Η αγρότισσα μάνα της γενιάς μου μέσα από τα Τετράδιά της
της Ευαγγελίας Μπίτου, φιλολόγου
Κάθε χρόνο στις 15 Οκτωβρίου σπεύδω να βάλω μια παρουσία βαθιάς ευγνωμοσύνης στη μάνα αγρότισσα, που υπήρξε και μάνα μου. Μπορεί για την επίσημη πολιτεία να ήταν η χωριάτισσα, μα για μας τα παιδιά της ήταν η αρχόντισσα της καρδιάς μας. Της χρωστάμε πολλά, όπως άλλωστε όλα τα παιδιά στη μάνα τους.
Αυτή τη φορά, κατά καλή συγκυρία, μπορώ να την παρουσιάσω μέσα από γραπτά της. Διάβασα τελευταία το βιβλίο, Τα τετράδια της μάνας, με υπότιτλο, Αναμνήσεις από την παλιά ζωή στον Πλάτανο Τρικάλων, Μεταγραφή – Σχόλια - Γλωσσάριο – επιμέλεια του Θεόδωρου Νημά - του γνωστού για τη μεγάλη του προσφορά στην πολιτιστική κίνηση των Τρικάλων, για το συγγραφικό και εκπαιδευτικό του έργο - με την παρότρυνση του οποίου η ολιγογράμματη αγρότισσα μάνα του κατέγραψε τις μνήμες της, καταγράφοντας παράλληλα και την εποχή της στην ύπαιθρο.
Το διάβασα και το χάρηκα για την απλότητα, τη φυσικότητα και την αυθεντικότητά του. Είναι όντως αληθινό! Χωρίς πολλές κουβέντες, η Βασιλική Νημά δίνει τη ζωή της με αδρές πινελιές, παρουσιάζοντας παράλληλα και τη ζωή στο χωριό. Η ζωή της είναι αντιπροσωπευτική της αγρότισσας μάνας, γι’ αυτό και αντλώ από το βιβλίο της για τη σημερινή μέρα την αφιερωμένη στην αγρότισσα.
Καταγράφει γεγονότα προσωπικά, των οικείων, αλλά και του χωριού της με τον ίδιο δωρικό τρόπο∙ «Ήρθαν τεχνίτες το φθινόπωρο και φκιάσανε την γέφυρα και την τέλειωσαν το 2005 την άνοιξη. …ήταν και μερικοί που αντιδρούσαν, δήθεν τους έπαιρναν το χωράφι». Παρουσιάζει και τις περιπέτειες της υγείας της, σαν να αφορούν άλλον και θαυμάζεις το κουράγιο, την υπομονή, την πίστη και τη δύναμη της ψυχής της. «Πάλι αξονική τομογραφία και αλλού πάλι, στην μέση πλάκες και μου βρήκαν πολύ χάλια, άλατα πολλά, ήταν σαν μια χεργιά, και με πονούσε η μέση και τα πόδια και δεν είχα καθόλου ασβέστη στα κόκκαλα και ακόμα δεν έγινα καλά». «Φέτος κάνει πολύ κρύο και με πειράζει πολύ, γιατί στη δεξιά μεργιά έχω κύστη και γι’ αυτό έχω πόνο». « Όλο με παυσίπονα τα περνώ. Δόξα νάχη ο Θεός. Άλλα να μην έχωμε, χειρότερα. Τις δουλειές όλες τις κάνω».
Από δουλειά χόρτασε η Βασιλική Νημά, η αγρότισσα μάνα της γενιάς μου γενικότερα. Δεν τη φοβήθηκε όμως! Το καθισιό δεν το ήξερε. Ως το τέλος όλο και κάτι θέλει να κάνει, ακόμη και όταν βρίσκεται σε ανάρρωση∙ «Κάθησα 15 μέρες στην Ελένη. Δεν άφηνε καθόλου να κάνω δουλειά», γράφει με διακριτική ευγνωμοσύνη. Η σκληρότητα της δουλειάς δεν την έκανε σκληρή, μα ούτε η θυσιαστική της προσφορά την έκανε απαιτητική. «Το κουράσαμε κι αυτό», έλεγε με τρυφερότητα για την κόρη της που την περιποιήθηκε.
