέσα στην Εκκλησία, την καθιστά ισότιμο μέλος προς τον άνδρα. Το γεγονός ότι εξαιρούνται οι γυναίκες από το μυστήριο της ιεροσύνης, σε καμιά περίπτωση σημαίνει απόρριψη της μυστηριακής ιεροσύνης των γυναικών. Η Ιεροσύνη πρόκειται για Μυστήριο θεσμοθετημένο από τον ίδιο τον Ιησού Χριστό, δοσμένο από Εκείνον μόνο στους Αποστόλους και στους συνεχιστές του έργου τους άνδρες-κληρικούς. Εξαίρεση δεν αποτέλεσε ούτε η ίδια η Θεοτόκος, μέσω της οποίας τελειοποιήθηκε το έργο της «εν Χριστώ» οικονομίας. Το παράδειγμα του Κυρίου ακολούθησαν και οι Απόστολοι, που δεν χειροτόνησαν γυναίκες. Από την πρακτική αυτή δεν απομακρύνθηκε η Εκκλησία στη διάρκεια του βίου της.

Στη πορεία της ζωής της Εκκλησίας δεν έπαψαν οι γυναίκες να εργάζονται στο χώρο Της, σε έργα τόσο φιλανθρωπικά για τον κάθε άνθρωπο, όσο και στα έργα της ιεραποστολής και παρουσίας του χριστιανικού μηνύματος στο κόσμο. Η Ολυμπία, η Φοίβη, η Πενταδία, η Αμπρούκλα, η Σιβινιανή χειροτονούνται διακόνισσες και αφοσιώνονται στο πολύπλευρο έργο τους με ευλάβεια.

Στο ίδιο έργο διακονίας αφοσιώνονται και πάρα πολλές γυναίκες στις μέρες μας. Η γυναίκα, αποκτώντας ενεργό ρόλο στη ζωή της ενορίας, δείχνει τον δρόμο προς τον εξανθρωπισμό της κοινότητας και συμβάλλει στην προσφορά της ευχαριστιακής σύναξης. Η γυναίκα ως ενορίτης, η γυναίκα ως παρασκευάστρια του προσφόρου, η γυναίκα ως εκκλησιαστική επίτροπος, η γυναίκα ως κατηχήτρια, ως διακόνισσα των έργων αγάπης, ως μοναχή, ως ψάλτρια, ως φιλάνθρωπος μετέχει στα εκκλησιαστικά πράγματα με επίγνωση, υπευθυνότητα και αποδοτικότητα.

Πράγματι, οι γυναίκες είναι ισότιμες με τους άνδρες και μάλιστα κατέχουν το κέντρο της εκκλησιαστικής ζωής, ως αναπόσπαστα μέλη της Εκκλησίας. Ειδικότερα, η γυναίκα συμβολίζει την ίδια την Εκκλησία, τον ναό του Θεού, που δέχεται το σώμα των πιστών. Γι΄ αυτό άλλωστε και το διακονικό της έργο στην Εκκλησία είναι έργο αγάπης και φιλανθρωπίας προς τον πλησίον. Η συμβολική προσφορά της γυναίκας στην εκκλησιαστική ζωή είναι έργο που αγκαλιάζει όλο το ποίμνιο.

Ο χριστιανισμός θεώρησε αυτονόητο να υψώσει ναούς σε γυναίκες, να τις υμνήσει με ύμνους και εικόνες, να υψώσει γυναικεία πρότυπα που κάθε γυναίκα μπορεί να κατακτήσει. Πρότυπα γυναικών που έφτασαν στη θέωση, ενώθηκαν με το Θεό, τέλεσαν θαύματα πριν και μετά την κοίμησή τους, δίδαξαν άντρες, αντιστάθηκαν σε αυτοκράτορες, άντεξαν φρικτά βασανιστήρια και συμβούλεψαν ακόμη και οικουμενική σύνοδο.

Κλείνοντας, ας δούμε μερικά από τα πρότυπα αυτά: Η Αγία Μαρία η Μαγδαληνή («η τέτραθλος και ανδρεία γυνή» κατά τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο), η Φωτεινή και η Μαριάμνα (μαθήτριες του Χριστού), η Αγία Μεγαλομάρτυς Αικατερίνα η Πάνσοφος, η οποία εμφανίστηκε ενώπιον του αυτοκράτορα και τον κάλεσε με παρρησία να σταματήσει το διωγμό κατά των χριστιανών. Οι Αγίες μεγαλομάρτυρες, από 16 έως 20 ετών, Κυριακή, Ειρήνη, Παρασκευή, Μαρίνα, Αναστασία, Καλλιόπη, που αψήφησαν τη ρωμαϊκή κοσμοκρατορία και προτίμησαν τα βασανιστήρια μέχρι θανάτου από το να αποκαλέσουν «Κύριο και Θεό» τον αυτοκράτορα. Η Αγία Μελάνη που μαζί με τον άντρα της σκόρπισε την περιουσία της απελευθερώνοντας αιχμαλώτους και κατέληξε πνευματική μητέρα της γυναικείας μοναστικής αδελφότητας. Η Αγία Ειρήνη του Χρυσοβαλάντου, πνευματική μητέρα πατριαρχών, που υψωνόταν στον αέρα και λύγιζαν τα κυπαρίσσια όταν προσευχόταν. Η Αγία Ματρώνα η Χιοπολίτιδα που έζησε στη Χίο το 15^ο αιώνα και τέλεσε αμέτρητα θαύματα και εν ζωή και μετά την κοίμησή της.

Ας αναφέρουμε όμως και μερικές ευσεβείς μητέρες Αγίων, που εκπλήρωσαν με τον καλύτερο τρόπο την ύψιστη αποστολή της μητρότητας: ανέθρεψαν Αγίους. Ανάμεσά τους βρίσκονται η Αγία Ευβούλη μητέρα του γιατρού Αγίου Παντελεήμονα, η Αγία Άννα μητέρα του προφήτη Σαμουήλ, η Αγία Θεοδότη μητέρα των Αγίων γιατρών Κοσμά και Δαμιανού των Αναργύρων, η Αγία Εμμέλεια μητέρα του Μεγάλου Βασιλείου, η Αγία Νόννα μητέρα του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, η Αγία Ανθία μητέρα του Αγίου Ελευθερίου.

Υπάρχουν επίσης και θαυμαστά ζεύγη Αγίων, όπως οι Άγιοι Ιωακείμ και Άννα (γονείς της Παναγίας), ο Ζαχαρίας και η Ελισάβετ (γονείς του Προδρόμου), η Πολυχρονία και ο Γερόντιος (γονείς του Αγίου Γεωργίου), η Θεοπίστη και ο Ευστάθιος (μαρτύρησαν με τα παιδιά τους) και αμέτρητοι άλλοι.

Εν κατακλείδι, όλες αυτές οι Αγίες τιμήθηκαν και τιμώνται από τους Χριστιανούς, υμνούνται από τους Επισκόπους, εγκωμιάζονται από τους Πατέρες της Εκκλησίας, βιογραφήθηκαν και οι βιογραφίες τους διαβάζονται στην Εκκλησία και στα μοναστήρια κατά την ημέρα τιμής της μνήμης τους. Συνεπώς ο Χριστιανισμός εξύψωσε πραγματικά και ουσιαστικά τη γυναίκα.

Αγίες γυναίκες στα βασιλικά ανάκτορα

site analysis

17JUN

Από το παρελθόν έχει επικρατήσει η άποψη ότι ο χώρος των βασιλικών ανακτόρων και της αυλής ήταν ένας χώρος γεμάτος πλούτο και πολυτέλεια αλλά και γεμάτος δολοπλοκίες, ίντριγκες και μηχανορραφίες. Ακόμη πιστευόταν από πολλούς ότι οι περισσότερες γυναίκες του παλατιού, είτε ήσαν αυτοκράτειρες, είτε ήσαν πριγκίπισσες ή αυγούστες, ήσαν πλάσματα ματαιόδοξα, βυθισμένα μέσα στη μεγαλομανία και στον πλούτο τους. Κύρια απασχόλησή τους δεν ήταν παρά μόνο ο σχεδιασμός συκοφαντιών, φόνων, εγκλημάτων και άλλων δολοπλοκιών με τις οποίες θα στήριζαν τα μεγαλεπήβολα σχέδια και προγράμματά τους.Η ιστορική αντιμετώπιση μιας τόσο ακραίας και μονόπλευρης άποψης κρίθηκε αναγκαία. Όπως αναγκαία κρίθηκε και μία πιο σφαιρική και αντικειμενική παρουσίαση του παλατιού και των ανθρώπων που εγκαταβίωναν μέσα σ’ αυτό.Πλησιάζοντας κάποιος μέσα από τα κείμενα και τις πηγές τα βασιλικά ανάκτορα συναντά ανθρώπους που όχι μόνο δεν παρασύρθηκαν από την τρυφή και τη ζάλη της κοσμικής εξουσίας αλλά, απεναντίας και προς μεγάλη έκπληξη όλων, είχαν να παρουσιάσουν μια ζωή γεμάτη από τον ένθεο λόγο και σύμφωνη με τις επιταγές του Ευαγγελίου του Χριστού μας.Παρατηρείται μια σειρά αυτοκρατόρων που ο ένας διαδέχεται τον άλλον όχι μόνο στην εξουσία αλλά και στα έργα αγάπης. Ο ανταγωνισμός αλλά και ο συναγωνισμός στα έργα φιλανθρωπίας και προσφοράς προς το συνάνθρωπο ήταν μεγάλος. Με πρώτο το Μεγάλο Κωνσταντίνο, ο οποίος αναγνωρίζει τη δύναμη της έμπρακτης αγάπης και την κάνει ένα από τα κυριότερα όπλα στη διακυβέρνησή του, παρουσιάζοντας συγχρόνως ένα τεράστιο έργο φιλανθρωπίας. Αλλά και οι διάδοχοί του δε θα υστερήσουν καθόλου σε έργα προσφοράς και αγάπης. Ενδεικτικά αναφέρονται ο Μέγας Θεοδόσιος, ο Θεοδόσιος Β’ ο Μικρός, ο Μαρκιανός, ο Ζήνων, ο Αναστάσιος, ο Ιουστινιανός, ο Ιουστίνος, ο Μαυρίκιος, οι δυναστείες των Ισαύρων, των Μακεδόνων, των Κομνηνών, και των Αγγέλων, ο Ιωάννης Βατάτζης που έλαβε μάλιστα και το επώνυμο «ελεήμων» και κλείνει αυτός ο κύκλος των φιλάνθρωπων αυτοκρατόρων με την τελευταία δυναστεία του Βυζαντίου, τη δυναστεία των Παλαιολόγων.Η στάση αυτή της ευσπλαχνίας και της πρόνοιας του βυζαντινού αυτοκράτορα προς τον υπήκοο συνάνθρωπο συνοδευόταν συχνά και από μία προσωπική ζωή έντονα εμποτισμένη από τη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας. Οι πρώτοι χριστιανοί αυτοκράτορες μάλιστα, δίδασκαν σαν ιεροκήρυκες και στέκονταν και κοινωνούσαν εντός του ιερού βήματος μαζί με τους ιερείς. Κάποιοι από αυτούς ασχολήθηκαν και με τη Θεολογία και αναδείχθηκαν ως εκκλησιαστικοί συγγραφείς, ποιητές και υμνογράφοι της εκκλησίας. Μέσα στην Ορθόδοξη λατρεία έχουν ενσωματωθεί οι ύμνοι τεσσάρων βυζαντινών αυτοκρατόρων: Του Ιουστινιανού, του Λέοντος Στ΄ του Σοφού, του Κωνσταντίνου του Πορφυρογέννητου και του Θεόδωρου Λάσκαρη.Τα βασιλικά ανάκτορα εργάζονταν καθημερινά, σταθερά και άοκνα, για την ανακούφιση και την παραμυθία της χήρας, του ορφανού, του φτωχού και κάθε πονεμένου και ταλαιπωρημένου ανθρώπου. Η κρατική μέριμνα δεν ήταν τυποποιημένη και άψυχη, δεν γινόταν μόνο με τους νόμους. Παραδείγματα, όπως του Ρωμανού Λεκαπηνού, ο οποίος συνέτρωγε καθημερινά με τους φτωχούς, και του Πορφυρογέννητου, ο οποίος περιποιούταν ιδιοχείρως τις πληγές των λεπρών, δείχνουν ένα υψηλό επίπεδο πνευματικής καλλιέργειας και πολιτισμού.

Από τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι πολλοί από τους εστεμμένους βασιλείς, μέσα από τα ανάκτορα, λάτρεψαν το Χριστό όπως τον λάτρεψαν και οι ταπεινοί ασκητές, μέσα από τα κελλιά τους. Δείγμα και αυτό της σύζευξης πίστης και βασιλικών ανακτόρων.

Ρόλο αποφασιστικής σημασίας για τη διαμόρφωση αυτού του κλίματος στα ανάκτορα, του διαποτισμένου από τις ευαγγελικές αρχές, έπαιξαν και οι γυναίκες των ανακτόρων, οι βασίλισσες και οι πριγκίπισσες. Πολλές από αυτές πρόσφεραν με ιδιαίτερο ζήλο τις υπηρεσίες τους στο συνάνθρωπο και μείνανε στην ιστορία ως μεγάλες κοινωνικές εργάτιδες, γιατί σχεδόν ανάλωσαν τη ζωή τους για την ανέγερση ενός μεγάλου αριθμού ευαγών ιδρυμάτων: Νοσοκομείων, ξενώνων, γηροκομείων, ορφανοτροφείων, πτωχοκομείων κ.ά. Λαμπρό είναι το παράδειγμα της αγίας Ελένης, της μητέρας του Μεγάλου Κωνσταντίνου, της μεγάλης αυτής βασίλισσας που το έργο της κοσμεί για αιώνες τώρα τα θεοβάδιστα μέρη των Αγίων Τόπων.

Στα χνάρια της αγίας Ελένης θα βαδίσουν και οι επόμενες βασίλισσες, που το πέρασμά τους στο διάβα των αιώνων θα σφραγιστεί από μεγάλα έργα προσφοράς και αγάπης. Είναι οι βασίλισσες εκείνες που εργάστηκαν ως καλοί οικονόμοι του πλούτου που τους ενεπιστεύθη ο Κύριος και αναλώθηκαν στην προσπάθεια της έμπρακτης τήρησης της εντολής Του «Αγαπάτε Αλλήλους». Πρόκειται για την Πλακίλλα, τη σύζυγο του Μεγάλου Θεοδοσίου, την Ευδοκία, τη σύζυγο του Θεοδοσίου, την Ευδοκία, τη σύζυγο του Θεοδοσίου Β’ του Μικρού, τη Μαρκιανή και τη Θεοδώρα που και οι δύο υπήρξαν σύζυγοι, πρώτη και δεύτερη αντίστοιχα του αυτοκράτορα Ιουστίνου του Β’.

Τέλος τον κύκλο αυτών των βασιλισσών, που είχαν ένα τεράστιο και λαμπρό έργο φιλανθρωπίας να επιδείξουν, θα τον κλείσει η Θεοδώρα η Πετραλείφα, σύζυγος του Μιχαήλ Β’ Κομνηνού, Δεσπότη της Ηπείρου. Μέχρι και σήμερα τα επιτεύγματα της μεγάλης αυτής βασίλισσας έχουν κάτι να πουν στον επισκέπτη της Άρτας. Έχουν κάτι να φανερώσουν από το μεγαλείο της αγίας ψυχής της. Ένα μεγαλείο που κοσμήθηκε από τις μεγάλες αρετές της ταπείνωσης, της υπομονής, της εγκαρτέρησης, της πλήρους υποταγής και εμπιστοσύνης στο θέλημα του Θεού.

Μέσα από τα βασιλικά ανάκτορα πάλι, θα ξεπροβάλουν και κάποιες άλλες γυναικείες μορφές με φοβερό δυναμισμό και αποφασιστικότητα, οι οποίες εκμεταλλεύονται στο έπακρο την αυτοκρατορική τους ιδιότητα και μέσα από τη δύναμη της εξουσίας στηρίζουν με κάθε τρόπο και με κάθε τίμημα την Εκκλησία. Συγκαλούν συνόδους με τις οποίες προστατεύουν την Εκκλησία από τις πλάνες και τις αιρέσεις, διασφαλίζουν την ενότητα και την ειρήνη στους κόλπους της και προσπαθούν να διατηρήσουν ανόθευτη την διδασκαλία της. Η Πουλχερία, η Ειρήνη η Αθηναία, η Θεοδώρα, η σύζυγος του εικονομάχου αυτοκράτορα Θεόφιλου, αγωνίζονται γενναία και αποφασιστικά και κάτω από δύσκολες και αντίξοες συνθήκες, προκειμένου να διασφαλίσουν την ορθοδοξία της Εκκλησίας.

Μεγάλος και αποφασιστικής σημασίας είναι ο ρόλος που θα παίξουν κάποιες βασίλισσες και πριγκίπισσες στο έργο της ιεραποστολής. Από τις στέπες του Βορρά μέχρι τις ερήμους της Αφρικής και από τα Βρετανικά νησιά μέχρι την Άπω Ανατολή μεταδίδεται το Ευαγγέλιο. Πολλές βυζαντινές πριγκίπισσες έρχονται σε γάμο με ξένους ηγεμόνες και μεταφέρουν μαζί τους τον ελληνοχριστιανικό πολιτισμό. Η δε βασίλισσα της Ρωσίας Όλγα βαπτίζεται χριστιανή στην Κωνσταντινούπολη και φέρνει μαζί της Έλληνες κληρικούς και καλλιτέχνες, οι οποίοι κτίζουν εκκλησίες, μοναστήρια και κέντρα γραμμάτων και τεχνών. Έτσι με τον τρόπο αυτό η αγία βασίλισσα Όλγα συμβάλλει αποφασιστικά στη διάδοση και εξάπλωση του Χριστιανισμού στη Ρωσία.

Παράδειγμα ηρωισμού και αυτοθυσίας για την πίστη στο Χριστό από τα πρώτα κιόλας χρόνια του Χριστιανισμού, αποτελούν οι άγιες βασίλισσες, Αλεξάνδρα και Φαυστίνα. Το κήρυγμα του Θεανθρώπου απλώθηκε πολύ γρήγορα και έφτασε έως τα ειδωλολατρικά ανάκτορα των βασιλέων της εποχής. Ένα κήρυγμα σωτήριο που συγκίνησε και κατέκτησε τις βασίλισσες Αλεξάνδρα και Φαυστίνα, συζύγους των μεγάλων διωκτών του Χριστιανισμού Διοκλητιανού και Μαξεντίου αντίστοιχα. Αυτές κέρδισαν το φωτοστέφανο της αγιότητας με την υπομονή, την καρτερία αλλά και την ομολογία της πίστης τους στο Χριστό, μπροστά σε συζύγους σκληρούς και άπιστους.

Άλλες πάλι βασίλισσες αψηφώντας την πολυτέλεια, τη χλιδή και τις ανέσεις που τους πρόσφερε η βασιλική τους ιδιότητα, προτίμησαν να ζήσουν μια ζωή απλή και ταπεινή. Έτσι συναντάμε κάποιες από αυτές όπως την Ειρήνη, σύζυγο του Ιωάννη Β’ Κομνηνού και μετέπειτα Ξένη μοναχή, τη Θεοδώρα την Πετραλείφα, τη Θεοδώρα, τη σύζυγο του εικονομάχου αυτοκράτορα Θεόφιλου και τη Θεοφανώ, τη σύζυγο του Λέοντα Στ’ του Σοφού, οι οποίες, αφού έζησαν μία ζωή προσφοράς και αγάπης μέσα στα ανάκτορα, τις βλέπουμε να βγάζουν στη συνέχεια τη βασιλική αλουργίδα και να ντύνονται το ταπεινό ράσο της μοναχής, τελειώνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τον επίγειο βίο τους σε κάποιο ταπεινό μοναστήρι δοξάζοντας το Θεό και κατακτώντας την αιωνιότητα.

Πάνω στα ίχνη των αγίων αυτών γυναικών των ανακτόρων πάτησαν και οι μικρές τη ηλικία αλλά εξίσου μεγάλες σε γενναιότητα, πίστη και αγιότητα πριγκίπισσες. Οι άγιες πριγκίπισσες, οι κόρες των βασιλέων, παρόλη τη βασιλική τους καταγωγή δεν παρασύρθηκαν από την τρυφή, τον πλούτο, τη δύναμη και τη μέθη της εξουσίας αλλά απεναντίας, θεωρώντας την παροδική και μάταιη, αναζήτησαν την ευτυχία και τη γαλήνη της ψυχής τους κοντά στο Θεό. Έτσι κάποιες έγιναν μοναχές όπως η Θεοδοσία, κόρη του αυτοκράτορα της Ρώμης Αδριανού, η Απολιναρία, κόρη ενός άλλου βασιλιά της Ρώμης, του Ανθέμιου, η Σωπάτρα, θυγατέρα του αυτοκράτορα Μαυρικίου και η Ανθούσα, η κόρη του εικονομάχου αυτοκράτορα Κωνσταντίνου του Ε’ του Κοπρωνύμου. Ενώ κάποιες άλλες πέρασαν τη ζωή τους εν πλήρει ευσέβεια και αγάπη προς το Θεό και τον πλησίον, προσφέροντας πλούσιο έργο φιλανθρωπίας όπως η Φεβρωνία, η κόρη του αυτοκράτορα Ηράκλειου.

Υπήρχαν όμως και αυτές οι πριγκίπισσες που πλήρωσαν πολύ ακριβά, με την ίδια τους τη ζωή, την ομολογία της πίστης τους στο Χριστό. Έγιναν μάρτυρες εξαιτίας της αγάπης τους για το Χριστό υπομένοντας, πολλές από αυτές, επώδυνα βασανιστήρια. Η Κέρκυρα, κόρη του βασιλίσκου της Κέρκυρας Κερκυλίνου, η Δροσίδα, κόρη του αυτοκράτορα της Ρώμης Τραϊανού, η Αικατερίνη, θυγατέρα του βασιλιά της Αλεξάνδρειας Κώνστα, η Κασδόα, κόρη του βασιλιά της Περσίας Σαβωρίου, η Ειρήνη, κόρη του επίσης Πέρση βασιλιά Λικινίου. Όλες αυτές αναδείχθηκαν μάρτυρες και μεγαλομάρτυρες της Εκκλησίας μας, κερδίζοντας συγχρόνως το λαμπρό φωτοστέφανο της θείας δόξης.

Παράδειγμα φωτεινό στο διάβα μας, το πέρασμα αυτών των αγίων γυναικών από τη ζωή. Δεν ήταν γυναίκες απλές και συνηθισμένες, ήταν βασίλισσες και πριγκίπισσες. Γυναίκες με εξουσία και δύναμη και με κάθε δυνατότητα να κατακτήσουν τον κόσμο και τη ζωή, που όμως προτίμησαν να αφουγκραστούν το λόγο του Κυρίου «τι γαρ ωφελείται άνθρωπος εάν τον κόσμον όλον κερδίσει την δε ψυχήν αυτού ζημιωθεί;». Λόγος σωτήριος που άγγιξε την ψυχή τους και τις οδήγησε στην αγιότητα!

Αναστασία Κυνηγοπούλου.

Πηγή: «ΘΕΟΔΡΟΜΙΑ» τεύχος 1 . Ιανουάριος – Μάρτιος 1999.-BYZANTINA XRONIKA

Αγίες θύματα σκληρής οικογενειακής βίας

site analysis

Αγία Θωμαΐς της Αλεξάνδρειας (14 Απριλίου)

Δολοφονήθηκε από τον πεθερό της, που ήθελε να τη βιάσει

Συναξαριστής

Εικόνα από εδώ, όπου επίσης η βιογραφία της.

Η Αγία Μάρτυς Θωμαΐς γεννήθηκε και έζησε στην Αλεξάνδρεια και διακρινόταν για την ευσέβεια και την πνευματική της μόρφωση. Από μικρή ηλικία είχε επιδοθεί στα έργα της φιλανθρωπίας και του ελέους, συνοδεύοντας την μητέρα της. Τη διακονία (υπηρεσία) αυτή εξακολούθησε να την ασκεί ακόμα και όταν παντρεύτηκε.

Η Αγία είχε μία κατά πάντα ευλογημένη οικογένεια. Με τον σύζυγό της συνδεόταν με αληθινή και ανυπόκριτη αγάπη. Την ειρηνική τους όμως συνύπαρξη την φθόνησε ο εφευρέτης της κακίας, ο διάβολος, και θέλησε να τους χωρίσει, μάλιστα δε με τραγικό τρόπο.

Κάποτε που η Θωμαΐδα ήταν μόνη της στο σπίτι, επειδή ο σύζυγός της έλειπε σε δουλειές, δέχθηκε ανήθικη επίθεση από τον πατέρα του συζύγου της, δηλαδή τον πεθερό της, ο οποίος κυριευμένος από το δαίμονα της πορνείας και υποδουλωμένος στο πάθος της ακολασίας, ήθελε να έχει μαζί της ερωτική σχέση. Η Αγία, η οποία είχε πάντοτε ζωντανή στη μνήμη της την αίσθηση της πανταχού παρουσίας του Θεού και ζούσε με αγνότητα και σωφροσύνη, αντιστάθηκε με σταθερότητα και παρρησία. Προσπάθησε να τον πείσει ότι κάτι τέτοιο δεν πρέπει να γίνει, επειδή είναι αντίθετο με το θέλημα του Θεού, το οποίο ήταν γι' αυτήν τρόπος ζωής και πηγή εμπνεύσεως. Τυφλωμένος όμως εκείνος από το πάθος, επέμενε απειλώντας την με θάνατο. Η Αγία Θωμαΐς συνέχισε να αντιστέκεται και προτίμησε τον θάνατο από την υποδούλωση στο κράτος της αμαρτίας και την εξουσία του θανάτου. Γιατί η έξοδος με μαρτυρικό τρόπο από την παρούσα σύντομη ζωή για την δόξα του Θεού δεν είναι θάνατος, αλλά μετάβαση από τον θάνατο στη ζωή. Είναι νίκη της ζωής επί του θανάτου.

Ο δυστυχής εκείνος την μαχαίρωσε θανάσιμα και μετά το τραγικό αυτό περιστατικό έχασε το φως του και γύριζε μέσα στο σπίτι σαν χαμένος. Στην κατάσταση αυτή τον βρήκαν κάποιοι γείτονες που έψαχναν για τον υιό του, και τον παρέδωσαν στις αρχές για να δικαστεί. Ενώ η Θωμαΐδα, όπως γράφει ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, «ἔλαβε στέφανον μάρτυρος διὰ τὴν σωφροσύνην».

Ο προϊστάμενος της σκήτης της Αλεξανδρείας, μοναχός Δανιήλ, μόλις πληροφορήθηκε το μαρτυρικό τέλος της Θωμαΐδος, κατέβηκε αμέσως στην πόλη με μερικούς μοναχούς και παρέλαβε το ιερό λείψανο της Αγίας. Το μετέφερε με ευλάβεια στη Σκήτη και το ενταφίασε με τιμές στο κοιμητήριο των Πατέρων. Τότε συνέβη και το εξής θαυμαστό. Κάποιος μοναχός, ο οποίος πολεμείτο από τον δαίμονα της πορνείας και είχε ταλαιπωρηθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, προσευχήθηκε στον τόπο που ενταφιάσθηκε το λείψανο της Μάρτυρος, ζητώντας την βοήθειά της. Και, αφού άλειψε το σώμα του με λάδι από το καντήλι που έκαιγε στον τάφο της, απαλλάχθηκε από τον πειρασμό και ειρήνευσε. Αλλά κατά καιρούς και άλλοι πιστοί, μοναχοί και λαϊκοί, που βασανίζονταν από σαρκικούς πειρασμούς, προσεύχονταν στην Αγία και με τις πρεσβείες της ενισχύονταν στον αγώνα τους ή και απαλλάσσονταν από το πάθος.

Γι' αυτό η αγία Θωμαΐς τιμάται ως προστάτιδα εκείνων που αγωνίζονται ενάντια στα σαρκικά πάθη.

Αγία Θωμαΐς της Λέσβου (3 Ιαν.)

Τη σκότωσε στο ξύλο ο άντρας της!

 

Της φιλολόγου κ. Αμαλίας Ηλιάδη από Misha

Στο Βίο της Αγίας Θωμαΐδος της Λεσβίας, που διαδραματίζεται στην Μυτιλήνη και στην Κωνσταντινούπολη του 10ου αιώνα, θίγεται ο ξυλοδαρμός των γυναικών απ' τους συζύγους τους ως κοινωνική πληγή της εποχής.
Οι γονείς της αγίας Θωμαΐδος ευτύχησαν στο γάμο τους και ο βιογράφος της αγίας τους ονομάζει «ζεύγος χρυσούν, ζεύγος τρισευδαίμον και μακάριον», ενώ η Θωμαΐδα ατύχησε στο γάμο της, ο οποίος απέβη αγκάθινο στεφάνι γι' αυτή.
Οι γονείς της, όντας ευκατάστατοι και ευσεβείς, την πάντρεψαν σε ηλικία 24 ετών με ένα νέο ονόματι Στέφανο. Η Θωμαΐδα, παρότι διακρινόταν ως ενάρετη, καλή και υποδειγματική σύζυγος και νοικοκυρά και δίχως να δίνει καμιά αφορμή, αντιμετώπιζε χείριστο τρόπο συμπεριφοράς εκ μέρους του συζύγου της. Ο ατυχής της γάμος ανάγκασε τους θλιμμένους γονείς της να αναχωρήσουν απ' τη Μυτιλήνη για τα μέρη της Κωνσταντινούπολης. Ο πατέρας της, μετά από λίγο καιρό, πέθανε και η μητέρα της έγινε μοναχή και αργότερα ηγουμένη.

Ο σύζυγος της Θωμαΐδας, απ' την φιλαργυρία και την πλεονεξία του, ειρωνευόταν και έβριζε την ευλάβεια και την φιλοστοργία της. Μάλιστα την χτυπούσε βάναυσα σ' όλο της το σώμα. Στο τέλος η αγία πεθαίνει απ' τα τραύματα που της προξένησε ο βάρβαρος σύζυγός της. Έζησε δεκατρία χρόνια μαρτυρικού συζυγικού βίου και πέθανε σε ηλικία 38 ετών. Τάφηκε στο μοναστήρι που ήταν ηγουμένη η μητέρα της.

Κοινωνικά σχόλια

Η αντίθεση του φρονήματος της αγίας με το φρόνημα του συζύγου της, αναδεικνύει την υπομονετική γυναίκα σύζυγο και τις αρετές της ευλάβειας, της φιλανθρωπίας, της ελεημοσύνης και της φιλοστοργίας. Παράλληλα συνδέει, η αντίθεση αυτή, τον άνδρα σύζυγο με την ασέβεια, την φιλαργυρία, την πλεονεξία και την σκληρότητα. Το γεγονός αυτό, απ' τη μια μεριά, ανυψώνει τη γυναικεία φύση και υπόσταση απέναντι στην ανδρική, αλλά απ' την άλλη ο βίος της Οσίας Θωμαΐδος ως υπόδειγμα για τις έγγαμες γυναίκες της εποχής της, ενισχύει μια τάση παθητικότητας και υποταγής της γυναίκας, ακόμη και στις άδικες ή παράλογες συμπεριφορές του συζύγου της. Η παραπάνω διαπίστωση επιβεβαιώνεται και από άλλες, πατερικές κυρίως πηγές, καθώς σύμφωνα μ' αυτές, η διατήρηση, η ενίσχυση και η επιβίωση του θεσμού του γάμου, ως συνεκτικού ιστού της κοινωνίας, απαιτούσε θυσίες, υπομονή και ανεκτικότητα άνευ ορίων, κυρίως εκ μέρους των γυναικών που εισέρχονταν σ' αυτόν. 

H αγία Θωμαΐς εκοιμήθη την 1η Ιανουαρίου και η μνήμη της μετετέθη στις 3 Ιανουαρίου, λόγω του εορτασμού της Περιτομής του Χριστού και του Μ. Βασιλείου την πρώτη του μηνός.

Θαύματα και αφθαρσία
  
Να προσθέσουμε ότι καταγράφονται 14 θαύματα που είχαν γίνει με τις προσευχές της αγίας ενώ ακόμη ζούσε, ενώ πλήθος είναι τα θαύματά της μετά την κοίμησή της. Το σώμα της, μετά από χρόνια, βρέθηκε άφθαρτο και μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη, όπου φυλασσόταν μέχρι την εισβολή των σταυροφόρων το 1204. Από τότε αγνοείται η τύχη του (από βιβλίο με το βίο της).

Ο αξιόλογος blogger Φιλαλήθης έχει αναρτήσει στο Misha το παρακάτω σχόλιο, απαραίτητο για τη σωστή κατανόηση του βίου της αγίας:

Αδελφέ Misha, πολύ ενδιαφέρουσα η ανάρτηση περί της Αγίας. Θα ήθελα, όμως, να τονίσω, ότι δυστυχώς το κείμενο της φιλολόγου πάσχει λιγάκι σε ένια σημεία. Π.χ. εδώ: "ενισχύει μια τάση παθητικότητας και υποταγής της γυναίκας, ακόμη και στις άδικες ή παράλογες συμπεριφορές του συζύγου της".

Όποιος έχει μελετήση το αριστουργηματικό βιβλίο της Βαρβάρας Μεταλληνού-Καλογεροπούλου (ομοζύγου του π. Μεταλληνού), γνωρίζει, ότι ενδημεί παρεισφρύσασα στους κόλπους της Εκκλησίας μία ηθικιστική και ......"φαλλοκρατική" θεολογία, η οποία μιλεί για πράγματα παρόμοια με αυτά που υπονοεί η καλή φιλόλογος.

Δηλαδή, αυτό που πρέπει να τονιστή ΜΑΖΎ με το μεγαλείο της αυτοθυσίας και της κένωσης είναι ότι πρόκειται περί ΕΚΟΥΣΊΟΥ πάθους, ακριβώς όπως του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Δηλαδή είναι ακριβώς η εσωτερική, υπαρξιακή ελευθερία του ήθους που καθιστά την Αγία κακοπαθούσα.

Βεβαίως, ΠΑΝΤΟΤΕ η υπακοή της γυναίκας στον άνδρα είναι ΕΞ ΕΛΕΥΘΕΡΊΑΣ, όπως περίπου και η σχέση πνευματικού-υποτακτικού, θα λέγαμε. Αλλά όχι μόνο τούτο. Όταν η γυναίκα είναι ανώτερη στην αρετή από τον άνδρα ή όταν είναι πιστή ενώ ο άνδρας δεν είναι, τότε, επειδή είναι ο ΑΝΔΡΑΣ που έχει πλανηθή και όχι η γυναίκα (η φύση, το φύλο δεν μετράει ουδόλως, προφανώς), πρέπει και αυτή να "προΐσταται", κατά κάποιον τρόπο, κατά τους Πατέρες.

Όλα αυτά είναι ελάχιστα γνωστά, για αυτό και τα επισημαίνω. Ο Χριστός ο ίδιος εξύψωσε την γυναίκα σε επίπεδο δικαιωμάτων ίσα με τον άνδρα. Αν, τώρα, παραιτήται κάποιος των δικαιωμάτων του, είναι αξιέπαινο, αλλά άλλο ζήτημα και πάντως δεν είναι παθητικότητα αλλά ενεργητικότητα.

Απολυτίκιο. Ήχος δ'. Ταχύ προκατάλαβε

Τας θλίψεις του βίου σου, ως προσφοράν λογικήν, Χριστώ προσενένκασα, την των θαυμάτων ισχύν, Οσία, αντείληφας. Όθεν ως συζυγίας, υποτύπωσιν θείαν, μέλπομεν Θωμαΐς σε, και πιστώς σοι βοώμεν Χαίρε της νήσου Λέσβου, σεμνόν εγκαλλώπισμα.

Προσθήκη του blog μας:

Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, σχετικό σχόλιο (από εδώ): 

[...] Ο Χρυσόστομος τονίζει ότι η κατάσταση της κοινωνικής ανισότητας άντρα και γυναίκας δεν είναι φυσική: «Όταν πλάστηκε η γυναίκα δεν υπετάγη εξ αρχής˙ ούτε όταν την παρουσίασε ο Θεός στον άνδρα αυτή άκουσε τίποτα τέτοιο από το Θεό, ούτε ο άνδρας είπε τίποτα τέτοιο προς αυτή˙ αλλά είπε: είναι οστό από τα οστά του και σάρκα από τη σάρκα του˙ πουθενά δεν της είπε τίποτε για εξουσία, ούτε για υποταγή» (Λόγος κστ', Εις την Α' Προς Κορινθίους, 3). Ο Χρυσόστομος απαγορεύει στους άντρες να χρησιμοποιούν τη σωματική τους δύναμη επί των γυναικών. «Μη γένοιτο [να δέρνεται η γυναίκα]˙ διότι αυτό είναι μέγιστη ατιμία, όχι γι’ αυτήν που δέρνεται αλλά γι’ αυτόν που δέρνει. […] Και τι λέγω εγώ για τη γυναίκα; Ούτε δούλη θα ήταν ανεκτό σε άνδρα ελεύθερο να χτυπά και να χειροδικεί εναντίον της. Και, αν είναι μεγάλη ντροπή για τον άνδρα να χτυπήσει δούλη [εδώ δεν λέει μόνο «για τον ελεύθερο»], πολύ περισσότερο το να σηκώσει το χέρι εναντίον ελεύθερης γυναίκας» (στο ίδιο, 10).

Μια τελευταία παρατήρηση

Οι παραπάνω αγίες γυναίκες είναι μάρτυρες, παρά το ότι δεν πέθαναν για την πίστη τους, αλλά έφτασαν στο θάνατο γιατί η πίστη τους συγκρούστηκε με τη συμπεριφορά των απέναντι. Οι περιπτώσεις τους φανερώνουν γιατί είναι μάρτυρες σύγχρονοι άγιοι και αγίες, που είχαν παρόμοια τύχη, όπως η αγίαΝτύμφα (προστάτισσα αγία των ανθρώπων με ψυχικό νόσημα), η αγία Ντανιέλα του Βουκουρεστίου ή οι δολοφονημένοι άγιοι ιερείς που παρουσιάζονται εδώ.

Επίσης: Δες αυτό το post για το βιασμό (μέσα και έξω από την οικογένεια) καιαυτή τη σελίδα ΒΟΗΘΕΙΑΣ, όπου μπορούν ν' απευθυνθούν τα θύματα οικογενειακής βίας!!

Για τις αγίες αγγλικά εδώ. Εδώ ο παρακλητικός κανόνας της αγίας Θωμαΐδος από τη Λέσβο (δηλ. ένα ποίημα-προσευχή, που αποτελείαι από εκκλησιαστικά τροπάρια - οι παρακλητικοί κανόνες ή "παρακλήσεις" είναι από τους βασικούς τρόπους με τους οποίους οι ορθόδοξοι χριστιανοί προσευχόμαστε στους αγίους μας).
Εδώ μια κοπέλα διηγείται ένα σύγχρονο θαύμα της αγίας (αγγλικά): Χειρουργήθηκε διατρέχοντας σοβαρό κίνδυνο στις 3 του Γενάρη 2007 και δέκα μέρες μετά είδε την αγία στο όνειρό της (χωρίς να έχει ακούσει ποτέ γι' αυτήν), η οποία της είπε ότι τη χειρούργησε και της ανέφερε άγνωστες ιατρικές λεπτομέρειες για την εγχείρηση. Στη συνέχεια, η γιατρός της παραδέχτηκε ότι διαισθανόταν μια πνευματική παρέμβαση κατά την εγχείρηση. Η κοπέλα κοίταξε στο ημερολόγιο και είδε ότι τη μέρα της εγχείρησης γιόρταζε η αγ. Θωμαΐς...

πηγη.ΝΕΚΡΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

Άγιες γυναίκες που αυτοκτόνησαν

site analysis

ΑΓΙΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΠΟΥ  ΑΥΤΟΚΤΟΝΗΣΑΝ
ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ. ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ 
ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ

       Εάν ρίξουμε μία ματιά στο αγιολόγιο του Οκτωβρίου, θα δούμε ανάμεσα στις συνηθισμένες ομάδες αγίων της Εκκλησίας μας που είναι οι προφήτες, οι απόστολοι, οι πατέρες και διδάσκαλοι, οι μάρτυρες, οι όσιοι και οι άγιοι ανάργυροι, υπάρχουν στις 4 και 8 Οκτωβρίου εκπρόσωποι μιας ειδικής ομάδας αγίων, που είναι κυρίως γυναίκες, και οι οποίες μαρτύρησαν κατά ένα ιδιόρρυθμο και ιδιότυπο τρόπο. Ας δούμε τις άγιες αυτές. 
  
Στις 4 Οκτωβρίου γιορτάζει η αγία Δομνίνα με τις κόρες της Βερνίκη και Προσδόκη. Έζησαν στα χρόνια των διωγμών των Ρωμαίων ειδωλολατρών εναντίον των Χριστιανών. Ενώ αυτές πίστευσαν στον Χριστό, ο σύζυγος της Δομνίνας και πατέρας των δυό κοριτσιών, παρέμεινε ειδωλολάτρης και τις πίεζε συνεχώς να αλλαξοπιστήσουν. Αυτές κατοικούσαν κοντά στην Αντιόχεια και καταλαβαίνοντας ότι θα έχουν να αντιμετωπίσουν οξύ ενδοοικογενειακό πόλεμο, εκτός του διωγμού των ειδωλολατρών, έφυγαν στην Έδεσσα της Βορείου Μεσοποταμίας. Οι ειδωλολάτρες, ειδοποιηθέντες από τον πατέρα, τις κατεδίωξαν και αφού τις συνέλαβαν άρχισαν να τις μεταφέρουν προς την Ιεράπολη της Φρυγίας όπου θα προσπαθούσαν δια της βίας και των βασανισμών να τις εξαναγκάσουν νʼ αρνηθούν τον Χριστό. 
Συνέβαινε όμως κάτι φοβερό τότε στην περίοδο των διωγμών. Μερικοί ειδωλολάτρες ικανοποιούσαν τις σαρκικές ορέξεις τους πάνω στις υποψήφιες γυναίκες μάρτυρες καταλαβαίνοντας ότι αυτό τις στοίχιζε πάρα πολύ και ότι ήταν ένα είδος εξουθενωτικού μαρτυρίου προ του κυρίως μαρτυρίου. Και πράγματι για τις πιστές γυναίκες αυτό ήταν το σοβαρώτερο και χειρότερο μαρτύριο. Ήταν ατιμωτικό και εξευτελιστικό• ήταν μία ιδιότυπη άρνηση του Χριστού, αφού εξαναγκαζόταν να κάνουν κάτι που ήταν αμαρτία, αν και χωρίς την θέληση τους βέβαια. Όταν λοιπόν έφθασαν σʼ ένα μέρος που ενωνόταν οι ποταμοί Λύκος και Μαίανδρος και καθίσανε να διανυκτερεύσουν, η Δομνίνα αντελήφθη ότι άρχισαν να τις κοιτάζουν οι στρατιώτες, κατά ένα τρόπο δηλωτικό του τι έμελλε να επακολουθήσει. Τότε αντιλαμβανόμενη την κρισιμότητα της καταστάσεως, βρήκε μία δικαιολογία, και πήρε τις κόρες της να πάνε προς τη συμβολή των ποταμών δήθεν για να πλυθούν, και εκεί αφού έκαναν την προσευχή τους έπεσαν και πνίγηκαν. Αυτοκτόνησαν για να μη σπιλωθούν τα σώματά τους έστω και χωρίς τη θέλησή τους. Κι ενώ η Εκκλησία μας δεν επιτρέπει την αυτοκτονία και δεν τελεί την νεκρώσιμο ακολουθία στον αυτόχειρα (ΙΔ΄ κανών Τιμοθέου Αλεξανδρείας) παρά μόνον στη περίπτωση που είναι ψυχοπαθής και δεν έχει συναίσθηση των πράξεών του, στην περίπτωση που εξετάζουμε όχι μόνο την επιτρέπει αλλά και την τιμά.

Ο οικουμενικός και μεγάλος πατέρας της Εκκλησίας μας, ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, σε ομιλία του λέγει ότι η Δομνίνα υπήρξε για τις κόρες της νυμφαγωγός προς τον Χριστό και έκανε ένα βάπτισμα-εννοεί τον πνιγμό- το οποίο «δευτέροις ρύποις ου μολύνεται» κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Θεολόγο. Η Δομνίνα προσέφερε τα παιδιά της θυσία στον Θεό όπως ο Αβραάμ και έπειτα τον ίδιο τον εαυτό της. Υπήρξε θύτης και θύμα συγχρόνως. Όχι γιατί φοβήθηκε το μαρτύριο αλλά γιατί θέλησε να διαφυλάξει την αγνότητά τους από βεβήλωση που θα συνέβαινε αν και παρά τη θέλησή τους. Ευαισθησίες και λεπτότητες που η Εκκλησία μας προσέχει και τιμά δεόντως. 

Στις 8 Οκτωβρίου γιορτάζει μία άλλη αγία, η Πελαγία, η οποία ζούσε και αυτή στην Αντιόχεια την περίοδο των διωγμών, ήταν ορφανή και μόλις 15 ετών. Όταν ήρθαν να την συλλάβουν οι ειδωλολάτρες επειδή ήταν χριστιανή, γνωρίζοντας τι συνέβαινε στις περιπτώσεις αυτές, ζήτησε άδεια από τους στρατιώτες να την επιτρέψουν να ντυθεί με τα ρούχα εξόδου. Όταν εκείνη την επέτρεψαν, ανέβηκε στο ψηλότερο μέρος του οίκου της και έπεσε κάτω και σκοτώθηκε.

Ο ιερός Χρυσόστομος υπήρξε και στη περίπτωση αυτή ο ανυπέρβλητος εγκωμιαστής.

Γράφει μεταξύ άλλων τα εξής: «Όπως τα ελάφια όταν περικυκλωθούν από τους κυνηγούς και κινδυνεύουν να αιχμαλωτισθούν ή να φονευθούν και να γίνουν βορρά των κυνηγών, πέφτουν στις άγριες χαράδρες που ζούν και τσακίζονται, έτσι και η Πελαγία -η ελαφίνα του Χριστού- ξέφυγε τους χαμερπείς κυνηγούς της. Όπως σηκώνεται ένα τεράστιο κύμα και προσπαθεί να καταποντίσει ένα μαργαριτοφόρο καράβι και εν τέλει αντί να το καταποντίσει το σπρώχνει και κείνο εισέρχεται νωρίτερα στο λιμάνι, έτσι και οι διώκτες της Πελαγίας κυνηγώντας την, την ανάγκασαν να εισέλθει νωρίτερα στον παράδεισο. Όπως ο Ιωσήφ στην Αίγυπτο έφυγε αφήνοντας το χιτώνα του στα χέρια της κυρίας του, έτσι και η ψυχή της Πελαγίας έφυγε αμόλυντη αφήνοντας το σώμα στα χέρια των διωκτών. Η πτώση της Πελαγίας ήταν κεραυνός που κατέκαψε το διάβολο. Κτύπημα απροσδόκητο και αναπάντεχο στους διώκτες της που νόμισαν ότι ήταν δική τους. Παρθενία και μαρτύριο τα στολίδια της Πελαγίας. Μʼ αυτά ας στολίζουμε και εμείς το σώμα μας. »

Το παράδειγμα των αγίων αυτών γυναικών το μιμήθηκαν αναρίθμητες Ελληνίδες ατομικά ή ομαδικά την περίοδο της τουρκοκρατίας όταν αντιμετώπισαν παρόμοιες καταστάσεις και κινδύνους. Ας θυμηθούμε τιςΣουλιώτισες, τις Ναουσιώτισες και τόσες άλλες μεμονωμένες περιπτώσεις που για να μη ατιμασθούν ή για να μη εγκλεισθούν στα χαρέμια της Ανατολής γκρεμίσθηκαν στο Ζάλογγο, στην Αραπίτσα και σʼ άλλα απόκρημνα μέρη. Οι γυναίκες αυτές δεν είναι μόνο εθνικές ηρωίδες αλλά και άγιες γυναίκες της Εκκλησίας μας. Θα πρέπει δε ακολουθώντας το παράδειγμα της αρχαίας Εκκλησίας να τις αναγνωρίσουμε και επίσημα άγιες συνθέτωντας την ακολουθία τους και τελώντας σε καθωρισμένη ημερομηνία τη μνήμη τους. Θα είναι η καλύτερη προσφορά προς την νεολαία μας που ψάχνει απεγνωσμένα για πρότυπα αλλά και προς τους εαυτούς μας που χρειάζονται ανακαίνιση και αναζωπύρωση προς τελεία εφαρμογή των εντολών του ευαγγελίου, τις οποίες αθετούμε καθημερινά χωρίς να εξαναγκαζώμαστε, αλλά ωθούμενοι από τους αμαρτωλούς μας πόθους. 

Από τη σελίδα το π. Μελετίου

Read more:http://www.egolpion.com/agies_aftoktonhsan.el.aspx#ixzz3uPwrrgBa

Άγιες Γυναίκες στο Βυζάντιο

site analysis

Οι βίοι των αγίων γυναικών της Μέσης Βυζαντινής περιόδου αντιπροσωπεύουν, με μεγάλη ευρύτητα και ποικιλία, υπαρκτούς κοινωνικούς τύπους γυναικών της εποχής τους: μοναχές που διακρίνονται σε ασκητικούς αγώνες εφάμιλλους των ανδρών, χήρες που βρίσκουν καταφύγιο στην ασκητική ζωή του μαναστηριού, παντρεμένες, υποταγμένες, νομοταγείς στους συζύγους τους γυναίκες που τις κακομεταχειρίζονται οι σύζυγοί τους και που στο τέλος της ζωής τους ''αγιάζουν''. Οι περιπτώσεις αυτών των αγίων γυναικών, εκτός του ότι καταδείχνουν τους διαφορετικούς δρόμους και τρόπους αγιοποίησης στο Βυζάντιο, (μέσω της νέκρωσης του κορμιού, μέσω της απόλυτης υπακοής στην ηγουμένη, μέσω της μετάνοιας, της φιλανθρωπίας, της προφητείας και της διενέργειας θαυμάτων) αντανακλούν, ταυτόχρονα την επαμφοτερίζουσα στάση της Βυζαντινής κοινωνίας απέναντι στις γυναίκες. Αυτή ακριβώς η επαμφοτερίζουσα στάση των Βυζαντινών απέναντι στη γυναίκα αποκαλύπτει το παράδοξο ενός πολιτισμού που, απ΄τη μια μεριά υποβάθμιζε τη γυναίκα ως κόρη της Εύας, και από την άλλη την ανύψωνε στο πρόσωπο της Παναγίας ως οργάνου της σωτηρίας των ανθρώπων. Στο πλαίσιο αυτό είναι πολύ ενδιαφέρουσα η μελέτη των αγιολογικών κειμένων της Μέσης Βυζαντινής περιόδου που αναφέρονται σε βίους αγίων γυναικών. Οι βίοι αυτοί παρέχουν πληροφορίες για διάφορες πλευρές του Βυζαντινού πολιτισμού, όπως ο αντίκτυπος των αραβικών και βουλγαρικών επιδρομών στους βυζαντινούς πληθυσμούς της περιφέρειας και κυρίως των νησιών, η Εικονομαχία, στην οποία ο ρόλος των γυναικών υπήρξε, όπως φαίνεται απ' τις πηγές πολύ ενεργητικός, η ζωή στα μοναστήρια, γυναικεία και αντρικά, η καθημερινή οικογενειακή ζωή και οι οικιακές ασχολίες, οι επιδημικές ασθένειες, οι λιμοί, η κρατική πολιτική και η οικονομία, η μαγεία και οι λαϊκές δοξασίες. Ορισμένες περιπτώσεις βίων αγίων γυναικών είναι ιδιαίτερα ενδεικτικές των παραπάνω ιστορικών φαινομένων γι΄αυτό το λόγο και τις πραγματεύομαι στο παρόν άρθρο. Ο βίος της Θεοφανούς, αυγούστας και συζύγου του Λέοντος Στ΄του Σοφού, μας πληροφορεί πως η Θεοφανώ καταγόταν από αρχοντική οικογένεια, τους περιφανείς Μαρτινακίους, κόρη του Κωνσταντίνου Ιλλουστρίου και της Άννας, οι οποίοι καταγόντουσαν απ' τα μέρη της Ανατολής. Η Θεοφανώ έμαθε τα ιερά γράμματα από ιδιωτικό δάσκαλο, όπως συνήθως συνέβαινε με τα θηλυκά μέλη της κοινωνικής της τάξης, και μεγαλώνοντας έγινε περιζήτητη νύφη. Ο αυτοκράτορας Βασίλειος ο Μακεδόνας βρήκε σ΄αυτήν συγκεντρωμένα όλα τα προσόντα (μόρφωση, ομορφιά, αρετή), που ήταν απαραίτητα για την αυτοκρατορική νύφη: στη συγκεκριμένη περίπτωση τη γυναίκα του γιου του Λέοντα του Σοφού. Γι΄αυτό και πάντρεψε τη Θεοφανώ με το γιό του και νόμιμο διάδοχο του θρόνου, και η Κωνσταντινούπολη γέμισε από χαρά και ευφροσύνη. Μετά το γάμο, για τρία χρόνια, η Θεοφανώ με το σύζυγό της Λέοντα ζει φυλακισμένη με εντολή του αυτοκράτορα Βασιλείου του Μακεδόνα. Αυτό το θλιβερό γεγονός πρέπει να οφείλεται σε υπόνοια συνωμοσίας που είχε ο αυτοκράτορας εκ μέρους του γιου του και της νύφης του. Όταν ο Λέοντας έγινε επιτέλους αυτοκράτορας/μονοκράτορας, η Θεοφανώ αφιερώθηκε, σύμφωνα με το βίο της, στην ασκητική ζωή μέσα, όμως, στο παλάτι και σε αγαθοεργίες και φιλανθρωπίες προς τους αναξιοπαθούντες (χήρες, ορφανά κ.τ.λ.) Πλούτισε τα μοναστήρια και τους ασκητές με χρήματα και κτήματα. Φρόντιζε τους δούλους της σαν αδελφούς της και ποτέ δεν προσφωνούσε κάποιον άνθρωπο μόνο με το μικρό του όνομα αλλά πρόσθετε πάντοτε και το ''κύριε''. Αυτό φανερώνει την ευγένεια των τρόπων της, το λεπτό της χαρακτήρα και την ευαισθησία της προς τους δούλους και, γενικά, προς τους ανθρώπους των κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων. Παράλληλα, το στοιχείο αυτό αποτελεί προϊδεασμό για τη μετέπειτα αγιοποίησή της. Ο βίος της πολύ παραστατικά μας αναφέρει πως αν και το κρεβάτι της ήταν στρωμένο με χρυσοΰφαντους τάπητες και πολυτελή στρωσίδια, αυτή προτιμούσε να κοιμάται κρυφά τη νύχτα στο έδαφος πάνω σε μια ψάθα ή πάνω σε τρίχινα υφάσματα. Στο τέλος, η κακοπάθειά της, η ευσέβειά της, οι φιλανθρωπίες της και ο προσωπικός της γολγοθάς ως απατημένης συζύγου, εξισορροπούνται και ανταμείβονται με την αγιοποίησή της. Η αγιοποίηση μιας αυτοκράτειρας πάντα ενδιαφέρει τους μελετητές της ιστορίας, απ’ την άποψη της σύνδεσής της με την πολιτική εξουσία, το κοινωνικό κατεστημένο της εποχής και τα στερεότυπα του φύλου που αυτή προβάλλει. Μια άλλη περίπτωση αγίας είναι εξίσου ενδιαφέρουσα: η Οσία Άννα η εν τω Λευκαδίω ή εν τω Λευκάτη γεννήθηκε το 829, στα χρόνια του εικονομάχου αυτοκράτορος Θεοφίλου, κι όταν ορφάνεψε κι απ΄τους δυο γονείς της που κατάγονταν από ευγενικό γένος, άρχισε να μοιράζει το μεγάλο της πλούτο στους φτωχούς. Κατά κακή συγκυρία, όμως, την εποχή εκείνη που αυτοκράτορας ήταν ο Βασίλειος ο Μακεδόνας (867), έφτασε στο Βυζαντινό κράτος κάποιος περιφανής αγαρηνός (Σαρακηνός-άραβας), ο οποίος ζήτησε άδεια από τον αυτοκράτορα Βασίλειο να παντρευτεί την Άννα. Ο αυτοκράτορας του έδωσε την άδεια και, από το σημείο αυτό μέχρι να πεθάνει ξαφνικά ο Αγαρηνός, εκτείνεται μια δύσκολη περίοδος για την Άννα, η οποία αρνούνταν πεισματικά να τον παντρευτεί. Η άδεια που δίνει ο Βυζαντινός αυτοκράτορας στον Αγαρηνό-μουσουλμάνο να συνάψει γάμο με την πλούσια, χριστιανή αρχόντισσα, ισοδυναμεί με έμμεση εξάσκηση της βυζαντινής διπλωματίας που στόχευε στη σύσφιξη των σχέσεων (διπλωματικών, πολιτικών, οικονομικών) ανάμεσα στους Βυζαντινούς και τους Άραβες. Βέβαια το παραπάνω περιστατικό αναφέρεται σε προσωπικό επίπεδο και θα μπορούσε να το ερμηνεύσει κανείς ως εξαιρετικό, αν δεν συνέκλιναν στην παραπάνω γενική ερμηνεία κι άλλες ιστορικές πληροφορίες βίων της ίδιας περίπου εποχής, όπως συμβαίνει με το βίο της Αγίας Αθανασίας της Αίγινας. Όσο για την τοποθεσία που αναφέρεται στο βίο της: Λευκάδιον ή Λευκάτης ποταμός, πρέπει κατά πάσα πιθανότητα, ν’ απορριφθεί το πρώτο τοπωνύμιο και να γίνει αποδεκτό το δεύτερο που αναφέρεται στον ποταμό Λευκάτη, ο οποίος βρισκόταν στη Μ. Ασία, για το λόγο ότι ο Αγαρηνός της διήγησης πρέπει να εισέρχεται απλώς στην ευρύτερη επικράτεια των Βυζαντινών, που βρίσκεται κι ο Λευκάτης ποταμός και όχι στην Κων/πολη, όπου βρίσκεται η συνοικία Λευκάδιον. Εξετάζοντας μια άλλη περίπτωση αγίας, της οσίας Θεοκλητώς που έζησε κι αυτή στα χρόνια του αυτοκράτορα Θεοφίλου (829) και καταγόταν απ’ την περιοχή του θέματος των Οπτιμάτων, διαπιστώνει κανείς τη δύναμη της οικογενειακής λατρείας του/της προγόνου που με την πάροδο του χρόνου και τις απαραίτητες προσπάθειες-ενέργειες καθιερώνεται ως γενική. Οι γονείς της Θεοκλητώς, ο Κωνσταντίνος και η Αναστασία την ανάγκασαν, παρά τη θέλησή της, να παντρευτεί με άνδρα θεοσεβούμενο σαν αυτή και ίσως εικονολάτρη, που ονομαζόταν Ζαχαρίας. Κατά τη διάρκεια του έγγαμου βίου της επιδόθηκε σε ελεημοσύνες και αγαθοεργίες και υπηρετούσε ακόμη και τους οικιακούς της υπηρέτες απ’ την πολλή της αγάπη και ταπείνωση. Το ότι η Θεοκλητώ διέθετε οικιακούς δούλους στα μέσα του 9ου αιώνα, στους οποίους, βέβαια, φερόταν με μεγάλη ευγένεια και καλωσύνη, αποτελεί μια ακόμη μαρτυρία για τη βελτίωση της θέσης των δούλων, ιδιαίτερα των οικιακών, κατά τη Μέση Βυζαντινή περίοδο. Μετά το θάνατο της Θεοκλητώς, οι συγγενείς της απόκτησαν τη συνήθεια να ''σηκώνουν'' κάθε χρόνο το λείψανό της για να του αλλάξουν τα ενδύματα, να ισιάζουν τα μαλλιά της και να κόβουν τα νύχια των χεριών και των ποδιών της, όπως θα έκαναν αν ήταν ζωντανή. Μετά απ' αυτά κάνουν τρισάγιο μπροστά στο λείψανό της και τέλος το ξανατοποθετούν στη λειψανοθήκη του. Με την παραπάνω διαδικασία φαίνεται πως καθιερώθηκε, αρχικά, μια οικογενειακή λατρεία της αγίας Θεοκλητώς και με την πάροδο του χρόνου συντελέστηκε η αγιοποίησή της από την επίσημη εκκλησία. Ίσως αυτή στην αρχή να πρόβαλε αντιρρήσεις για το θεμιτό μιας τέτοιας αγιοποίησης, αφού η Θεοκλητώ ήταν έγγαμη και κατά τη διάρκεια της ζωής της δεν επιδόθηκε σε σκληρή άσκηση, ούτε επετέλεσε θαύματα, ούτε αγωνίστηκε για την εικονολατρεία. Ένας άλλος, εξαιρετικά ενδιαφέρων βίος αγίας γυναικείας μορφής είναι ο βίος της αγίας Ειρήνης της Χρυσοβαλάντου.Το ιστορικό πλαίσιο του βίου αναφέρεται στο β΄ μισό του 9ου και στις αρχές του 10ου αιώνα. Η αριστοκρατική καταγωγή και οι αρετές της Ειρήνης την προκρίνουν ως υποψήφια αυτοκρατορική νύφη. Μετά την αποτυχία της υποψηφιότητάς της, εκτιμά τα πλεονεκτήματα του μοναστηριού ως διεξόδου για την ανεξαρτησία της και επιστρέφει τα δώρα που δέχτηκε απ΄τη βασιλομήτορα Θεοδώρα ως υποψήφια νύφη.Μετά τον εγκλεισμό της στο μοναστήρι της Θεοτόκου Χρυσοβαλάντου στην Κωνσταντινούπολη, διαβάζει κατά μόνας βίους οσίων.Φαίνεται πως οι μοναχοί ευγενικής καταγωγής είχαν την πολυτέλεια να διαβάζουν κατά μόνας, πράγμα σπάνιο για τους πολλούς, αφού συνήθως οι βίοι προορίζονταν για ακρόαση στα μοναστήρια, κατά την κοινή τράπεζα και τις κοινές συνάξεις. Στο βίο της μαρτυρείται ότι άλλαζε τα ρούχα της μόνο κάθε Πάσχα και ότι ο δαίμονας την αποκαλεί ''ατυχογυναίκα'', γιατί δεν κατόρθωσε να παντρευτεί τον αυτοκράτορα. Παρ’ όλα αυτά, η επιρροή της Ειρήνης στις γυναίκες της κοινωνικής της τάξης είναι ιδιαίτερα μεγάλη: οι δεσμοί της και οι φιλίες της με τις αρχόντισσες της Κωνσταντινούπολης είναι ιδιαίτερα στενοί.Ο κύκλος γυναικών της ανώτατης και ανώτερης αριστοκρατίας που σχηματίζεται γύρω απ΄το πρόσωπό της περιλαμβάνει και μέλη της αυτοκρατορικής οικογένειας: την παρ΄ολίγο πεθερά της και την κόρη της. Η λατρεία της Ειρήνης ως αγίας, μετά το θάνατό της, αρχικά είναι οικογενειακή, αργότερα επεκτείνεται στους κύκλους των αρχόντων και της ανώτερης συγκλητικής αριστοκρατίας, η οποία καθιερώνει την Ειρήνη τη Χρυσοβαλάντου ως την κατεξοχήν αριστοκρατική αγία, και τελικά γίνεται αποδεκτή απ’ το σύνολο της εκκλησίας. Η Ειρήνη είναι ταυτόχρονα διάκονος και μοναχή και με την πάροδο του χρόνου εξελίσσεται σε αγία με δυνατότητα σωστών προβλέψεων και προορατικό χάρισμα. Προβλέπει για χάρη της αδελφής της, που ήταν σύζυγος του Καίσαρα Βάρδα, τον παραμερισμό του απ’ την εξουσία, τον παραγκωνισμό του και τη συνακόλουθη δολοφονία του. Στην περιγραφή του παραπάνω περιστατικού διαφαίνεται η φιλοδοξία και η περηφάνεια του Καίσαρα Βάρδα, που, ακούγοντας για το μελλοντικό και επικείμενό του θάνατο, δεν πτοείται αλλά παραμένει "περίεργος'' για την εξέλιξη της πολιτικής κατάστασης και εξουσιομανής. Σύμφωνα με το βίο της Ειρήνης, οι μάγοι στην Καισάρεια της Καππαδοκίας, περιοχή καταγωγής της αγίας, επεξέτειναν επικίνδυνα τις δραστηριότητές τους, ιδιαίτερα στον τομέα του έρωτα και της αγάπης. Ένα σχετικό περιστατικό του βίου της που αναφέρεται στα ''μάγια της αγάπης'' παρουσιάζει πολλά κοινά σημεία με την παραλογή της "Ηλιογέννητης". Το λύσιμο της μαγείας επιτυγχάνεται, στο παραπάνω περιστατικό, με τη βοήθεια του μεγάλου συντοπίτη της αγίας, του ιεράρχου Βασιλείου, με τον ακόλουθο θαυματουργικό τρόπο: η αγία Ειρήνη, προσευχόμενη μπροστά στην εικόνα του, τον προέτρεπε και τον παρακαλούσε να διώξει τους μάγους από την Καππαδοκία και την Καισάρεια. Άπλωσε τότε τα χέρια της η αγία και έπιασε ένα δέμα στον αέρα, το οποίο ζύγιζε τρεις λύτρες.Όταν το λύσανε βρήκαν μέσα διάφορα μάγια, "κακουργήματα":σπάγγους, τρίχες, μολύβια, δεσίματα και ονόματα δαιμόνων γραμμένα. Οι μοναχές της μονής Χρυσοβαλάντου και η Ειρήνη που είχε λάβει, ήδη από πολύ νεαρή ηλικία, το αξίωμα της ηγουμένης βρήκαν, όμως, μέσα στο παράξενο δέμα και δυο μικρά είδωλα (αγαλματίδια) μολυβένια, το ένα σαν άνδρας και το άλλο σαν γυναίκα, αγκαλιασμένα σφιχτά σε "αμαρτία''. Το πρωί έστειλε η αγία στις Βλαχέρνες δυο μοναχές της και την άρρωστη, δαιμονισμένη μοναχή, η οποία βασανιζόταν από αμαρτωλές επιθυμίες. Έδωσε σ΄αυτές τα μάγια καθώς και λάδι και πρόσφορα για να τα χρησιμοποιήσει στη λειτουργία ο "προσμονάριος". Αυτός, έπειτα από τη Θεία Λειτουργία έχρισε την ''άρρωστη'' μοναχή με το λάδι της καντήλας και τοποθέτησε τα ''μαγικά'' στα κάρβουνα. Καθώς αυτά καίγονταν, λύνονταν και τα αόρατα δεσμά της μοναχής που ξαναβρήκε το νου της, δοξάζοντας το θεό που τη γλίτωσε. Όταν δε διαλύθηκαν τα δυο μικρά μολυβένια είδωλα, απ' τα κάρβουνα βγαίνανε μεγάλες φωτιές σαν εκείνες που βγάζουν τα γουρούνια όταν σφάζονται, προσθέτει χαρακτηριστικά ο βιογράφος της αγίας. Αυτή η τόσο παραστατική περιγραφή του τρόπου με τον οποίο λύθηκαν τα μάγια είναι ίδιον των βίων των αγίων της Μέσης Βυζαντινής περιόδου. Επίσης, η παρέμβαση αγίων για τη διάσωση ανώτερων αξιωματούχων ή δικών τους συγγενών που βαρύνονται με την κατηγορία συνωμοσίας κατά του αυτοκράτορα, αποτελεί κοινό τόπο για ορισμένους βίους. (Βίος Ειρήνης Χρυσοβαλάντου, βίος οσίου Λουκά της Βοιωτίας κ.ά.). Πάντως, είναι προφανές πως τα αγιολογικά κείμενα ως προϊόν της βυζαντινής κοινωνίας κάθε χρονικής περιόδου αποτελούν ανεξάντλητη πηγή πολύτιμων πληροφοριών τόσο για τις νοοτροπίες των ανθρώπων διαφόρων κοινωνικών τάξεων όσο και για τα στερεότυπα του φύλου, όπως αυτά κωδικοποιούνται από τα κοινωνικά, οικονομικά, πολιτικά και πολιτισμικά, εν γένει, συμφραζόμενα της εποχής τους. Εξάλλου, για όλους αυτούς τους λόγους τα τελευταία είκοσι χρόνια η μελέτη τέτοιου είδους κειμένων έχει ενταθεί από τη διεπιστημονική κοινότητα των Βυζαντινολόγων, (ιστορικών, φιλολόγων, αρχαιολόγων, ιστορικών της τέχνης κ.τ.λ.). Με αυτόν τον τρόπο, η καθημερινότητα του βίου των βυζαντινών ανθρώπων που αποκαλύπτεται είναι, πραγματικά, ανάγλυφη, στο μέτρο που η έρευνα οριοθετείται.