Σκληρή η ζωή τους∙ «ούτε παπούτσια οι γυναίκες, τα κορίτσια, όλες ξυπόλυτες το καλοκαίρι μέσα στον κορνιαχτό. Μόνο ένα ζευγάρι καλά παπούτσια είχαμε να πάμε στην εκκλησία και σε κάνα γάμο. … και στο θέρο φορούσαμε γουρνοτσάρχα… Οι άντρες φορούσαν χειμώνα καλοκαίρι παπούτσια, γιατί είχαν σκληρές δουλειές …». Αυτό όμως δεν τις εμπόδιζε να χαίρονται τη ζωή. «Εμείς τα κορίτσια γλιντούσαμε. …Κάθε Κυργιακή απόγβεμα έπιζε το βγιολί και χορέβαμε» «όταν ήταν καλός ο καιρός από τον χειμώνα μέχρι το Πάσχα» «… κι όχι όπως τώρα ξαπλωμένοι στα κρεβάτια και βλέπουμε χορούδια και διάφορα τραγούδια στην τηλεόραση». Η καθάρια κριτική ματιά της διακρίνει την αλλοτρίωση∙ θεατές του τραγουδιού και της διασκέδασεως πλέον μέσω της τηλεοράσεως.
Δύσκολα χρόνια. «Τότε όλοι δύσκολα περνούσαμε. Και οι νοικυραίοι πού χαμε σφαχτά, μόνο πού χαμε γάλα και τυρί και σφάζαμε κανένα πρόβατο ή καμία κατσίκα». Είχε τις δυνατότητες να σπουδάσει, αλλά εκείνα τα χρόνια ήταν πολυτέλεια οι σπουδές, και για τα κορίτσια αδιανόητες. Αυτό που στερήθηκε όμως φρόντισε να το χαρεί στα παιδιά της και τα εγγόνια της. Παρακολουθεί και χαίρεται των εγγονών της, Διονυσίας και Βασιλικής, την πρόοδο, που τη νοιώθει δικαιολογημένα και δική της. Κουράσθηκε βέβαια πολύ για τα παιδιά της. Όταν χρειάσθηκε έφθασε κι ως την Κρήτη για το μάζεμα της ελιάς.
Όσοι σπουδάσαμε, σπουδάσαμε με πολύ κόπο και πολύ ιδρώτα των αγροτών γονιών μας. Στερήθηκαν εκείνοι, «για να φύγομε εμείς από τη λάσπη», όπως έλεγαν. Πουθενά όμως η Βασιλική Νημά δεν αφήνει να φανεί παράπονο από τη ζωή της. Πάντα με μια αρχοντιά, με μια αξιοπρέπεια, με μια αισιόδοξη ματιά. Εκπλήσσει ευχάριστα με τον τρόπο που αντιμετωπίζει καταστάσεις: «Γιατί να πεισμώσω; Να κάνω δυο κόπους, έναν να πεισμώσω κι έναν να ξεπεισμώσω;» Η λαϊκή σοφία εντυπωσιάζει.
Αγαπούσε τη γη που καλλιεργούσε, και χαίρεται που ο Θόδωρός της, αν και διακρίθηκε στον χώρο των γραμμάτων, ασχολείται και με τη γη∙ «Φέτος 2007 το καλοκαίρι φκιάνει και ο Θόδωρος το περιβόλι. Το φύτεψε, το φκιασε περιοχή με συρματούρα, έφκιασε και δεξαμενή για νάχη νερό να ποτίζη, γεια νάχη να φκιάση όπως ονειρέβεται»
Περιγράφει, φωτογραφίζει γεγονότα, όπως την πλημμύρα του 1965, με παραστατικότητα∙ «Τότε ήρθε το νερό στην αβλή από την κατιβασιά, μας πήρε τιπόζιτα, γαλίκες, καζάνια, ό,τι ήταν στην αβλή και τα βρήκαμε κάτω στις Τσιαγάνες την άλλη μέρα. …Εγώ αν έπεφτε η μάντρα, όταν πέρασα, θα είχα πνιγή. Περιπέτεια». Όλα της τα αισθήματα χώρεσαν στη λέξη περιπέτεια.
Παρακολουθεί όμως και την επικαιρότητα από την τηλεόραση και την καταγράφει με τη δική της ευαίσθητη ματιά: «Θα αρχίσω για τις πυρκαγιές, γεγονός μεγάλο. Πρώτα πήρε η Πάρνηθα από τον Ιούνιο – Ιούλιο. Μετά τον Αύγουστο, τότε άρχισε στην Πελοπόννησο και στην Εύβοια, Αρκαδία, Ηλείας Πύργο. 10 φωτιές έσβηναν, 50 άναβαν… Οι πυροσβέστες, χωργιανοί, στρατός ήταν στις μάχες. Αεροπλάνα, λικόπτερα, αλλά άναβε το κακό… Μετά ήρθαν από ξένα κράτη πυροσβέστες… Μεγάλος θρήνος. … ένας μια μέρα έκανε κηδεία επτά άτομα… τι παρηγοριά να κάνη! Μια μάνα ένα παιδί πυροσβέστη είχε και κάηκε επάνω στα καθήκοντά του. Όλοι τα ακούγαμε και κλαίγαμε για το κακό που τους βρήκε… Το νοικοκυριό μπορεί να γίνει, οι άνθρωποι δεν γίνονται… Να μην ξανασυμβή τέτοιο κακό». Εκπλήσσει με την ευαισθησία της και την καθαρή και δυνατή της μνήμη, καθώς καταγράφει προσφορές, πολλούς αριθμούς, προς τους πληγέντες.
Έντονες οι μνήμες από το ΄40, την Κατοχή και τον Εμφύλιο. Αξίζει ο ιστορικός να ακούσει και τη φωνή των απλών ανθρώπων της υπαίθρου, τη φωνή της ζώσας ιστορίας. Και για την πολιτική κατάσταση ενδιαφέρεται και έχει άποψη. «Κάνας να μην κρατάη έχθρα που ψηφίζει καθένας, όπως νομίζει, που έχει συμφέρον. Δεν μου αρέσει να μαλώνουν». Η δημοκρατική αντίληψη εν τη πράξει.
Όσοι ζήσαμε αυτή τη μάνα της αγροτιάς, της σκληρής δουλειάς, των στερήσεων, μα και της χαράς, διαβάζομε το βιβλίο με συγκίνηση, γιατί ζωντανεύει τα παιδικά και νεανικά μας χρόνια. Στον κόπο της και τη θυσία της χρωστάμε τη μόρφωσή μας. Τους είμαστε ευγνώμονες, γιατί μας δίδαξαν με το παράδειγμά τους ότι τη ζωή την κερδίζει όποιος δεν την φοβάται και την κοιτάει κατάματα, και να μην τα περιμένομε από τους άλλους έτοιμα.
Το ωραίο είναι πως η Βασιλική Νημά άκουσε τον γιο της, κατέγραψε τη ζωή όπως την έζησε και παρέδωσε μια εποχή, που σχεδόν πέρασε, σε αυτούς που ακολουθούν. Η ίδια έζησε στο μεταίχμιο της εποχής που όλα γίνονταν με το χέρι και της εποχής που η μηχανή εισέβαλε ορμητικά παντού και η ζωή άλλαξε ραγδαία. Γι’ αυτό και τα Τετράδιά της είναι πολύτιμα για τις πληροφορίες τους.
Στην αγρότισσα μάνα βαθιά η ευγνωμοσύνη μας, και στον Θεόδωρο Νημά από καρδιάς ευχαριστίες για τη δημοσίευση των Τετραδίων της Μάνας, που πλουτίζουν την πολιτιστική παράδοση της περιοχής μας και φωτίζουν το πρόσωπο των ανθρώπων της υπαίθρου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου